ลปรร. มสช. กับกรมอนามัย (4) ขยายความ KM ในงานส้วมสาธารณะไทย

น้อง มสช. อยากรู้ในรายละเอียดเพิ่มขึ้นของความเป็นจริงที่เกิดขึ้นของการพัฒนาส้วมสาธารณไทย ... ผลพวงจากการนำกระบวนการ KM ไปใช้ค่ะว่า

เรื่องที่พี่หลีเล่าให้ฟัง "การนำ KM ไปใช้ในเรื่องส้วมสาธารณะ" เพื่อการปรับปรุงส้วมสาธารณะให้ดีขึ้น อยากทราบว่าเขานำไปใช้อย่างไร จนมีคนบอกว่า ไปใช้แล้ว เวลาเข้าส้วมทำให้มีความสุขขึ้นด้วย ?

คุณศรีวิภาอาสาตอบแทนค่ะว่า

• พี่หลี เอา KM ไปใช้ โดยเลือกเอาเครื่องมือ BAR ไปใช้ในขั้นตอนของการเตรียมคน เตรียมวัตถุประสงค์
• ... เตรียมคนคือ เตรียมคุณกิจที่จะมาเล่า คนที่จะมาเล่าแต่เดิมของพี่หลี คือ คนที่ทำงานประสบความสำเร็จ และได้รับรางวัลสุดยอดส้วมแห่งปี ส้วมในแหล่งท่องเที่ยว ซึ่งคนที่ทำคือ เจ้าของสวนอาหาร นายกเทศมนตรี ซึ่งแต่เดิมถ้าเราไม่ได้บอกในรายละเอียด เขาก็จะเชิญมาขึ้นอภิปรายปกติ
• ... แต่พอมาใช้ KM จะใช้ Storytelling ก็จะต้องให้เล่าอย่างที่ว่า คือ ขอให้เล่าในสิ่งที่เป็น Get to the point ทำอย่างไรถึงสำเร็จ เช่น นายกเทศมนตรีที่พี่หลีเล่า นายกฯ ไม่ได้เป็นภารกิจที่เกี่ยวข้องกับกรมอนามัยเลย ทำไมอยู่ๆ ท่านจึงสนใจมาจับงานส้วมในสถานที่ราชการ ไม่มี Reward ให้คุณ ไม่มีอะไรทั้งสิ้น ทำไมจึงสนใจมาทำงานส้วม
• เครื่องมือจะถูกใช้ตั้งแต่ การเตรียมคน เตรียมคุณ Fa ซึ่งเป็นรองอธิบดี ว่า เวลาที่รองฯ ขึ้นไปเป็น Facilitator ซึ่งแต่เดิมท่านเป็นผู้ดำเนินการอภิปราย ก็บอกว่า การเป็น Fa ต้องทำงานมากกว่านั้น ต้องถามด้วยว่า ทำไมถึงสำเร็จ สำเร็จอย่างนี้เพราะอะไร อะไรเป็นบริบท เพราะฉะนั้น ท่านต้อง How to success หน้าที่ของ Fa ก็ต้องถูกเตรียม
• พี่หลีจะต้องเตรียมตั้งแต่คุณกิจ หาตัวจริงให้เจอ ว่า ใครคือคนสำเร็จ เพราะว่าในระบบราชการ บางทีความสำเร็จ คือ คนนำอภิปรายกลายเป็นคนที่ไม่ได้ทำงาน จริงๆ อาจจะเป็นพนักงานทำความสะอาด เราก็จะบอกว่า อย่างนี้ไม่เอา ใครทำสำเร็จจริงๆ คนถูพื้นทำสำเร็จ ก็เอาคนนั้นมาเล่า
• ... เหมือนกับงานของสำนักส่งเสริม แม่ครัวเป็นคนทำสำเร็จในเรื่องเมนูอาหาร แม่ครัวมาเล่าเอง ทำยังไงเด็กถึงกิน วิธีการก็จะเปลี่ยนไป
• ... เราไม่สนใจขั้นตอน เราไม่สนใจระเบียบราชการว่าจะต้องเป็นปลัดฯ หรือใคร ไม่เอา แต่เอาคนที่ทำจริง มาเล่าให้ฟังว่า ยังไงถึงทำได้ หั่นกับข้าวอย่างไรเด็กถึงกิน ปรุงสีอย่างไรเด็กถึงชอบ นั่นคือ เอาความสำเร็จมาเล่า
• พอคุณกิจมาเล่าปุ๊บ บรรยากาศของคนฟังก็ได้ฟังจากคนทำจริง ไม่ใช่ผู้ใหญ่มาอ่านกระดาษ พอฟังคนทำจริงก็ตาลุกวาว ... ขนาดนี้เชียวหรือ นายกฯ นี่ต้องไปคุยกับพนักงานเข็นขยะนะ ถึงสำเร็จ มิน่าล่ะ เก่งขนาดนี้นะ เขาถึงได้เป็นนายกฯ 4 สมัย
• คนฟังก็ตื่นเต้น เพราะว่าได้ฟังของจริง อธิบดีท่านก็ชอบ เพราะว่า "มันมี Common goal นะ แต่มันมี Different way"

