>15< ฟื้นความทรงจำ บุญข้าวสาก
บุญข้าวสากบ้านเฮา
วันนี้ได้คุยกับที่บ้านนานมาก เนื่องจากว่าย้อนนึกถึงอดีตทบทวนความจำกับแม่สมัยเด็ก ๆ กัน วันนี้ที่บ้านหลาน ๆ แย่งกันเพื่อไปเยี่ยมบ้านญาติ ๆ ทั้งที่อยู่ใกล้ไกล เนื่องจากเป็นเทศกาลบุญข้าวสาก (คนอีสานเขาเรียกกัน) ทำให้นึกถึงสมัยเด็ก ๆ เคยแย่งกันกับน้องเพื่อนำข้าวสารไปบ้านญาติผู้ใหญ่ จากนั้นญาติผู้ใหญ่จะให้ศีลให้พร และที่สำคัญเด็ก ๆ ชอบ คือได้เงินด้วย
ส่วนในตอนเช้าของอีกวัน (วันเพ็ญเดือนสิบ) ทุกคนจะนำอาหารไปถวายพระที่วัด สิ่งที่นำไปทำบุญข้าวสาก คือ ห่อข้าวน้อย ห่อข้าวใหญ่ ข้าวสาก และอาหารอื่น ๆ บางแห่งอาจจัดของที่จะถวายเป็นกัณฑ์เทศน์ไปด้วย
หลายคน หรือหลาย ๆ ภาคอาจจะทำแตกต่าง หรือเรียกแตกต่างกันไป บางที่เรียกข้าวสลากเพราะว่า เป็นการทำบุญที่ให้พระเณรทั้งวัด จับสลากเพื่อจะรับปัจจัยไทยทาน ตลอดจนสำรับกับข้าว ที่ญาติโยมนำมาถวาย โดยการเขียนชื่อผู้ที่จะถวายสำรับไว้ แล้วให้พระภิกษุแต่ละรูปจับสลากชื่อของชาวบ้านที่ต้องการถวายสำรับพระภิกษุรูปใดจับสลากได้ชื่อใคร ผู้นั้นก็นำสำรับกับข้าวของตนไปถวายพระภิกษุรูปนั้น (บางแห่งชาวบ้านเป็นผู้จับสลากชื่อพระ)
และบุญนี้จะทำกันในวันเพ็ญเดือนสิบ จึงเรียกชื่ออีกอย่างว่า "บุญเดือนสิบ"
สำหรับข้าวสากที่จะนำไปแจกกันเหมือนกระยาสารทของคนไทยภาคกลางนั้นวิธีห่อผิดกับทางภาคกลาง เพราะห่อด้วยใบตองกลัดด้วยไม้กลัด นี่เลยค่ะ
หัวท้ายมีรูปลักษณะคล้ายข้าวต้มมัด แต่ตรงปลายทั้งสองข้าง
ที่เรียกว่าสันตองไม่ต้องพับเข้ามา ของที่ใส่ในห่อ มีข้าวต้ม (ข้าว
เหมือนแบบข้าวต้มผัด) ข้าวสาก แกงเนื้อ แกงปลา หมาก พลู บุหรี่ห่อแล้วเย็บติดกันเป็นคู่ ๆ เอาไว้
กิจกรรมนี้ผู้เขียนชอบมากเลยค่ะ คือจะมีการแขวนห่อข้าวน้อย ห่อข้าวใหญ่ไว้ตามต้นไม้ กำแพงวัด หรือที่ต่าง ๆ ในบริเวณวัด เมื่อแขวนไว้แล้วก็จะตีกลอง เป็นสัญญาณให้เปรตมาเอาไปและปล่อยทิ้งไว้ กะเวลาที่เปรตได้มารับเอาอาหารที่แขวนไว้นั้นไปแล้ว จะให้สัญญาณชาวบ้านก็แย่งกันชุลมุน ใครแย่งเก่งก็ได้มากกว่าคนอื่น เรียกว่า แย่งเปรต
ของที่แย่งเปรตไปได้นี้ ชาวบ้านจะเอาไปไว้ตามไร่นา เพื่อเลี้ยงตาแฮก (เทพารักษ์ รักษาไร่นาซึ่งเคยเลี้ยงมาเมื่อตอนเริ่มทำนาในเดือน ๖ มาครั้งหนึ่งแล้ว) นอกจากเลี้ยงตาแฮกแล้วก็เอาไปให้เด็กรับประทาน เพราะถือว่าเด็กที่รับประทานแล้วจะอ้วนท้วนสมบูรณ์ไม่เจ็บไข้ได้ป่วย <p style="margin: 0cm 0cm 0pt; text-indent: 36pt" class="MsoNormal"></p><p> </p><p> ผู้เขียนเคยนำไปโยนใส่ในนาข้าว เพราะแม่บอกว่าทำให้ข้าวในนาที่ปักดำไปนั้นงอกงาม