ความสำเร็จของ"ครูดอย"
"ครูดอย" คำนี้มีความหมายลึกซึ้ง หมายถึงครูที่ทำหน้าที่การสอนอยู่กับชาวเขา ชาวดอยทั้งใกล้และไกล โดยเฉพาะในจังหวัดทางภาคเหนือของไทย
ในชีวิตการเป็นครูที่ผ่านมา ผมมีโอกาสทำหน้าที่ครูดอย 6 ปี ทำหน้าที่ศึกษานิเทศก์ที่รับผิดชอบพื้นที่บนดอย 14 ปี จึงเกิดการตกผลึกประสบการณ์ของการเป็นครูดอยที่ประสบความสำเร็จนั้น ต้องมีองค์ประกอบและปัจจัยที่สำคัญไม่น้อยเลยทีเดียว ประกอบด้วย
1. จิตใจดี หมายถึง มีความจริงใจ มีความเข้มแข็งอดทน รักเด็ก รักชาวบ้าน มีความเสียสละ ต้องเป็นได้ทั้งครู หมอ ผู้พิพากษา เลขาฯ ผู้เชี่ยวชาญทางด้านการเกษตร ด้านไสยศาสตร์ เป็นพรานป่าหาเลี้ยงชีพตนเองในป่าได้ ฯลฯ (เอาความเป็นหัวหน้าส่วนราชการในระดับอำเภอและความเป็นชาวป่ามาอยู่ในคนๆเดียวกันให้ได้)
2. มุ่งมั่นสอนเด็กให้อ่านออก เขียนได้ก่อนเป็นอันดับแรก เพราะภาษาไทยจะเป็นเครื่องมือในการเรียนรู้ในแขนงวิชาอื่น วิชาชีวิตเด็กเขามีพื้นฐานอยู่บ้างแล้ว ดูว่าความเชื่อและวิถีชีวิตใดที่ต้องปรับเปลี่ยนเรียนรู้ใหม่ก็ให้แก้ไข สั่งสอนอบรม เรียนรู้ใหม่ อย่างชาญฉลาด ในการสอนหากเป็นชาวเขาเผ่าที่ชอบเพลงเช่นกะเหรี่ยงแดงก็ใช้เพลงเป็นสื่อนำ หากชอบกิจกรรมทางด้านอื่นเช่นชาวมูเซอชอบกิจกรรม ชาวม้งชอบคณิตศาสตร์ก็ใช้สิ่งนั้นเป็นสื่อนำ หลังจากนั้นให้เน้นการเรียนรู้โดยประสบการณ์ตรงทั้งในห้องและนอกห้องเรียน อย่าให้การบ้านเด็กบ่อยนัก เพราะเด็กบางคนต้องทำงานเลี้ยงน้อง และที่สำคัญที่บ้านไม่มีไฟฟ้าให้แสงสว่าง จะสร้างปัญหาให้เด็ก ต้องมีแผนการสอนไว้ในใจว่าวันนี้เราจะสอนอะไร เด็กจะได้อะไร อย่าสักแต่ว่าอยู่ไปวันๆหรือสอนไปวันๆโดยไร้เป้าหมาย ห่วงใยเด็กที่เรียนช้าเป็นกรณีพิเศษ สอนเสริมให้ความรักให้คำชม ส่งเสริมความถนัดของเขาอย่าให้เขารู้สึกว่าเป็นเด็กพิเศษที่มีปมด้อย เพราะจะทำให้เด็กหนีเรียน เข้าป่า และไม่ชอบครู ซึ่งจะมีปัญหาตามมาอีกเยอะเลยทีเดียว
3. เยี่ยมเยียน และแก้ไขปัญหาให้แก่ชุมชนด้วยความจริงใจ ชาวเขานั้นต้องใช้ความจริงใจในการเอาชนะ อย่าใช้ทรัพย์สินเงินทองเป็นตัวล่อเป็นอันขาด นั่นเป็นการสร้างเงื่อนไขที่ผิด เช่นชุมชนอดข้าว ข้าวไม่พอกิน ก็ทำหน้าที่ผู้ประสานงานขอรับการช่วยเหลือสร้างธนาคารข้าวให้แก่ชุมชน แต่งตั้งกรรมการดูแลบริหารจัดการโดยชุมชนเองแล้วคอยดูแลให้คำแนะนำอยู่ห่างๆ ชุมชนไม่รู้หนังสือ จัดเวลาสอนหนังสือให้แก่ผู้ใหญ่ในเวลาเย็นหรือเวลากลางคืน ชุมชนป่วยเป็นโรคไข้มาลาเรีย ก็ทำหน้าที่อมม.