พระลอเริ่มต้นขึ้นด้วยสงครามระหว่างสองเมือง คือเมืองสรวงของท้าวแมนสรวง
และเมืองสรองของท้าวพิมพิสาคร ผลของการสงครามทำให้เมืองทั้งสองกลายเป็น
ศัตรูคู่อาฆาต พระลอซึ่งภายหลังได้เป็นเจ้าเมืองสรอง เป็นชายหนุ่มรูปงาม ที่ความ
งามของพระองค์ได้รับการขับขานเป็นบทเพลงสรรเสริญที่ขจรขจายไปจนถึงหุของ
พระเพื่อน พระแพง สองราชธิดาสาวของเมืองสรองด้วยวิบากกรรมแต่หนหลังทำ
ให้สองพระธิดาเกิดมีใจปฏิพัทธ์ในพระลอทั้ง ๆ ที่ยังไม่เคยพบ จึงร่วมกับพี่เลี้ยงวาง
แผนให้กวีแต่งบทสรรเสริญความงามของทั้งสองออกขับขานไปบ้าง พร้อมกันนั้น
พระพี่เลี้ยงของสองธิดายังไปขอความช่วยเหลือปู่เจ้าสมิงพราย ผู้วิเศษประจำเมือง
ให้ใช้เวทมนตร์เรียกพระลอมาหา ด้วยอิทธิอำนาจแห่งปู่เจ้าสมิงพราย พระลอมิอาจ
ทานอำนาจมนตร์อยู่ได้ แม้จะถูกทัดทานด้วยความรักจากทั้งแม่และเมีย ต้องเสด็จมา
ยังเมืองสรองพร้อมด้วยนายแก้ว นายขวัญ สองพี่เลี้ยงระหว่างทาง พระลอเสด็จลง
เสี่ยงน้ำที่แม่น้ำกาหลงผลการเสี่ยงบอกว่าพระลออาจต้องเสียพระชนม์หากยังเสด็จไป
แต่กระนั้นด้วยความมานะ และอำนาจมนตร์แห่งปู่เจ้าสมิงพราย พระลอก็ยังคงเสด็จ
มุ่งหน้าไปยังเมืองสรองต่อไป
เพลงที่เกี่ยวข้อง
ไก่ฟ้าเอย โสภิณ
ข้อยได้ยินสมนาม
ว่าเจ้างามจริงหนอ
หลอกให้พระลอ พบเลยก่อลำเค็ญ
เที่ยวตามยากเย็น
เพราะเป็นด้วยมนต์สุดา
ไก่ฟ้าเอย โสภิณ
ข้อยได้ยินสมนาม
ว่าเจ้างามจริงหนา
โอ้เจ้าขวัญตา สวยสง่าไฉน
ข้อยสู้ตามถึงแดนดงไพรซอกซอน
โศกเอยบ่เคยพบเจ้า
ข้อยหลงแต่เงา
ข้อยเฝ้าเป็นทุกข์อาวรณ์
คิดไปใจข้อยสะท้อน
ร้าวรอนมิวายอาวรณ์อ่อนใจ
ไก่ฟ้าเอย โสภิณ
ข้อยได้ยินสมนามว่าเจ้างามไฉน
โอ้เจ้าขวัญใจ ขอจงได้กู่ขาน
อย่าได้ทรมาน
สงสารข้าบ้างเถิดเอย
ไก่ฟ้าเอย โสภิณ
ข้อยได้ยินสมนาม
ว่าเจ้างามจริงหนอ
หลอกให้พระลอ พบเลยก่อลำเค็ญ
เที่ยวตามยากเย็น
เพราะเป็นด้วยมนต์สุดา
ไก่ฟ้าเอย โสภิณ
ข้อยได้ยินสมนาม
ว่าเจ้างามจริงหนา
โอ้เจ้าขวัญตา สวยสง่าไฉน
ข้อยสู้ตามถึงแดนดงไพรซอกซอน
โศกเอยบ่เคยพบเจ้า
ข้อยหลงแต่เงา
ข้อยเฝ้าเป็นทุกข์อาวรณ์
คิดไปใจข้อยสะท้อน
ร้าวรอนมิวายอาวรณ์อ่อนใจ
ไก่ฟ้าเอย โสภิณ
ข้อยได้ยินสมนามว่าเจ้างามไฉน
โอ้เจ้าขวัญใจ ขอจงได้กู่ขาน
อย่าได้ทรมาน
สงสารข้าบ้างเถิดเอย...
