บายศรีสู่ขวัญ “เครื่องสังเวย”

แต่ที่ขาดไม่ได้ คือ ข้าว ไข่ต้ม ขนมต้มและบายศรีปากชาม

 

บายศรีสู่ขวัญ

  “เครื่องสังเวย”       

         เครื่องสังเวยมีความเกี่ยวข้องกับบายศรีสู่ขวัญ  เครื่องสังเวยจะเป็นองค์ประกอบที่จัดเตรียมเอาไว้สำหรับผู้ที่ถูกให้พรได้นำเอาไปเซ่นสังเวยหรือนำเอาไปมอบให้คนที่เคารพนับถือ แต่ในการกระทำพิธีจริง ๆ อาจเป็นผู้ประกอบพิธีคือ พราหมณ์ หรือโหรา เป็นผู้นำเอาเครื่องสังเวยไปถวาย (มอบให้) ให้กับครู อาจารย์ บิดา มาดา ปู่ย่าตายาย แทนผู้ถูกอวยพร

         เครื่องบายศรีจะประกอบด้วยวัสดุและอุปกรณ์ 5 อย่าง ได้แก่ ข้าว ไข่ ขนมต้ม บายศรีและสิ่งของรองรับ

         1 ข้าว ข้าวที่จะนำไปเข้าร่วมในพิธีบายศรีสู่ขวัญ จะต้องเป็นข้าวที่หุงสุกใหม่ ๆ และปาดเอามาเฉพาะที่อยู่ตอนบนสุดเท่านั้น (ยังไม่มีการคดเอาออกไปรับประทาน) เรียกว่า “ข้าวปากหม้อ” และข้าวปากหม้อที่นำไปใส่ลงในภาชนะใส่เครื่องสังเวยบายศรี เรียกว่า “ข้าวขวัญ” 

         2. ไข่ เป็นไข่ไก่หรือไข่เป็ดต้มให้สุก ไม่ต้องปอกเปลือก นำเอามาวางไว้ที่บนข้าว เรียกว่า ไข่ขวัญ หรือบางตำราเรียกว่า ไข่ข้าว

         3. ขนมต้ม คือ อาหารหวาน  ได้แก่ นมต้มแดง ขนมต้มขาว หมูนอนตอง (หมูต้มสุก 1 ชิ้น วางลงบนใบตอง) และอาจมีอาหารคาวหวานอื่น ๆ เช่น ทองหยิบ ฝอยทอง แกงเผ็ด ต้มจืด ด้วยก็ได้

         4. บายศรี จัดทำด้วยใบตองพับให้เป็นรูปสามเหลี่ยมมีมุมแหลมและซ้อนกัน 3 ชั้นเป็น 1 หวี บายศรีประกอบเครื่องสังเวย 1 ชุดต้องมี 3 หวีจัดวางลงในภาชนะ เช่น ถ้วยหรือชามทรงสูงเรียกว่า บายศรีปากชาม

         5. สิ่งรองรับ หรือภาชนะใส่เครื่องสังเวย เรียกตามภาชนะที่นำเอามาจัด ได้แก่

             5.1 บายศรีตอง ภาชนะที่นำเอามาใส่เครื่องกระยาบวช ทำด้วยใบตองพับเป็น 4 มุม ใช้แทนถ้วยใส่สิ่งของได้ เรียกว่า  กระทง (เป็นภาชนะที่สะอาดไม่มีมลทิน)  ถ้าจะให้มีความแข็งแรงจะต้องเพิ่มกาบกล้วยเข้าไปด้วย จัดวางบายศรี 3 หวีลงไปก่อนแล้วตักข้าว ตักอาหารใส่ลงไป 

            5.2 บายศรีแก้ว ภาชนะที่นำเอามาใส่เครื่องกระยาบวช ทำมาจากวัสดุประเภทแก้ว ได้แก่ พานแก้ว แล้วนำเอาบายศรีปากชาม 3 หวี มาจัดวางเอาไว้ในพาน ตักอาหาร ขนมหวานใส่ลงไปในพานแก้ว

             5.3 บายศรีเงิน  ภาชนะที่นำเอามาใส่เครื่องกระยาบวช ทำมาจากวัสดุประเภทเงิน ได้แก่ พานเงิน แล้วนำเอาบายศรีปากชาม 3 หวี มาจัดวางเอาไว้ในพาน ตักอาหาร ขนมหวานใส่ลงไปในพานแก้ว  

            5.4 บายศรีทอง  ภาชนะที่นำเอามาใส่เครื่องกระยาบวช ทำมาจากวัสดุประเภททอง ได้แก่ พานทอง แล้วนำเอาบายศรีปากชาม 3 หวี มาจัดวางเอาไว้ในพาน ตักอาหาร ขนมหวานใส่ลงไปในพานแก้ว

                    นั่นหมายความว่า เราจะเรียกว่าบายศรีอะไร ขึ้นอยู่กับภาชนะที่นำเอามารองรับเครื่องกระยาบวช ดังนั้นเครื่องประกอบบายศรีจึงเป็นสิ่งบ่งบอกถึงสถานะของผู้ที่เป็นเจ้าของด้วยว่า เป็นผู้ที่มีฐานะดี ปานกลาง และธรรมดา แต่ว่าในจุดมุ่งหมายสำคัญคือ สิ่งเดียวกันคือ เพื่อให้ผู้ที่ถูกอวยพรหรือผู้ถูกให้พร ได้นำเอาเครื่องประกอบบายศรี ไปมอบถวายแด่ครู หรือผู้ที่เคารพนับถือนั่นเอง

                        

                        

                        

                    เครื่องสังเวยที่จัดเอาไว้ประกอบพิธีดังกล่าว อาจมีการเพิ่มเติมในบางสิ่งบาง อย่างลงไป ตามความจำเป็น เช่น อาจจะมี หมากเจียน 5 คำ ยาสูบ/บุหรี่ 1 ซอง  เหล้าขาว 1 ขวด มะพร้าวอ่อน แต่ว่าที่ขาดไม่ได้ คือ ข้าวปากหม้อ ไข่ต้ม ขนมต้มแดงต้มขาว และบายศรีปากชามตกแต่งขอบพานหรือภานะให้ดูสวยงาม เป็นมงคลแก่ผู้ที่รับพร เครื่องสังเวยในบางสถานที่มีการจัดกันอย่างยิ่งใหญ่จนดูเกือบจะเป็นการแก้บนไปเลยก็มี                             

   ผมเคยไปทำขวัญนาคแถวปริมณฑล ใกล้ ๆ กรุงเทพฯ เจ้าภาพเขาจัดสำรับอาหารคาวหวานมาวางข้างหลักบายศรีที่จะทำขวัญนาคจนเต็มพื้นที่ นั่นก็แสดงถึงความศรัทธาความตั้งใจที่มีต่อผู้ที่เขาเคารพนับถือ

             

   (ชำเลือง  มณีวงษ์ / บายศรีสู่ขวัญ  2550)

[dream]

งงกับการทำบารศรีสุดๆเลยค่ะน่าเบื่อมากๆเลยค่ะ เซ็งมากกกกกกกกกก

[จักรกฤช]

ครูคับเมื่อไหร่ครูจะทำบทร้องต่างๆ ออกมาเป็นหนังสือละคับ

อยากได้คับ

ด้วยความเคารพอย่างสูง

[ชำเลือง]

Dream

• ถ้าจะต้องทำบายศรีสด ควรที่จะเรียนรู้จากคนเก่า ๆ บ้างสักเล็กน้อย เนื่องจากรูปแบบมีมาก เลือกที่เรียบง่ายก็ได้ ครับ จะได้ไม่สับสน
• ส่วนถ้าไม่อยากทำก็ขอเช่าจากวัดใกล้ ๆ บ้าน แต่เป็นบายศรีแห้งนิยมใช้กันในสมัยก่อน เดี๋ยวนี้ก็ยังมีใช้กันอยู่ก็จะสะดวกมากยิ่งขึ้น

 

[ชำเลือง]

สวัสดี จักรกฤช

• บทร้องทุกตอน มีอยู่ในบล็อกนี้ แต่ว่าเป็นตอนต้น ๆ ค้นหาพริ้นท็เอ้าท์ออกมาท่องได้เลย รวมทั้งเพลงที่ใช้ร้องประกอบ ผมได้ลงเอาไว้ในบทความนี้แล้วทั้งหมด
• อีกที่หนึ่ง โครงการบล็อกทูบุ๊ค ของ มหาวิทยสลัยสงขลานครินทร์ เขาจัดทำเป็นรูปเล่มให้ อยู่ที่เวบไซต์ Partal in THailand : http://portal.in.th/kwannak/pages/13087/ สามารถดาวน์โหลดมาดูหรือพริ้นท์เอ้าท์ออกมาอ่านได้ ครับ

[จักรกฤช]

สวัสดีคับครู เป็นอย่างไรบ้างคับ สุขภาพแข็งแรงดีอยู่นะคับ

สุพรรณหนาวหรือเปล่า ห่มผ้าหนาๆ นะคับ ผมเป็นห่วงคับ

เรื่องตำราผมอ่านของ อาจารย์ ว.จีนประดิษฐ์อยู่คับ แล้ว

ก็ลักจำลักจดของครูด้วยคับ ขอเป็นลูกศิษย์นอกสำนักด้วย

คนนะคับครู ทำนองต่าง ๆ ร้องได้แต่ไม่รู้เรียกว่าทำนองอะไร

เลยคับ

ท้ายนี้ให้ครูสุขภาพแข็งแรงเป็นครูของศิษย์ไปนาน ๆ เลยนะคับ

ด้วยความเคารพอย่างสูง

จักรกฤช

[ชำเลือง]

สวัสดี จักรกฤช

• เป็นความตั้งใจและมีจุดเริ่มต้นที่ดี ขอให้เดินหน้าต่อไปอย่าละวางเสียก่อนนะ
• ตำราเล่มไหนก็ได้เพราะจะเป็นบทร้องฉบับครูเหมือนกัน ที่หมอเขาแยกไปร้องเล่นก็เป็นจุดเด่นของหมอแต่ละคนครับ
• ขอบใจมากที่เป็นห่วงครู  ขอเป็นกำลังใจให้นะ

[ชาย]

เรื่องราวต่างๆที่อาจราย์นำเสนอมีสาระประโยชน์มากมายเลยครับผมอยู่กทม.สนใจอยากจะศึกษาวิชาความรู้ทางด้านหมอทำขวัญกับอาจารย์จะทำยังงัยดีครับเวลาว่างผมจะเข้ามาอ่านบทกลอนหมอทำขวัญต่างๆแต่ก็ยังไม่ทราบทำนองแต่ละบทว่าจะต้องร้องอย่างไร ถ้าผมจะไปหาอาจารย์เพื่อฝากตัวเป็นศิษย์สักคนอาจารย์จะสดวกมั๊ยครับ

[จักรพงษ์]

ทำขวัญนาค กับ ทำขวัญ คนธรรมดาแตกต่างกันยังไงอ่ะคับ