เจาะเลือดส่งตรวจ ณ ศูนย์ป้องกันโรคที่นำโดยแมลง (หน่วยมาลาเรียเดิม) แล้วอย่าลืมนำยาไปรักษาเขาให้หายขาดกรณีตรวจพิสูรน์เชื้อแล้วโดยควบคุมการกินยาอย่างใกล้ชิด (ทำหน้าที่เป็นพยาบาลป่า) อย่าให้เขากินยาเอง จะไม่หายเพราะกินยาไม่ครบโด๊ด ยามาลาเรียกินแล้วเวียนหัว ผู้หญิงชาวเขาไม่ชอบมักจะคายทิ้ง คลุกคลีการทำงานร่วมกับชาวบ้านอย่าให้ขาด เช่น งานกิจกรรมชุมชน กิจกรรมครัวเรือน กิจกรรมตามประเพณี การเกี่ยวข้าว นวดข้าว งานรื่นเริง ต้องเอาชนะใจผู้ใหญ่บ้าน ผู้ช่วย ผู้อาวุโส ต้องให้เขายอมรับโดยใช้ความจริงใจเป็นฐาน และเป็นสื่อสร้างความสัมพันธ์อันดี ทำให้ชาวบ้านรักและไว้เนื้อเชื่อใจให้จงได้
ผมประสบความทุกข์อย่างยิ่ง เมื่อไปรับหน้าที่ครูใหญ่ใหม่ที่ชุมชนแห่งหนึ่ง เพราะผู้ใหญ่บ้านเป็นคนหัวหมอ เห็นแก่ตัว กดขี่ข่มเหงชาวบ้านสารพัด จนครูหลายรุ่นต้องพ่ายแพ้ แม้รู้ข้อมูลและคำเตือนล่วงหน้า จนทำให้ผมผูกไมตรีด้วยการเป็นเจ้าภาพเอาลูกชายเขาบวชเณร ก็ยังเปลี่ยนนิสัยเขาไม่ได้สุดท้ายก็แว้งกัดลูกน้องของผม แล้วพาลโกรธผมถึงขั้นต้องเอาชีวิตกัน ครูใหญ่ไม่สามารถนอนหลับสนิทเพราะกลัวส่องด้วยลูกปืนจากใต้ถุนบ้านพัก เพราะลูกชายคนโตของเขาเป็นนักเลงเคยฆ่าคนตายติดคุก 15 ปี และเพิ่งออกจากคุก ผมเล่าเรื่องต่างๆให้หัวหน้าการประถมศึกษาอำเภอในสมัยนั้นฟัง หัวหน้าใจดีกรุณาย้ายผมไปโรงเรียนบ้านไม้สะเป่ สังกัดอำเภอเมือง
ผมนำประสบการณ์ที่โรงเรียนแห่งนี้ ไปปรับใช้ในวิถีชีวิตการเป็นครูดอยแห่งที่สอง ซึ่งเป็นชาวเขาเผ่ากะเหรี่ยงแดง ผมทำหน้าที่ทุกอย่างที่กล่าวไว้ข้างต้น เวลาเพียงสองปี "พ่อครูดู่" หมายถึง พ่อครูใหญ่ก็ติดปากชาวบ้าน นั่งอยู่ในหัวใจชาวบ้านตั้งแต่เด็กถึงผู้เฒ่าผู้แก่ วันที่อำลาชาวบ้านเพื่อมารับหน้าที่ศึกษานิเทศก์ เสียงร้องไห้ระงมทั้งเด็กและผู้ใหญ่ที่ไม่อยากให้ครูใหญ่ย้ายไประงมเซ็งแซ่เต็มสนามโรงเรียน ภาพของผู้เฒ่ากอดแข้งกอดขายึดยื้อผมไว้ไม่ให้จากมา ยังประทับอยู่ในความทรงจำไม่รู้ลืม ครูรุ่นหลังที่ไปทำหน้าที่แทนเมื่อประสบปัญหาที่เกี่ยวกับชุมชนและแก้ไขด้วยตนเองไม่ได้ ทุกเรื่องที่เกิดขึ้น เช่น ภารโรงตีหมูชาวบ้านตาย ครูผิดผีกับลูกสาวชาวบ้าน เรื่องเหล่านี้ ศน.เกเพียงขึ้นไปประชุมชาวบ้านครั้งเดียว เรื่องก็จบลงโดยง่ายดาย จึงพิสูจน์ให้เห็นว่า ความเชื่อถือที่เกิดจากความจริงใจมีความสำคัญที่สุดที่จะทำให้ครูดอยทำงานอย่างประสบความสำเร็จ จึงเล่าฝากน้องๆลูกๆหลานให้จดจำไว้ และปฏิบัติตัวตามแนวทางที่ลุงเกสอน จะประสบความสำเร็จอย่างแน่นอน
อาจารย์เก
ความเห็น (7)
. อนาคตหนูอยากจะเป็นครูดอยเหมือนท่านอาจารย์ค่ะ
. จะได้เก่ง และมีหลายอาชีพด้วยค่ะ
....pam.....
