ลุงต้นไทรกับหลานต้นอ้อ

สอนคุณธรรมอย่างไรให้มีความพอเพียง

บทที่ 13ความนอบน้อม         

จุดประสงค์ :   เพื่อรู้ รัก และฝึกจนเคยชิน

นิทานคติ  เรื่อง : ลุงต้นไทรกับหลานต้นอ้อ

           

นานมาแล้ว ณ ริมบึงใหญ่แห่งหนึ่ง มีต้นไทรอายุยืนต้นหนึ่ง ต้นไม้ทั้งป่าต่างเรียกว่าลุงต้นไทร ลุงต้นไทรเป็นไม้ใหญ่ แข็งแรง และทะนงตนว่ายิ่งใหญ่ เขาไม่เคยพอใจอะไรง่ายๆ และเชื่อว่าเขาสามารถควบคุมทุกสิ่งทุกอย่างได้ ห่างไปไม่ไกล มีต้นอ้อขึ้นอยู่  ต้นไม้อื่นต่างพากันเรียกว่าหลานต้นอ้อ พวกมันอายุไม่ยืน และไม่แข็งแรง หลานต้นอ้อสุภาพและไม่ดื้อรั้น ดังนั้นแม้ลุงต้นไทรไม่ชอบนัก แต่ก็ไม่ได้รังเกียจอะไรนัก            

วันหนึ่งลุงต้นไทรรู้สึกเงียบเหงาจึงคุยกับหลานต้นอ้อ

“นานมาแล้ว ข้าเคยเป็นต้นไม้เล็กๆ แต่ผ่านมาหลายร้อยปี ตอนนี้เจ้าดูซิ ข้ายิ่งใหญ่ แข็งแรง แผ่ร่มเงาให้แก่สัตว์ทั้งหลาย ไม่มีสิ่งใด ไม่ว่าลม หรือว่าฝน หรือแม้แต่แมลงจะทำอันตรายข้าได้ ไม่มีอะไรล้มข้าลงได้ ข้ายิ่งใหญ่และมีอำนาจที่สุด ข้าไม่กลัวอะไร แต่ข้ารู้สึกสงสารเจ้านัก หลานน้อย เจ้าช่างมีชีวิตแสนสั้น เพียงแค่ลมพัดเบาๆ เจ้าก็เอนไหวไปมา วันหนึ่งเจ้าคงล้มระเนระนาด แต่ข้าซิ ข้ายังคงยืนต้นอยู่ แข็งแรงและไม่เคลื่อนย้ายไปไหนอีกนานเท่านาน”           

หลานต้นอ้อจึงตอบไปว่า

 “ท่านลุงพูดถูกต้องแล้ว ท่านยิ่งใหญ่ พวกเราล้วนเคารพนับถือท่าน พวกเราเป็นเพียงต้นอ้อต้นเล็กๆ หักล้มได้ง่ายกว่าท่าน แต่พวกเราก็พบหนทางอยู่รอด พวกเรายอมให้สายลมพัดผ่าน พวกเราเอนเอียงตามกระแสลม แต่รากของเรายังอยู่ในดิน ไม่ถูกถอนไปตามแรงลม แต่วันนี้แหละลุงต้นไทร ข้าได้ยินสายลมบอกว่าจะมีพายุใหญ่พัดมา ดูซิ ฟ้าเริ่มที่จะมืดครึ้มแล้ว พวกเราต้องพยายามที่จะรอดให้ได้จากพายุนี้ พวกเราต้องเอนลู่มากๆ ไว้”

ลุงต้นไทรได้ฟัง ก็รู้สึกว่าเสียเกียรติ จึงตอบกลับไปว่า

 “เจ้าจะให้ข้าเอนลู่ตามลมรึ ไม่เด็ดขาด พายุนั้นนะหรือจะมีพลังมากกว่าข้า ไม่มีทาง ข้าไม่มีวันเอนไปตามพายุ”

เสียงของลุงต้นไทรยังไม่ทันหมด เสียงของฟ้าร้องก็ดังขึ้นกลยสรรพเสียงอื่นๆ จนหมด ฟ้าผ่าลงมาหลายครั้ง ฟ้ามืดครึ้มอย่างรวดเร็ว และฝนก็เริ่มตก ลุงต้นไทรจึงหยุดพูด ส่วนหลานต้นอ้อก็เอนเอียงไปตามสายลมแรงที่พัดมา