และได้ผลบริบูรณ์ และเป็นการอุทิศส่วนกุศลถึงญาติผู้ล่วงลับ ไปแล้วด้วย </p><p></p><p></p><p> เป็นความทรงจำที่อาจจะบรรยายไม่หมด หรือข้ามไปบ้าง แลกเปลี่ยนเรียนรู้ได้นะคะแต่ละที่อาจเชื่อและทำไม่เหมือนกัน อยากรู้ว่าที่อื่นเขาเรียกและทำบุญเดือนสิบนี้อย่างไรบ้าง </p><h2 style="margin: 0cm 0cm 0pt" class="MsoNormal" align="center"></h2><h2 style="margin: 0cm 0cm 0pt" class="MsoNormal" align="center"> ขอบคุณค่ะ</h2><p></p>
ความเห็น (21)
สวัสดีครับครู
- ที่บ้านผมไม่ห่อแบบที่ครูบรรยายแต่จะทำข้าวตอกแตก ผสมน้ำตาลไปถวายพระ ไม่มีจับฉลาก ถวายพระทุกองค์ ตอนตักบาตรยามเช้าที่ศาลาการเปรียญ ข้าวตอกแตกและข้าวเหนียวเหลือเป็นเล่มเกวียน ก็บ้านผมมี สองร้อยหลังคาเรือนตอนที่เป็นเด็กหน้าตาเหมือนในภาพครับ บ้นหลังไหนมีกี่คนก้ไปทั้งนั้นเหลือไว้คนที่ไปไม่ได้จริงๆ (วัวควายวันนั้นต้องออกคอกหลังจากตักบาตรเสร็จราว 08.30 น.) ของเหลือจากพระคนจนจะได้รับก่อนดังนั้นไม่แปลกที่เด้กชายผู้ฮ้ายคนนี้จะมีสิทธิ์ ดังนั้นพระฉันเสร็จพระบอกว่า "เสสัง มังคะลัง ยาจามิ" ว่าตามจบก็เอาของมาขนไปกินบ้าน ...จากนั้นเมื่อกลับบ้านก็จะไปปล่อยควยไปหากินหญ้าพ่อกับแม่ก็ไปนาเอาข้าวตอกแตกไปวางไว้ตามทุ่งนา คราวนี้ห่อแต่ห่อแบบถ้วยใบตองครับ แล้วเอิ้นผีตาแฮกผีไอ่ผีนามากินและบอกให้ผีเบิ่งแยงไอ่นาซ่อย ขอให้ข้าวปลานาน้ำงาม อุดมสมบูรณ์ เมื่อญายข้าวตอกแตกแล้วกะมาเถียงนาหาแนวกินแซบๆสู่กันกิน ต้มสัมกบแต่ ตำบักหุ่งแด่ เว้ามาหิวเข้า(ข้าว)แล้ว ...
- ปีนี้ไม่รู้จะได้กินข้าวตอกแตกไหมก้ไม่รู้ เพราะไม่ได้กลับบ้าน แง้ๆๆ...แม่ก็ไม่มาหาอีกต่างหากเพราะน้องเขยมัวแต่หาเสียง อบต. กะว่าวันหยุดต้องกลับไปกินข้าวตอกแตกฝีมืออีแม่ที่แซบที่ซู๊ดให้ได้
- นี่แหละคนบ่มีเมียเว้ามาคึดฮอดแม่ ตอนนี้แม่คือคนที่ดีที่สุด แต่ว่าถ้าได้เมียต้องยกให้เมียเป็นแม่ทูนหัว จักไผซิดีก่อนไผบาดนี้ เพราะมีคนพุดว่าแม่นะออกเราครั้งเดียวเมียนะออกทุกมื้อทุกวัน ว่าซั้นเด้
ขอบคุณครับครูที่เล่า
- สวัสดีค่ะ
อาจารย์ โกศล คงสมปราชญ์
- ขอบคุณที่เข้ามาแลกเปลี่ยนค่ะ
- บรรยายจนเห็นภาพเลยนะ
- รีบรีบไปค่ะกลับพรุ่งนี้ยังทันนะเช้า ๆ หน่อย
- แล้วอย่าลืมกินเผื่อด้วยนะคะ
- มีโอกาสก็ถ่ายมาโชว์กันหน่อยข้าวตอกแตกแถวนั้นหน้าตาเป็นยังไง
- ขอบคุณค่ะ
สวัสดีค่ะครูรักษ์
- มาเรียนรู้ บุญข้าวสาก ค่ะ เพิ่งเคยได้ยินจริงๆค่ะ แถวบ้านมีจับสลาก แต่เป็นอย่างอื่น ไม่แน่ใจว่าจะเป็นเหมือนบุญข้าวสากหรือเปล่า
- มีเรื่องดีๆ มาเล่าบ่อยๆอย่างนี้ต้องตามมาอ่านอีกค่ะ
- ขอบคุณค่ะครูรักษ์ .....