. เพิ่มเติมสักนิดนะคะ
. ที่อาจารย์ ได้ถามหนูไว้บันทึก....
. http://gotoknow.org/blog/joom-kot/153939 นี้
....หนูเรียนศึกษาศาสตร์ เอกสังคมศึกษา ....
....ตอนนี้เรียนอยู่ชั้นปีที่ 1 ค่ะ......
....ขอเป็นศิษย์อาจารย์ด้วยคนนะคะ.....
ตรงกับที่ลุงพอมีความรู้อยู่บ้าง หากมีปัญหาเรื่องใดก็ขอให้ถามมา ลุงจะช่วยชี้แนะให้ โดยเฉพาะการทำรายงาน องค์ความรู้ต่างๆที่เกี่ยวข้อง โดยเฉพาะด้านมนุษยวิทยา ทุกสาขา ด้านวัฒนธรรม ขนบธรรมเนียมประเพณียิ่งถนัด เพราะเป็นงานที่เชี่ยวชาญอยู่แล้ว
ที่สำคัญการสืบค้นองค์ความรู้จากแหล่งเรียนรู้ต่างๆ หนูอาจประสบปัญหาว่า ไม่รู้จะไปหาแหล่งเรียนรู้จากที่ใด ลุงเกจะช่วยแนะนำ หรือหาองค์ความรู้นั้นๆมาให้ส่งผ่านทางเวปไซท์ สะดวกดี
หนูเรียนสังคม หนูต้องนำพาสังคมไทย กลาง อิสาน เหนือ (ยกเว้นภาคใต้) ไปสู่เป้าหมายของความดีงามและเป็นสุขนะจ๊ะ ปัจจุบันสังคมมันเสื่อมทรามเหลือเกิน
อาจารย์เก
ไหว้สาท่านอาจารย์เกครับ..ครูดอยคือผู้อยู่ในท่ามกลางธรรมชาติที่แท้จริงบริสุทธิ์ทั้งคน สิ่งแวดล้อม สำคัญว่าเราจะใช้ทรัพยากรเหล่านี้พัฒนาคนให้เป็นมนุษย์อย่างไร? ถ้าทำได้สุดยอดครับเอาใจช่วยครับ.
ด้วยความปรารถนาดีจากหนาน พรหมมา
ขอบคุณพ่อหนานเป็นอย่างสูง
ชาวดอยมีทั้งข้อดีและข้อจำกัด จงเลือกจุดแข็งหรือข้อดีเอามาใช้ในการบริหารจัดการ หรือเชื่อมสัมพันธ์
เมื่อ 6-7 ปีที่ผ่านมามีเด็กสาวชาวลำปางชื่อครูเจี๊ยบมาบรรจุทำการสอนที่โรงเรียนแห่งหนึ่ง เป็นชุมชนชาวกะเหรี่ยง โรงเรียนแห่งนี้ต้องเดินเท้าเข้าไปประมาณ 4 ชั่วโมง
ด้วยตวามหวังดี น้าชายซึ่งเป็นผอ.โรงเรียนอีกแห่งหนึ่งได้ดำเนินการขอย้ายให้หลานสาวกลับไปลำปางเพื่ออยู่ใกล้ชิดพ่อแม่ วันที่น้าชายเดินทางขึ้นไปรับ ด้วยความผูกพันที่ครูเจี๊ยบมีต่อเด็ก และเด็กมีต่อครูเจี๊ยบ ทั้งครูและศิษย์พากันหนีเข้าไปหลบอยู่ในป่าลึกในวันที่น้าชายไปรับ ต่างกอดกันร้องไห้ระงมอยู่ในป่าเป็นที่น่าเวทนาสำหรับผู้พบเห็น
ในที่สุดด้วยความห่วงแม่ จึงต้องจำยอมกลับลงมากับน้าชายด้วยหัวใจที่แหลกสลาย
เรื่องนี้ทำให้ผมมีความรู้สึก ถึงภาระหน้าที่การทำหน้าที่ของครู ครูที่ทำงานด้วยจิตวิญญาณคือครูที่อยู่ในใจของลูกศิษย์และชุมชน น้อยคนนักที่จะเข้าถึงภาวะดังกล่าว
ผมนำมาเล่าให้พ่อหนานฟังยามที่คิดถึงความหลังครับ
