ลุ่มแม่น้ำโขง
แม่น้ำโขงเป็นแม่น้ำที่มีขนาดใหญ่เป็นอันดับที่
10 และเป็นหนึ่งในแม่น้ำที่มีความ อุดมสมบูรณ์ที่สุด ของโลก
จากต้นกำเนิดในที่ราบสูงทิเบต จนไหลลงสู่ ทะเลที่ประเทศเวียตนาม
รวมความยาวทั้งหมดกว่า 4,902 กิโลเมตร ทำหน้าที่หล่อเลี้ยง
ประชาชนกว่า 60 ล้านคนใน 6 ประเทศ ตั้งแต่จีน พม่า ไทย ลาว เขมร และ
เวียดนาม
แม่น้ำโขง
ซึ่งเปรียบดังชีวิตและสายสัมพันธ์ของภูมิภาคเอเซียตะวันออกเฉียงใต้
ได้ถูกคุกคามมาโดยตลอด โดยกิจกรรมการพัฒนาที่ไม่ได้คำนึงถึงความยังยืน
ของสังคม วัฒนธรรม และธรรมชาติ
ที่ขึ้นอยู่กับชีวิตของแม่น้ำนานาชาติสายนี้
โครงการเขื่อนขนาดใหญ่
เป็นหนึ่งในกิจกรรมที่ส่งผลกระทบ อย่างมหาศาลต่อแม่น้ำโขง
ในปัจจุบันมี
การวางแผนที่จะสร้างเขื่อนจำนวนมากตลอดลำน้ำ
ในแม่น้ำโขงตอนบนรัฐบาลจีนได้ก่อสร้างเขื่อนมันวาน
ปิดกั้นแม่น้ำโขงและมีอีกหลายเขื่อนที่กำลัง
ถูกสร้างขึ้นและหลายเขื่อนอยู่ที่ในแผนงาน ทั้งนี้ยังไม่รวมแผนงาน
ในส่วนของแม่น้ำโขงตอนล่าง
แม่น้ำสาขาทั้งหมดได้ถูกวางแผนในสร้างเขื่อนกั้น
แม่น้ำหลายสายได้ถูกปิดกั้น
โดยเขื่อนโดยเฉพาะในประเทศลาวเพื่อการผลิตไฟฟ้า
ซึ่งลูกค้ารายใหญ่ก็คือการไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่ง ประเทศไทย
เขื่อนขนาดใหญ่เหล่านี้ได้ก่อให้เกิดผลกระทบตามมาอย่างมากมาย
ทั้งเศรษฐกิจ สังคมและสิ่งแวดล้อม อาทิเช่น
การลดลงและสูญพันธุ์ของปลาแม่น้ำโขง ดังจะเห็นได้ชัดเจนจาก
กรณีเขื่อนปากมูล ซึ่งก่อผลกระทบอย่างมากมายต่อสังคมไทย
เครื่องมือหาปลาพื้นบ้านในลุ่มแม่น้ำโขง
แม่น้ำโขง
เป็นแม่น้ำนานาชาติที่ใหญ่ที่สุดในเอเชีย ไหลหล่อเลี้ยงประชาชนทั้ง ๖
ประเทศตั้งแต่ จีน พม่า ลาว ไทย เวียดนาม กัมพูชา
การหาปลาเป็นอาชีพหนึ่งที่หล่อเลี้ยงชุมชนตลอดริมฝั่งแม่น้ำโขงและแม่น้ำสาขา
มาเป็นเวลานานตั้งแต่สมัยบรรพบุรุษ
เครื่องมือหาปลาในแม่น้ำโขงจึงมิได้หมายถึงสิ่งของที่ทำไว้เพื่อใช้ในการจับปลาเท่านั้น
แต่ยังเป็นสิ่งที่สะท้อนให้เห็นถึงความสัมพันธ์ระหว่างผู้คนและแม่น้ำ
ความรู้ท้องถิ่น วัฒนธรรมลุ่มน้ำ
และความสัมพันธ์ระหว่างผู้คนทั้งในชุมชนและนอกชุมชนที่มีวิถีชีวิตผูกผันกับแม่น้ำ
แต่การเปลี่ยนแปลงของระบบนิเวศและการลดลงของพันธุ์ปลา
ซึ่งเกิดจากผลของการพัฒนาในลุ่มน้ำโขง
ได้ทำให้เครื่องมือหาปลาพื้นบ้านเหล่านี้ ลดลงและสูญหายไป
การหายไปนี้จึงไม่ได้หมายถึงการหายไปของตัวเครื่องมือเท่านั้น
งานวิจัยไทบ้านที่จัดทำขึ้นในพื้นที่ต่างๆ
สี่พื้นที่ในลุ่มแม่น้ำโขง อันได้แก่ แม่น้ำโขงที่ อ.เชียงของ
แม่น้ำมูลที่ เขื่อนปากมูล เขื่อนราษีไศล และ
แม่น้ำสงคราม นอกจากการศึกษาประเด็นต่างๆแล้ว
การศึกษาเรื่ององค์ความรู้ท้องถิ่นจากเครื่องมือหาปลาพื้นบ้าน
เป็นประเด็นที่สำคัญอีกอันหนึ่งของงานวิจัย
จากการศึกษาได้พบว่าการสร้าง และใช้เครื่องมือหาปลาแต่ละชนิด
เพื่อจับปลาแต่ละชนิด ที่แตกต่างและหลากหลายในแม่น้ำโขงนั้น
ต้องอาศัยความรู้ในหลายด้านเป็นอย่างดี เช่น
ความรู้เรื่องพฤติกรรมของปลาแต่ละชนิด ระบบนิเวศของแม่น้ำฟโกาล
และความรู้เรื่องวัสดุในการสร้างเครื่องมือหาปลา
นอกจากนี้ยังพบว่า
เครื่องมือหาปลายังสะท้อนให้เห็นถึงความสัมพันธ์ระหว่าง
ผู้คนทั้งในชุมชนและนอกชุมชน ที่มีวิถีชีวิตผูกผันกับแม่น้ำ
การหาปลาจึงก่อให้เกิดความสามัคคีระหว่างพี่น้องในชุมชนและต่าง
ชุมชนจนเป็นรากฐานทางวัฒนธรรมของคนหาปลา ดังจะเห็นได้จาก การใช้
เครื่องมือหาปลาบางชนิด ต้องใช้ร่วมกันหลายคนเป็นหมู่คณะ
เครื่องมือบางชนิดต้อง มีการเซ่นไหว้เจ้าที่เจ้าทางก่อนมีการใช้
ซึ่งบางอย่างแฝงไว้ซึ่งการเคารพธรรมชาติ
การอยู่ร่วมกันของคนในชุมชนอย่างสามัคคี
งานวิจัยได้พบว่าพื้นที่ปากมูนมีเครื่องมือหาปลาพื้นบ้าน
75 ชนิด ในแม่น้ำสงคราม 80 ชนิด แม่น้ำโขงบริเวณ
อ.เชียงของ 69 ชนิด แม่น้ำมูลช่วงราษีไศล 48
ชนิด
แหล่งที่มาของข้อมูล:
http://www.searin.org/Mekong.htm
ไม่มีความเห็น