- ขอบคุณค่ะ
- สวนทางกับครูยิ้มยิ้มให้ครูเห็นมั๊ยคะ...
- ที่หล่มไม่มีเหรอคะบุญเดือนสิบ ว้า ...งั้นก็อดฟังครูเล่าหนะสิ
- วันนี้เด็กสอบเสร็จแล้วค่ะแต่ยังไม่หยุด
- มาเถอะค่ะบันทึกนี้แล้วจะเจอคนใจดี กับคนที่ดีใจ อิอิ
สวัสดีค่ะ
รู้สึกทางนี้จะเรียก สลากภัต ทำลักษณคล้ายกัน มีจับสลาก แต่ไม่มี แย่งเปรตค่ะ น่าสนุก ได้ความรู้เพิ่มขึ้นค่ะ
- คุณ
- สลากภัต จังหวัดชลบุรีใช่ไหมคะ
- เคยได้ยินมาบ้างเหมือนกันค่ะ
- ขอบคุณนะคะที่ร่วมแลกเปลี่ยน
- เหมือนภาคใต้จะเรียกว่าชิงเปรตนะ
- ที่บ้านผมเหมือนจะมีกระยาสาทร
- ชอบกินอร่อยมาก
- ไปทำบุญที่วัด
- มีความสุขดี
- แล้วได้กลับบ้านหรือยังครับผม
- สวัสดีค่ะ ครูรักษ์นะ..
รูปใหม่ดูไฉไลนะคะ อิอิ ต้อมไม่ได้เข้ามาทักทายนานเลย มัวแต่นั่งชิงช้าเพลินไปหน่อย 555
อืมมม เพิ่งเคยได้ยิน " เทศกาลบุญข้าวสาก " ค่ะ ไม่รู้ว่าจะคล้าย ๆ กับ ตานก๋วยสลาก แถวบ้านต้อมไหม?
คิดถึงค่ะ ^_^
- ขอบคุณ
มากค่ะ - ยังไม่หยุดค่ะ
- ขอบคุณ
น้องต้อมด้วย - สอบถามคนภาคเหนือให้แล้วนะ
- เขาบอกว่าคล้าย ๆ กัน
สวัสดีครับ
มาร่วมรำลึกด้วยคน แต่ของผมคงต้องใช้เวลาย้อนไปนานหน่อย
ที่บ้านผมที่เชียงใหม่ ตอนที่ยังเด็ก ในวันก่อนวันพระใหญ่เช่น วันเข้าพรรษา ออกพรรษา วิสาขะ ฯลฯ พวกเราเด็กๆจะถูกพ่อแม่ใช้ให้ไป "ทานขันข้าว"
แม่จะจัดสำรับกับข้าว ประกอบด้วยอาหารคาวหวานที่เตรียมไปทำบุญนั่นแหละครับ แต่แบ่งมา
พวกเราเด็กๆ มีหน้าที่นำไปให้ญาติผู้ใหญ่ ได้แก่ ปู่ ย่า ตา ยาย หรือผู้ที่เคารพนับถือ ท่านก็จะให้พรเสียยืดยาว แถมเงินด้วยเหมือนกัน ส่วนอาหารที่เราเอาไปให้ท่านก็จะเก็บไว้เอาไปทำบุญที่วัดครับ
- แปลกดีเนอะ...ทั้งรูปแบบและการเรียกชื่อ ไม่เคยรู้จักเลยอ่ะ...
- ขอบคุณนะคะที่ทำให้ได้เห็นประเพณีพื้นถิ่นที่แตกต่างน่ะ...