อาจารย์เก
เด็กดอย บ้านไม้สะเป่
เรียนอาจารย์เก
หนูเป็นเด็กดอยคนหนึ่ง ที่อาศัยอยู่ในหมู่บ้านไม้สะเป่ รู้จักจะเคยได้ยินชื่ออาจารย์ จากพ่อแม่พี่น้องในหมู่บ้าน แต่น่าเสียดายที่หนูไม่ทันได้เรียนกับอาจารย์ แต่หนูก็พอรู้จักอาจารย์ดี ชาวบ้านเค้าเล่ากันว่าอาจารย์เป็นคนดี หนูเป็นเด็กดอยคนหนึ่งที่ด้อยโอกาส ทุกด้าน ไม่ว่าการเรียน สภาพชีวิตความเป็นอยู่ที่ต่างจากเด็กในเมือง แต่หนูภูมิใจกับสิ่งที่หนูได้รับและมีอยู่ไม่เคยคิดว่าตนเองด้วยกว่าคนอื่น หนูมีความฝันว่าสักวันหนูต้องเรียนให้สูงๆ จบปริญญาตรี แล้วกลับมาเป็นครูสอนน้องๆที่โรงเรียน มาพัฒนาหมู่บ้านของหนู เริ่มจากเด็กดอยคนหนึ่งที่ไม่มีโอกาสเลย หนจบป.6 จากโรงเรียนบ้านไม่สะเป่ หนูไม่เคยได้เรียนพิเศษเหมือนเด็กในเมือง มีความรู้จากในห้องเรียน ท่ามกลางที่ทางโรงเรียนไม่ค่อยมีสื่อการเรียนอะไรมากมาย แต่หนูก็จบป.6 เหมือนเด็กๆในเมือง และได้ความรู้การดำรงชีวิตที่ร้ำเรียนจากคุณครูสอนมา พอจบป.6 หนูมีความคิดว่าหนูจะจบแค่ป.6 ไม่ได้ หนูต้องหาที่เรียนต่อให้ได้ แต่กลับมาคิดถึงฐานะทางบ้านตนเองแล้วคงไม่ได้เรียนแน่เลย แต่ในที่สุดหนูได้ข่าวจากอาจารย์ว่าที่โรงเรียนศึกษาสงเคราะห์เปิดรับสมัครนักเรียนม.1หนูก็รีบไปสมัครเรียน แต่รถที่จะไปสมัครเรียนก็ไม่มี ต้องเดินด้วยเท้าไปบ้านในสอย แล้วไปขึ้นรถโดยสาร(รถเหลือง)เพื่อจะไปสมัครเรียน และหนูก็หวังว่าคงจะได้เรียนต่อ ในที่สุดวันประกาศผลหนูก็ได้เรียนต่อม.1 ที่โรงเรียนศึกษาสงเคราะห์ ซึ่งเป็นโอกาสทีดีมากสำหรับหนู โรงเรียนนี้ให้อะไรกับหนูมาก ถ้าไม่มีโรงเรียนนี้ หนูก็คงไม่มีทุกวันนี้ หนูเรียนอยู่โรงเรียนศึกษาสงเคราะหตั้งแต่ ม.1-ม.6 กินฟรี อยู่ฟรี ไม่ต้องเสียตังค์พ่อแม่ หนูภูมิใจมากที่ได้เรียน ระหว่างที่เรียนหนูพยายามตั้งใจเรียน ไม่เคยเกเร ถึงหนูเรียนไม่เก่ง แต่หนูอาศัยขยัน ส่งงานอาจารย์ทุกครั้งไม่เคยพลาด เป็นคนดี ทำให้หนูจบม.6 และหนูก็ได้โอกาสดีอีกครั้งเมื่อจบม.6 อาจารย์แนะแนวแจ้งว่า ทางมหาวิทยาลัยราชมงคลล้านนา รับสมัครนักศึกษาโควต้า แบบไม่ต้องสอบเข้า เพราะหนูเรียนไม่ค่อยเก่ง อาศัยขยันเอา เพื่อนคนอื่นเกรดดีๆ เค้าได้เรียนต่อ ม.แม่โจ้ มช. ราชพัด ชม. ชร.