           

ฝนที่ตกอย่างหนัก ทำให้ดินรอบๆ ต้นไทรเริ่มเซาะ ลมพายุเริ่มแรงขึ้นเรื่อยๆ ต้นอ้อเอียงไปมาอยู่ตลอด ลุงต้นไทรหัวเราะให้กับเรื่องน่าขันนี้ เขายืนต้นนิ่งไม่ไหวติง เพื่อทดสอบพลังกับพายุนี้ แต่พายุก็แรงขึ้นเรื่อยๆ ตอนนี้ต้นอ้อแทบจะเอนลู่แนบกับพื้นดินแล้ว

ส่วนต้นไทรยังคงยืนนิ่งอยู่ ลมยิ่งแรงขึ้น แต่ต้นไทรยังคงทะนงตน ไม่นานนักมันก็เริ่มรู้สึกว่าตัวเองโยกคลอน รากบางส่วนโผล่พ้นดินออกมา แรงลมเหมือนจะฉุดให้มันลอยไปบนอากาศได้ แต่ต้นไทรก็พยายามยืนนิ่งสู้กับแรงลมนี้  แต่พายุร้ายก็ไม่ได้ลดแรงลมลง ไม่นานนักต้นไทรแสนทระนงก็ถูกลมพายุหอบหายไปในท้องฟ้า ต้นไทรใหญ่ร้องเสียงหลงด้วยความกลัว           

 เมื่อพายุพัดผ่านไป ต้นอ้อยืนหยัดอยู่ที่เดิม มันมองไม่เห็นลุงต้นไทรแล้ว ต้นไม้หลายต้นในป่าก็หายไป เหล่าต้นอ้อต่างพากันพูดพร้อมกัน           

 “โอนอ่อน และผ่อนตาม เอนโอนแต่ไม่ลำเอียง ยืนหยัดแต่ไม่ทะนง คงอยู่ตลอดไป”             

ช่วยกันขยายความเพื่อสร้างความเข้าใจ           

๑) ให้ช่วยกันหาคติพจน์และสุภาษิตส่งเสริมการนอบน้อม           

๒) ให้ช่วยกันหาคำสอนของศาสนาต่างๆ ที่กล่าวถึงการนอบน้อม           

ในทั้งสองกรณีให้มีอาสาสมัครรวบรวมบันทึกไว้ เพื่อทำเอกสารแจกให้เก็บไว้ โดยลงวันที่ไว้ด้วย 

ฝึกคุณธรรม            

๑) ฝึกรู้รอบ : เรื่องนี้เหมาะสมสำหรับสอนเรื่องการนอบน้อมหรือไม่ อย่างไร           

 ๒) ฝึกแข็งขัน : เราจะแสดงการนอบน้อมอย่างเหมาะสมได้อย่างไร  มีความมุ่งมั่นที่จะทำแค่ไหน           

๓) ฝึกพอเพียง : การนอบน้อมอย่างไร จึงเรียกว่าทำได้อย่าง พอเพียง                                   

- อย่างไรเรียกว่าขาด                                   

 - อย่างไรเรียกว่าเกิน           

๔) ฝึกความยุติธรรม : การนอบน้อมที่ดำเนินไปอย่างมีความยุติธรรมเป็นอย่างไร ให้ช่วยกันยกตัวอย่าง 

กิจกรรมสันทนาการ๑.     ให้อาสาสมัครสองคนยืนเป็นหลัง แล้วให้อีกคนหนึ่งจับมือกับเพื่อนทั้งสองคนละข้าง จากนั้นค่อยๆ เอนตัวไปข้างหลัง สองคนแรกดึงมือไว้ แล้วค่อยๆ ให้เพื่อนเอนตัว ดูว่าใครจะเอนได้มากกว่ากัน หรือใครจะปล่อยมือและล้มหงายไปกับพื้นก่อน  

เอนก สุวรรณบัณฑิต   ที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการคุณธรรมและจริยธรรม สภานิติบัญญัติแห่งชาติ

เอกสารคุณธรรมและจริยธรรมของสภานิติบัญญัติแห่งชาติ

ปรับจากหนังสือ Discovering the Real Me, Universal Peace Federation Edition