- ส่วนของพี่แหววแบบภาคกลางก็รู้ๆ กันอยู่เนอะ
- ขอบคุณคุณ
นะคะ - ที่เล่าสู่กันฟัง
- ประเพณีในแต่ละภาคล้วนแต่ดีงามและสอดคล้องกับการดำรงชีวิตในแต่ละท้องถิ่นค่ะ
-
พี่แหววจ๋า - ชื่อและวิธีอาจแตกต่างกัน แต่รักษ์ว่าจุดประสงค์คงไม่ต่างกันเท่าไหร่หรอกค่ะ
- ทำไมช่วงนี้เห็นพี่สาว งานยุ่งจังคะ พักผ่อนบ้างน๊า มีอะไรให้ช่วยม๊า เดือนนี้จะเป็นไทแล้ว เมื่อก่อนเป็นลาว...อิอิ คงพอมีเวลาว่างบ้างเพราะเป็นช่วงที่เด็กปิดเรียน
- ขอบคุณนะคะพี่สาวที่แวะมา แล้วจะแวะไปหาบ่อย ๆ นะคะ บ๊ายบายค่ะ
สวัสดีครับคุณรักษ์
- ขอบคุณที่แวะไปเยี่ยมครับ
- หายไปซะนาน คิดถึงอยู่นะครับ
- เสียดายบุญข้าวสากไม่ได้กลับบ้าน เรียกว่าลืมไปเลย นี่ถ้าคุณรักษ์ไม่เอามาเขียน คงยังนึกไม่เจอ
- เป็นวัฒนธรรมที่ดีมากๆเลยครับ นึกถึงตอนเด็กๆครับ แม่จะใช้เอาสลากไปห้อยที่นาทุกปี
- อ้อ... เด็กๆปลุกต้นไม้ที่โคกเพชร แก้ไขให้มีภาพประกอบเป็นหลีกฐานว่าเรา(บ้า)ปลูกจริงๆเหมือนดาบ(หมวด)วิชัยน่ะครับ
- ลองเข้าดูใหม่อีกทีนะครับ
- สวัสดีครับ
- ขอบคุณ
ครูวุฒิมากค่ะ - ประเพณีบ้านเราแฝงแง่คิดคติสอนใจและปลูกฝังสิ่งที่ดีงามให้กับลูกหลานเสมอค่ะ
- แวะไปเยี่ยมโคกเพชรมาแล้วค่ะครูชื่นชมมาก ๆ
- ขอบคุณอีครั้งนะคะ ดีใจค่ะที่ได้คุยกับครู
สวัสดีค่ะ
- มาที่นี่เหมือนได้เที่ยวงานบุญครบทุกภาคค่ะ
- สาระของงานออกจะคล้ายๆ กันนะคะ...>>เลี้ยงวิญญาณบรรพบุรุษ>>เลี้ยงวิญญาณเร่ร่อน>>เลี้ยงเจ้าที่>>เลี้ยง ฯลฯ แต่ชื่อเรียกแตกต่างกันไปตามภูมิภาค
- ที่เหนือกว่านั้น...ลูกหลานได้พบปะบุพการีและญาติมิตร..ที่ยังอยู่...อบอุ่นใจค่ะ
ขอบคุณค่ะที่นำมาเล่าให้ได้ฟื้นความจำ
- ขอบคุณคุณครู
มากค่ะ - ดีใจที่รู้จักและเข้ามาทักทายค่ะ
- แอบไปชื่นชมผลผลิตของคุณครูมาแล้วค่ะ
- สวัสดีครับคุณครูรักษ์นะ
- ดีจังเลยครับ ได้เรียนรู้ว่าแต่ละภูมิภาคเรียกชื่องานต่างๆกันไป แต่ก็มีความหมายในสิ่งเดียวกัน
- ขอบคุณครูรักษ์นะ ที่นำสิ่งดีๆมาแบ่งปันครับ
- สวัสดีค่ะ
คุณบัวชูฝัก - ขอบคุณมากค่ะที่แวะมาเยี่ยมชมประเพณีที่ดีงาม
ทำ pop corn ให้ลูกชายรับประทาน ทำให้คิดถึงสมัยตอนเป็นเด็กแม่กับเพื่อนบ้านจะคั่วข้าวตอกแตก เพื่อนำไปทำบุญที่วัด ส่วนที่เหลือก็เก็บไว้รับประทานกันที่บ้าน และแบ่งเพื่อนบ้านด้วย เด็กๆก็จะห่อไปรับประทานที่โรงเรียน ตอนนั้นบ้านเราอยู่ในหมู่บ้านเกษตรกรที่อุดรธานี เราก็เรียกบุญข้าวสาก เหมือนกัน
คนไทยเราเคยมีประเพณีต่างๆที่งดงามมากมาย แต่เสียดายตอนนี้คนรุ่นใหม่ๆอาจจะไม่ค่อยได้สัมผัส แล้ว ยิ่งตอนนี้ต้องอยู่ไกลบ้านยิ่งทำให้คิดถึงเมืองไทย คิดถึงวิถีชีวิตที่งดงามของคนไทยสมัยก่อน ดีใจค่ะที่ยังมีคนไทยหลายๆคนเห็นคุณค่าและรักประเพณีไทย
- ขอบคุณคุณ ขนมค่ะ
- น่าเสียดายถ้าเราจะปล่อยให้สิ่งที่ดีงามของไทยค่อยลบเลือนไป
- อะไรที่ดีดีต้องนำกลับมาเล่าเพื่อมิให้ลืมเลือนค่ะ