และในที่สุด พระลอก็สามารถเสด็จเข้าไปจนถึงสวนขวัญ อุทยานหลวงของ
เมืองสรองได้สำเร็จ ด้วยการชักนำของไก่แก้วที่ปู้เจ้าสมิงพรายเสกมา และพระเพื่อน
พระแพง ก็ได้พบกับพระลอรักกัน และเป็นของกันและกันด้วยผลแห่งวิบากกรรม
แต่หลังจากที่มีความสุขกันอย่างลับ ๆ ไม่นาน ความก็ทราบไปถึงพระราชบิดาแห่ง
พระเพื่อน พระแพง
พระองค์เสด็จมาลอบดูด้วยตนเอง ครั้นเห็นความงานสง่าของพระลอเข้าก็
นึกรักและให้อภัยจึงเสด็จกลับ แต่พระเจ้าย่าของพระเพื่อน พระแพง ผู้ซึ่งสูญเสีย
สามีสุดที่รักไปในการสงครามกับเมืองสรวงกลับไม่ยอม พระเจ้าย่าส่งทหาร
เข้ามาล้อมสวนขวัญ พระลอ พระเพื่อน พระแพง ต่อสู้จนถูกลูกธนูที่ยิงมาดังห่า
ฝนติดเต็มร่าง ยืนตายอยู่เคียงกันในที่สุด
และในที่สุด พระลอก็สามารถเสด็จเข้าไปจนถึงสวนขวัญ อุทยานหลวงของ
เมืองสรองได้สำเร็จ ด้วยการชักนำของไก่แก้วที่ปู้เจ้าสมิงพรายเสกมา และพระเพื่อน
พระแพง ก็ได้พบกับพระลอรักกัน และเป็นของกันและกันด้วยผลแห่งวิบากกรรม
แต่หลังจากที่มีความสุขกันอย่างลับ ๆ ไม่นาน ความก็ทราบไปถึงพระราชบิดาแห่ง
พระเพื่อน พระแพง
พระองค์เสด็จมาลอบดูด้วยตนเอง ครั้นเห็นความงานสง่าของพระลอเข้าก็
นึกรักและให้อภัยจึงเสด็จกลับ แต่พระเจ้าย่าของพระเพื่อน พระแพง ผู้ซึ่งสูญเสีย
สามีสุดที่รักไปในการสงครามกับเมืองสรวงกลับไม่ยอม พระเจ้าย่าส่งทหาร
เข้ามาล้อมสวนขวัญ พระลอ พระเพื่อน พระแพง ต่อสู้จนถูกลูกธนูที่ยิงมาดังห่า
ฝนติดเต็มร่าง ยืนตายอยู่เคียงกันในที่สุด
พระลอเป็นเจ้าชายรูปงามแห่งเมืองแมนสรวง พระราชบิดาและพระมารดามีพระนามว่า ท้าวแมนสรวงและพระนางบุญเหลือ หลังจากท้าวแมนสรวงได้ไปรุกรานเมืองสรวงและมีชัยชนะ ถึงไม่สามารถยึดเมืองสรองได้ก็ทำให้กษัตริย์ของเมืองสรองคือพระเจ้าพิมพิสาครต้องสิ้นพระชนม์ในการยุทธ์ พระลอได้อภิเษกกับพระนางลักษราวดี ต่อมาเมื่อพระบิดาสิ้นพระชนม์ พระลอก็ได้สืบราชสมบัติแทน เมืองสรวงเมื่อสิ้นพระประมุขคือท้าวพิมพิสาครไป ก็ได้พระราชโอรสชื่อท้าวพิชัยพิษณุกรขึ้นครองราชย์แทน ทรงอภิเษกกับพระนางดาราวดีมีพระธิดาสองพระองค์รูปร่างงดงามชื่อพระเพื่อนกับพระแพง
