ทศพิธราชธรรม หรือ ทศพิธราชธรรม 10 คือจริยวัตร 10 ประการที่พระเจ้าแผ่นดินทรงประพฤติเป็นหลักธรรม ประจำพระองค์ หรือเป็นคุณธรรมประจำตนของผู้ปกครองบ้านเมือง
ให้มีความเป็นไปโดยธรรมและยังประโยชน์สุขให้เกิดแก่ประชาชนจนเกิดความชื่นชมยินดี
ซึ่งความจริงแล้วไม่ได้จำเพาะเจาะจงสำหรับพระเจ้าแผ่นดินหรือผู้ปกครองแผ่นดินเท่านั้น
บุคคลธรรมดาที่เป็นผู้บริหารระดับสูงในทุกองค์กรก็พึงใช้หลักธรรมเหล่านี้
ทศพิธราชธรรม เรียกอีกอย่างหนึ่งว่า "ราชธรรม 10" นี้ ปรากฏอยู่ในพระสูตร ขุททกนิกาย ชาดก ปรากฏพระคาถา ดังนี้
- ทานํ สีลํ ปริจฺจาคํ อาชฺชวํ มทฺทวํ ตปํ
- อกฺโกธํ อวิหึสญฺจ ขนฺติญฺจ อวิโรธนํ.
-
- ขุ.ชา.28/240/86
ทศพิธราชธรรมทั้ง 10 ประการ ดังนี้
-
ทาน (ทานํ) การให้ หมายถึงการให้ การเสียสละ
นอกจากเสียสละทรัพย์สิ่งของแล้ว ยังหมายถึงการให้น้ำใจแก่ผู้อื่นด้วย
-
ศีล (ศีลํ)
คือความประพฤติที่ดีงาม ทั้ง กาย วาจา และใจ ให้ปราศจากโทษ ทั้งในการปกครอง
อันได้แก่ กฎหมายและนิติราชประเพณี และในทางศาสนา
-
บริจาค (ปริจาคํ) คือ การเสียสละความสุขส่วนตน เพื่อความสุขส่วนรวม
-
ความซื่อตรง (อาชชวํ) คือ ความซื่อตรงในฐานะที่เป็นผู้ปกครอง
ดำรงอยู่ในสัตย์สุจริต
-
ความอ่อนโยน (มัททวํ) คือ การมีอัธยาศัยอ่อนโยน เคารพในเหตุผลที่ควร
มีสัมมาคารวะต่อผู้อาวุโสและอ่อนโยนต่อบุคคลที่ เสมอกันและต่ำกว่า
-
ความเพียร (ตปํ) หรือความเพียร มีความอุตสาหะในการปฏิบัติงาน
โดยปราศจากความเกียจคร้าน
-
ความไม่โกรธ (อกฺโกธ) หรือความไม่แสดงความโกรธให้ปรากฏ
ไม่มุ่งร้ายผู้อื่นแม้จะลงโทษผู้ทำผิดก็ทำตามเหตุผล
-
ความไม่เบียดเบียน (อวีหึสา) การไม่เบียดเบียน หรือบีบคั้น
ไม่ก่อทุกข์หรือเบียดเบียนผู้อื่น
-
ความอดทน (ขันติ) การมีความอดทนต่อสิ่งทั้งปวง รักษาอาการ กาย วาจา
ใจให้เรียบร้อย
-
ความยุติธรรม (อวิโรธนํ) ความหนักแน่น ถือความถูกต้อง
เที่ยงธรรมเป็นหลัก ไม่เอนเอียงหวั่นไหวด้วยคำพูด อารมณ์ หรือลาภสักการะใดๆ