แต่หนูเกรดไม่ค่อยดี จบม.6 เกรดแค่ 2.3 เอง และหนูก็โชคดีที่ได้โควต้าจากมหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลล้านนา คณะบริหารธุรกิจ สาขา คอมพิวเตอร์ธุรกิจ (ปวส.)หนูดีใจมาก หนูคิดว่าถึงฐานะทางบ้านไม่ดี แต่ยังไงหนูก็ต้องเรียนให้ได้เพื่ออนาคตของหนู ระหว่างที่เรียนมัธยม หนูได้กู้ยืมเงิน ตอนม.6 เทอมสุดท้าย หนูได้เงินกู้มา 12,000 บาท หนูเก็บเงินนี้ไว้เพื่อเป็นทุนในการไปสมัครเรียนต่อมหาลัย และเป็นทุนเรียนต่อระหว่างที่อยู่ปี1 หนูไม่เคยขอตังค์พ่อแม่ จนเรียนจบ ปวส . พอจบปวส. หนูก็เรียนต่อ ป.ตรีอีก 2 ปี สาขา ระบบสารสนเทศ หนูอาศัยเงินกู้นี้แหละจนจบปริญญาตรี ทุกวันนี้หนูเรียจบแล้ว ตอนนี้ทำงานอยู่ที่สำนักงานป้องกันควบคุมโรคที่ 9 พิษณุโลก เป็นลูกจ้าง ทำงานเกี่ยวกับ บันทึกข้อมูลคนไข้ วัณโรคและโรคเอดส์ในพื้นที่สาธารณสุข เขต 8 (ภาคเหนือตอนล่าง) เงินเดือนก็ไม่มาก ส่งให้ทางบ้านบ้าง เอาไว้จ่ายเองบ้าน หนูรู้สึกดีมาก ที่ทำให้พ่อแม่หนูภูมิใจ หนูทำความฝันของหนูสำเร็จแล้ว ทุกวันนี้หนูก็ยังเป็นเด็กดอยคนเดิม ไม่เคยเปลี่ยนและไม่เคยลืมบ้านเกิด และภูมิใจที่ได้เกิดมาเป็นคนไทย และหนูไม่เคยรับเกียจตัวเองที่เกิดมาเป็นชาวเขา แต่หนูกลับดีใจที่ความที่หนูผ่านชีวิตที่ลำบากมา ทำให้หนูสู้ มีทุกวันนี้ได้ ใจจริงแล้วหนูอยากกลับไปทำงานที่บ้าน หรือแม่ฮ่องสอน แต่หนูไม่มีโอกาสได้กลับไปทำ เคยไปสอบหลายครั้งไม่ได้ แพ้เด็กเส้นทุกที หนูเลยต้องมาทำงานไกลบ้านไกลพ่อแม่ ณ ตอนนี้เวลาจะติดต่อกับพ่อแม่ต้องส่งจดหมาย เพราะพ่อก็พออ่านหนังสือได้บ้าง เศรษฐกิจแบบนี้ บ้านเมืองกำลังวุ่นวายแบบนี้ งานก็หายาก มีงานอะไรก็ทำหมด หนูไม่เคยเกี่ยง หนูได้อ่านบทความของอาจารย์แล้วหนูรู้สึกดีใจมาก ที่อาจารย์เป็นส่วนหนึ่งที่ทำให้เด็กดอยอย่างพวกหนูได้รับโอกาสมากขึ้น หนูเชื่อว่ายังมีน้องๆ ที่บ้านหลายคน ที่ยังไม่ได้เรียนหนังสือ เพราะความห่างไกล ไร้โอกาส ฐานะ ถ้ามีโอกาสหนูอยากทำให้น้องๆ พวกนี้ได้มีโอกาสเรียนต่อ เหมือนหนู แต่หนูไม่สามารถทำได้ ทำได้แค่เวลากลับไปบ้าง ทำตัวเป็นแบบอย่างที่ดีให้กับน้องๆ ได้เห็น เผื่อเค้าเห็นแล้วนำไปเป็นแรงใจ ในการสู้ต่อไป ท้ายนี้ขอฝากอาจารย์เก ว่าชาวบ้านที่นั้นเค้ายังจำอาจารย์ได้ทุกคน อาจารย์อยู่ในในชาวบ้านทุกคน ความดีที่อาจารย์เคยทำไว้ยังตรึงตราอยู่ในใจชาวบ้านทุกคนค่ะ
ขอบพระคุณค่ะ