กิตติศัพท์ความงามของพระลอร่ำลือไปถึงเมืองสรอง ทำให้พระเพื่อนพระแพงอยากได้เห็นพระลอมาก นางรื่นนางโรยผู้เป็นพระสนมจึงได้ไปหาปู่เจ้าสมิงพราย ขอให้ทำเวทย์มนต์ดลใจให้พระลอมาพบพระเพื่อนพระแพงที่สวนขวัญในเมืองสรอง ปู่เจ้าสมิงพรายเล็งเห็นว่าพระลอ พระเพื่อนพระแพงเคยมีกรรมเวรมาแต่ชาติปางก่อน และต้องมาใช้กรรมชาตินี้ร่วมกันจึงทำเวทย์มนต์ให้พระลอเคลิบเคลิ้ม จนตัดพระทัยจากพระมารดาและพระมเหสีเพื่อไปหาพระเพื่อนพระแพงตามเส้นทางแม่น้ำกาหลง ตามไก่ป่าที่ปู่เจ้าสมิงพรายเสกมานำทาง ก่อนเดินทางพระลอได้รับคำทักท้วงจากพระมารดาและพระชายาแต่ก็ตัดใจจาก ทั้งๆที่พระลอทรงทราบว่าจะไม่มีโอกาสเดินทางกลับพระนคร เนื่องจากคำอธิษฐานของพระองค์ที่ขอคืนสู่พระนครสรวงไม่เป็นผล การเดินทางของพระลอมีช้างทรงชัยนุภาพและมหาดเล็กผู้จงรักภักดีคือนายแก้วและนายขวัญ....
พระลอได้พบพระเพื่อนและพระแพงที่สวนขวัญและได้เสพสมอภิรมย์รักกันสมพระทัยและตามกรรมบันดาล นายแก้วนายขวัญก็ได้ร่วมคู่ชู้ชื่นกับนางรื่นและนางโรยไปด้วย
ความทราบถึงพระราชบิดาของพระเพื่อนพระแพง พระองค์ทรงพิโรธและเสด็จไปพบพระลอที่สวนขวัญ แต่เมื่อเห็นพระรูปโฉมและพระจริยาวัตรอันงดงามของพระลอ ก็ทรงหายโกรธหายรังเกียจการสิ้นพระชนม์ของพระลอและพระเพื่อนพระแพงก่อความวิปโยคให้กับราขวงศ์ของสองนครคู่อริเป็นอย่างยิ่ง การปลงพระศพและเก็บอัฐิของพระลอ พระเพื่อนพระแพงเป็นที่ระลึกได้กระทำร่วมกันระหว่างสองราชวงศ์ เป็นผลให้สองนครได้กลับคืนสู่สัมพันธไมตรีกันอีกครั้งหนึ่ง
น พระแพง ทรงทราบเรื่องจึงสั่งให้ประหาร
ชีวิตพระเจ้าย่าเสียแล้วจึงส่งสารไปยังเมืองสรวง ทั้งสองเมืองจัดการพระศพของ
พระลอ พระเพื่อน พระแพง แล้วจึงสร้างเจดีย์เล็ก ๆ ขึ้น จากนั้นเมืองทั้งสอง
จึงคืนสู่ความเป็นไมตรีกันสืบมา
พื่อน พระแพง ทรงทราบเรื่องจึงสั่งให้ประหาร
ชีวิตพระเจ้าย่าเสียแล้วจึงส่งสารไปยังเมืองสรวง ทั้งสองเมืองจัดการพระศพของ
พระลอ พระเพื่อน พระแพง แล้วจึงสร้างเจดีย์เล็ก ๆ ขึ้น จากนั้นเมืองทั้งสอง
จึงคืนสู่ความเป็นไมตรีกันสืบมา
ไม่มีความเห็น