• งั้นราชการเวลาทำงานก็ไม่ใช่เขียนแต่ระเบียบออกไปเน๊าะ มาให้อิสระหน่วยงานเขาทำเองได้

• อันนี้คือ สิ่งที่เกิดขึ้นจริงในเวที ลปรร.

• เพราะคนเล่ากลายเป็นเจ้าของสวนอาหาร เจ้าของปั๊มน้ำมัน พระ และคนที่เล่าก็เล่าด้วยปิติ เพราะว่าเกิดมาทั้งชีวิต เกิดมาบางทีเราเป็นเจ้าของสวนส้ม วันหนึ่งเราไปขึ้นบนเวที และเราก็ได้เล่า และเล่าในสิ่งที่เราทำเอง อันนี้คือ ความสุข KM มันสัมผัสได้ด้วยความสุข
• ... ถามว่าน้องตัวเล็กๆ อยู่ๆ อธิบดีมาถ่ายรูปด้วย มันก็ตื่นเต้นค่ะ
• ... แล้วถามว่า แล้วดีกว่าไปฟังทฤษฎีใช่ไหม จะมาฟัง ทำส้วมสะอาด มันพบสิ่งที่ต่างกันเลย
• สวนนายดำนี่ ไม่น่าเชื่อว่าเขาคิดได้ เขาคิดเรื่องดอกไม้เช้าดอกหนึ่ง เย็นดอกหนึ่ง เขาไม่ได้ใช้ Air refresher อย่างชาวบ้าน เช้าดอกไม้กลิ่นหนึ่ง บ่ายกลิ่นหนึ่ง แหมมันชื่นใจ พระที่เคยลงทุนเยอะ มาเห็นว่า นายดำทำแบบนี้ กลับไป ก็ลดงบประมาณไปได้ เกลียวมันหมุนกันเองละค่ะ เรียนรู้กันเอง
• อันนี้เป็นการเตรียมคุณกิจ คุณ Fa แล้ว และก็เตรียมผู้ฟังด้วย
• สุดท้าย มันเปลี่ยนจากหน้ามือเป็นหลังมือ
• ... จากการที่เชิญมา ถึงเวลาขึ้น ถึงเวลาก็กิน break และบ่ายก็กลับ เลิกกลับบ้าน
• ... กลายเป็นหน้าแป๋วแหวว ไม่ยอมกลับกัน
• ... แล้วก็สุดท้ายก็เป็นเครือข่าย ... เพราะว่าเวลาลงจากเวทีปุ๊บ อบต. นั้นขอเบอร์โทรศัพท์สวนนายดำ คนนั้นขอ คนนี้ขอ
• ถามว่า กรมอนามัยต้องทำงานหนักมั๊ย ... ก็เขายกระดับกันเองไงค่ะ และเขาก็ยกทีมจากหาดใหญ่ไปดูงานที่ชุมพร และช่วยกันทำงานจนส้วมยกระดับดีขึ้นๆ ละค่ะ นี่เป็นสิ่งที่เกิดจากกระบวนการ KM

อันนี้คือ สิ่งที่เกิดขึ้นจริงในเวที ลปรร. ค่ะ

เรื่องเล่างานส้วมสาธารณะไทย อ่านเพิ่มเติมได้ที่นี่ค่ะ ... รวมเรื่อง เบื้องหลังความสำเร็จ ... การจัดการความรู้สู่การพัฒนาส้วมสาธารณะไทย ... สุราษฎร์ธานี ... และ ภาคีจัดการความรู้ภาคราชการ plus กรมอนามัย Open House (19) KM กองสุขาภิบาลชุมชนและประเมินผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม ...