การเข้าถึงความจริง (สำนักอัสดงคตนิยม)
...การวิจัยเป็นกระบวนการค้นคว้าหาคำอธิบายหรือคำตอบ (คือหาความรู้ หรือความจริง) ให้แก่ประเด็นคำถามเรื่องใดเรื่องหนึ่ง ดังนั้น กระบวนทัศน์ในการวิจัยจึงหมายถึง ระบบความเชื่อที่จะชี้นำว่า นักวิจัยควรจะทำ "อะไร" และควรทำ "อย่างไร" จึงจะบรรลุถึงสิ่งที่เรียกว่าความจริงหรือความรู้ได้...
ในแวดวงวิชาการกระแสหลัก มักจะวัดความก้าวหน้าทางวิชาการด้วย "งานวิจัย" ซึ่งเราสามารถแบ่งแนวทางการวิจัยออกได้เป็นสองทางใหญ่ๆ คือ "งานวิจัยเชิงปริมาณ" (quantitative) และ "งานวิจัยเชิงคุณภาพ" (qualitative)
ตัวอย่างงานวิจัยเชิงปริมาณได้แก่ การสำรวจสำมะโนประชากร, การสำรวจเชิงสถิติ และการทำโพลล์ ส่วนตัวอย่างงานวิจัยเชิงคุณภาพได้แก่ การเข้าสังเกตการณ์อย่างมีส่วนร่วม, การสัมภาษณ์ตัวแทนกลุ่มตัวอย่าง และการทำสนทนากลุ่ม (focus group) เป็นต้น
ผลลัพธ์ที่ได้จากงานวิจัยเชิงปริมาณ มักจะบ่งบอกถึงสถานะปัจจุบันของธรรมชาติที่เราสนใจศึกษา นักวิจัยเชิงปริมาณจะทำการวิจัย "อย่างวิทยาศาสตร์" คือเอาตนเองเข้าไปปนเปื้อนกับการวิจัย ให้น้อยที่สุด เพื่อให้ได้ผลการวิจัยที่เที่ยงแท้และเป็นกลาง
ในขณะที่นักนิยมการวิจัยเชิงคุณภาพ มองว่าการแยกตัวเองออกมาจากธรรมชาติเป็นเรื่องที่เป็นไปไม่ได้อยู่แล้ว สิ่งที่มนุษย์เราทำได้คือ การนำเสนอความจริงในมุมมองที่เป็นของๆเรา (เสนอผ่านกรอบแว่นในสีที่ตนเองสวมใส่อยู่)
กรอบปรัชญาที่อยู่เบื้องหลังแนวคิดที่แบ่งออกเป็นสองป้อมค่ายนี้ ฝ่ายแรกได้รับอิทธิพลจาก "ปฏิฐานนิยม" (positivism) ในขณะที่ฝ่ายหลังได้รับอิทธิพลจาก "ปรากฎการณ์วิทยา" (phenomenology), "คตินิยมแนวการสร้าง" (constructionism), "คตินิยมแนวการตีความ" (interpretivism) และ "ทฤษฎีวิพากษ์" (critical theory) ซึ่งทั้งหมดรวมกันเรียกว่า "กระบวนทัศน์ทางเลือก" (alternative paradigm)
ทั้งสองฝ่ายได้มีการโต้เถียง หรือมีสงครามทางความคิดกันมานานแล้วว่าวิธีใดจะเหมาะสมกว่ากัน ในหัวข้อต่อไปนี้
1. เรื่องธรรมชาติของความจริง / ความรู้ (หรือภววิทยา - ontology)
ฝ่ายปฏิฐานนิยมถือว่า ความจริงเป็นสิ่งที่มีอยู่เป็นเอกเทศ หรือเป็นวัตถุวิสัย (objective) ความจริงหรือความรู้ที่ถูกค้นพบและผ่านการพิสูจน์แล้ว มีคุณสมบัติเป็นสากล (reality is universal) คือเป็นจริงและใช้ได้ทั่วไป ไม่ถูกจำกัดด้วยเวลาและบริบท ดังนั้นความจริงในเรื่องใดเรื่องหนึ่งจึงมีเพียงสิ่งเดียว (single reality) แนวคิดนี้เรียกอีกอย่างหนึ่งว่า "สัจจนิยม" (realism) เป็นแนวคิดที่ได้รับความนิยมในสายวิทยาศาสตร์ หรือความรู้กระแสหลัก
ฝ่ายกระบวนทัศน์ทางเลือกเชื่อว่า ความรู้หรือความจริงที่เป็นอยู่อย่างอิสระนั้นไม่มี ความจริงหรือความรู้เป็นสิ่งที่ถูกสร้างขึ้น (reality is constructed) เพราะเหตุนี้ความจริงจึงมีได้หลากหาย ไม่ใช่มีเพียงหนึ่งเดียว ความจริงที่ได้จากการวิจัยจึงเป็นเพียง "ภาพสร้าง" (construct) ของความจริง เพราะความจริงถึงแม้จะมีอยู่จริง ก็ไม่ใช่สิ่งที่มนุษย์เข้าถึงได้อย่างสมบูรณ์
แนวคิดนี้มาจากที่มาของความคิดว่า เมื่อเวลาที่เรารับรู้อะไรบางอย่าง "จิต" ของเราไม่ได้อยู่เพียงนิ่งๆ (passive) แล้วรับภาพลงมาในจิต (เหมือนฟิลม์ถ่ายรูป) แต่จิตทำงานตลอดเวลา (active) เมมื่อเวลาจะรับรู้ จิตจะสร้างมโนทัศน์ (concept) หรือสร้างภาพนามธรรม (abstract) เกี่ยวกับสิ่งต่างๆขึ้นมา (ซึ่งภาพสร้างนั้นไม่ใช่สิ่งที่เป็นจริง) เป็นเพียงภาพสร้าง หรือภาพสะท้อนที่จิตสร้างขึ้นมาเพื่ออธิบายโลกความเป็นจริงเท่านั้น
2. เรื่องความสัมพันธ์ระหว่างผู้แสวงหาความจริง/ความรู้ กับสิ่งที่ถูกรู้ (หรือญาณวิทยา - epistemology)
ฝ่ายปฏิฐานนิยมเชื่อว่า ผู้แสวงหาความจริง กับความจริงเป็นอิสระต่อกัน ทั้งสองส่วนจึงต้องแยกขาดออกจากกัน (เพื่อทำความเข้าใจอย่างปราศจากอคติ)
ฝ่ายกระบวนทัศน์ทางเลือกเชื่อว่า ผู้แสวงหาความจริง กับความจริงนั้น ต่างก็มีปฏิสัมพันธ์ต่อกัน ต่างก็ส่งอิทธิพลเนื่องถึงกัน ดังนั้นทั้งสองส่วนจึงมิอาจแยกขาดจากกันได้ (จึงไม่จำเป็นต้องคิดหาแนวทางการค้นหาความจริงที่ปราศจากอคติ เพราะอย่างไรเสียก็มีอคติอยู่แล้วนั่นเอง)
3. เรื่องวิธีวิทยา (methodology)
ฝ่ายปฏิฐานนิยมเชื่อว่า ผู้ศึกษาความจริงสามารถจัดการกับกลุ่มตัวอย่างและกระบวนการวิจัยได้ทุกขั้นตอน เพื่อควบคุมและป้องกันอคติอันอาจเกิดขึ้นในขั้นตอนการแสวงหาความจริงนั้น ไม่ว่าจากตัวผู้แสวงหาความจริงเอง จากแแหล่งภายนอก เพื่อบรรลุความเป็นวัตถุวิสัยของการศึกษา
ฝ่ายกระบวนทัศน์ทางเลือกมองว่าความสัมพันธ์ระหว่างผู้ศึกษา กับสิ่งที่ถูกศึกษาเป็นสิ่งซึ่งไม่อาจหลีกเลี่ยงได้ ความสัมพันธ์ที่ดีจำเป็นสำหรับการเข้าถึงข้อมูลที่ดี
จดบันทึกย่อจากหนังสือ : ศาสตร์และศิลป์แห่งการวิจัยเชิงคุณภาพ โดยชาย โพธิสิตา pp 61-76
ความเห็น (11)
ผมยังติดใจ "ความจริง" อยู่บางประเด็นครับ
การไม่ยอมรับความจริงนั้น เป็นการหลอกตัวเอง แต่ในขณะเดียวกัน ความจริงก็อาจจะไม่ใช่สิ่งถูกต้องสำหรับทุกคน จะมีลักษณะใดขึ้นกับผู้สังเกต
เมื่อนำสามคำมาเทียบกัน ประโยชน์ ความถูกต้อง กับความจริง ผู้คนควรจะเลือกอะไรครับ? สงสัยว่าถ้าเป็นเศรษฐศาสตร์คงเลือกประโยชน์
ยินดีต้อนรับสู่ GotoKnow ครับ
การไม่ยอมรับความจริง อาจมีมาจากหลายสาเหตุ หากเรามองข้ามประเด็นเรื่องเลวร้ายไป (เช่นว่ารู้อยู่แล้ว แต่จะไม่ยอมรับสักอย่างใครจะทำไม, หรือหลอกลวงชาวบ้าน, หรืออยากป่วนเล่น, ฯลฯ) อาจเป็นเพราะผู้สังเกตยังไม่ทราบข้อมูลบางด้านอย่างเพียงพอ หรือแม้จะทราบแล้วก็อาจเป็นเพราะการรับข้อมูลนั้นเกิดการรบกวนจนทำให้ไม่สามารถเข้าถึงความจริงที่ซ่อนอยู่ เรื่องนี้ก็เป็นปัญหาในแง่การสื่อสาร และความชัดเจนของสารนั้นด้วย
บางทีอาจจะเป็นเพราะ ความจริงใหม่ที่รับทราบนั้น ไม่สามารถหักล้างความเชื่อเดิมได้ลง ผู้สังเกตยังมองว่าความจริงใหม่นั้นยังไม่มั่นคงเที่ยงแท้ ไม่สามารถพิสูจน์ทราบได้อย่างมีประสิทธิพอ ไม่ว่าจะประเมินด้วย ตรรกะ, เหตุผล, หลักฐาน, ฯลฯ
ในระดับลึกที่สุด คงเป็นเพราะมาจาก "คนละโลกกัน" อย่างที่แสดงให้เห็นในข้อสังเกตเรื่องสงครามป้อมค่ายความคิดระหว่างกระบวนทัศน์ทั้งสองนี่แหละครับ จึงทำให้ไม่สามารถรอมชอมกันได้ และผลในทางปฏิบัติก็คือทั้งสองฝ่ายก็จะต้องไปค้นคว้าหาความจริงและแนวคิดในระดับปรัชญามาต่อสู้กันต่อไป
ในมุมมองของผมแล้ว เราน่าจะทำความเข้าใจ "ความจริง" ก่อน แล้วจึงตัดสินใจได้อย่าง "ถูกต้อง" จึงทำให้เกิด "ประโยชน์" กับทุกๆฝ่ายได้
ในความหมายที่แท้จริงของเศรษฐศาสตร์ (กระแสหลัก) ก็คือ การศึกษาว่าด้วยการจัดสรรทรัพยากรซึ่งมีอยู่อย่างจำกัด ให้กับมนุษย์ซึ่งมีความต้องการอย่างไม่จำกัด ศาสตร์นี้จึงให้ความสนใจว่าจะจัดสรรทรัพยากรอะไร ให้กับใคร เท่าใด เมื่อใด และอย่างไร เพื่อให้เกิดประสิทธิภาพสูงสุด
ซึ่งจะว่าไปเศรษฐศาสตร์ (กระแสหลัก) ให้คุณค่ากับ "ประสิทธิภาพ" มากกว่า "ประโยชน์" ครับ (เพราะถ้าพูดถึงประโยชน์แล้ว ก็ไม่รู้หมายถึงประโยชน์ของใคร และตัดสินด้วยอะไร)
แต่ด้วยคุณค่าแบบนี้ เศรษฐศาสตร์ (กระแสหลัก) จึงถูกโจมตีมากจากนักคิดกระแสรองอื่นๆ (โดยเฉพาะสายมาร์กซิสต์) เพราะมองโลกอย่าง "กลไก" มากเกินไป / ไร้ "ความเป็นมนุษย์มากเกินไป" จึงเกิดแนวคิดเศรษฐศาสตร์กระแสรอง ว่าด้วย "ความเป็นธรรมทางสังคม" ขึ้นมาต่อสู้ทางความคิดกัน
ขอบคุณสำหรับคำทักทายต้อนรับ และความคิดเห็นชวนคิด (อย่างยิ่ง) ครับ :)
กราบนมัสการพระอาจารย์ครับที่เข้ามาเยี่ยมเยือน พระอาจารย์มีความรู้ทางปรัชญาลึกซึ้งจริงๆครับ มองปราดเดียวก็เห็นพื้นฐานของแนวทางทั้งสอง
อ่านความเห็นของพระอาจารย์แล้ว ขอต่อยอดต่อว่า มีนักปรัชญาบางสาย ตระหนักรับทราบถึงข้อจำกัดแนวคิดทั้งสองแบบ จึงดูเหมือนกับว่าได้นำเอาแนวคิดทั้งสองแบบมาต่อยอดประสานกัน
คือภววิสัย ก็มีอิทธิพลต่ออัตตวิสัยด้วย และเมื่อมนุษย์ได้รับอิทธิพลจากภววิสัย (โดยผ่านการรับรู้ทางจิตแล้ว) ก็จะสร้างวัตถุขึ้นตามความคิดและความรู้ของตนเอง กลายเป็นภววิสัยใหม่ซึ่งทำให้ทั้งสองฟากเกิดอิทธิพลต่อเนื่องกันอย่างไม่รู้จักจบสิ้นแนวคิดแบบนี้เรียกว่าวิภาษวิธี (dialectic)
มาร์กซ์ รับเอาความรู้นี้ต่อจากเฮเกลมาพัฒนาเป็นแนวคิดแบบวัตถุนิยมวิภาษวิธี และวัตถุนิยมประวัติศาสตร์ พบว่าในสังคมมนุษย์มีความขัดแย้งทางชนชั้นเป็นธรรมชาติ การขัดแย้งและต่อสู้ทางชนชั้นเหล่านี้จะค่อยๆเป็นกลไกพัฒนาสังคมจากสังคมที่ไม่เท่าเทียมกัน เข้าสู่สังคมที่เท่าเทียมกันในที่สุด ซึ่งเป็นพื้นฐานของลัทธิสังคมนิยมและลัทธิคอมมิวนิสต์นั่นเอง
เข้าใจว่ามาร์กซ์รับอิทธิพลปรัชญาวัตถุนิยมมาจาก ฟอยเออร์บัค ซึ่งเป็นปรัชญาวัตถุนิยมแบบกลไก ในขณะที่รับปรัชญาวิภาษวิธี (แบบจิตนิยม) มาจากเฮเกล แล้วจึงสนธิเป็น ปรัชญาวัตถุนิยมวิภาษวิธี
มาร์กซ์เขียนวิทยานิพนธ์วิจารณ์ความคิดของฟอยเออร์บัคเอาไว้ http://www.marxists.org/thai/archive/marx-engels/1845/theses/index.htm
ลองดูเอกสารเบื้องต้นของปรัชญาวัตถุนิยมวิภาษวิธีได้ที่
http://www.palawat.com/files/study/doc_materialism.pdf
และ
http://www.palawat.com/files/study/material_dialectic.ppt
ข้อเปรียบเทียบเชิงอนุมานของพระอาจารย์ที่เกี่ยวกับเรื่องวัตถุมีอยู่จริงหรือไม่ โดยเอาไปเปรียบเทียบกับการเอาแข้งไปเตะหินนั้นผมเห็นด้วยครับ, อันที่จริง กระบวนการพัฒนาความรู้ของมนุษยชาติที่ก้าวหน้ามาตามลำดับนี้ก็ยืนยันอยู่แล้วว่า สภาพภววิสัยมีอยู่โดยไม่ขึ้นกับอัตตวิสัย แต่ความเข้าใจของอัตตวิสัยต่อภววิสัยนั้นก็เป็นอีกประเด็นหนึ่ง
ปรัชญาหลังสมัยใหม่ จึงสนใจเรื่องอิทธิพลของ "ภาษา" ต่อ ความคิดของมนุษย์มาก โดยมองกันว่ามนุษย์ตกอยู่ภายใต้ "วาทกรรม" หรือไม่ เช่นคำว่า "สีแดง" มีอิทธิพลต่อความคิดความรับรู้ของเราอย่างไรบ้าง ส่งผลต่อจินตภาพอย่างไร
เป็นไปได้สูงว่า มนุษย์มักติดกับในอำนาจของ "วาทกรรม" จนทำให้ไปไม่ถึง "ความจริง"
นักบวชพุทธศาสนานิกายเซ็นจึงมักมอบ "โกอาน" ให้ลูกศิษย์ไปขบคิด ซึ่งโกอาน หรือปริศนาธรรมแต่ละอย่าง ก็ล้วนขัดแย้งกับความเป็นจริง เช่น "วงกลมไม่มีเส้นคืออะไร"
ศิษย์เซ็นที่ขบคิดโกอานจนทะลุ ก็จะพ้นอำนาจของวาทกรรมเข้าถึงความจริงของธรรมชาติโดยความตระหนักรับรู้จิตใจตนเอง
ปรัชญาหลังสมัยใหม่มักเหยียดแนวคิดกระแสหลักว่าเป็น พวกกลไกนิยม มองโลกแบบแยกส่วน ฯลฯ (ตามที่ยกมาเป็นบางส่วนในบทความนี้) แต่แล้วก็มีปรัชญารุ่นใหม่ขึ้นมาอีก เรียกว่าทฤษฎีบูรณาการศาสตร์ มองมิติความจริงแบ่งย่อยออกไปเป็นสี่อย่าง ซึ่งอันที่จริงก็พัฒนามาจากความจริงสองอย่าง คืออัตตวิสัย และภววิสัย แต่มองเป็นเชิงจุลภาค และมหภาค
เช่นว่าอัตตวิสัยเชิงจุลภาค ก็เป็นเรื่องในจิตใจคนแต่ละคน เชิงมหภาคก็เป็นเรื่องวัฒนธรรม, ภววิสัยเชิงจุลภาคก็จะเป็นเรื่องการแตกเป็นหน่วยย่อย เช่นควอนตัมฟิสิกส์ ในขณะที่ภววิสัยเชิงมหภาคก็จะมองระบบใหญ่ๆ เช่นระบบดาราจักร, ระบบเศรษฐกิจ เป็นต้น และทุกสิ่งก็สัมพันธ์กันเป็นปัจจยาการต่อกัน
หนึ่งในผู้พัฒนาความรู้ด้านนี้ก็คือ เคน วิลเบอร์ นอกจากแนวคิดข้างต้นเขายังใช้ทฤษฎีเกลียวพลวัต แบ่งการพัฒนาการของสังคมและมนุษย์ออกเป็นลำดับชั้นตามแถบสี (spectrum) 7 สี เรียกว่า 7 มีม และเหยียดปรัชญาหลังสมัยใหม่ว่ายังติดกับอยู่ในโลกของวาทกรรม การถอดรื้อ เป็นมีมสีเขียว แม้จะก้าวหน้า แต่ก็ไม่ก้าวหน้าขึ้นไปถึงขั้นละทิ้งตัวตนและคิดเชิงบูรณาการ (มีมสีเหลือง) และขั้นสูงๆกว่า...
พระอาจารย์ชวนคุย เลยอดไม่ได้ที่จะต้องคุยต่อ ไม่มีคนคุยเรื่องพวกนี้เหมือนกันครับ (ฮา)
ยินดีด้วยค่ะ :D
อ่านแล้วไม่ขอต่อยอดไม่ขอวิจารณ์ก็แล้วกันนะคะ
แต่ขอเก็บความรู้จากทั้งพี่สหายสิกขาและพระอาจารย์พระมหาชัยวุธอย่างเดียว
ไม่ได้จับหนังสือปรัชญามานาน ขอรื้อฟื้นปัดฝุ่นด้วยการฟังปราชญ์ก่อนน่าจะดี :D
พระอาจารย์พูดเรื่องนี้ (อำนาจคือความถูกต้อง หรือ อำนาจคือธรรม) เป็นอีกเรื่องใหญ่ๆเลยครับ ผมเลยต่อยังไม่ถูกเลย (ฮา)
ตอนแรกว่าจะเขียนบล็อกเรื่องใหม่แต่วันนี้สลบเหมือด คงต้องขอยกยอดไปวันอื่นก่อนครับ
...
สวัสดีและยินดีต้อนรับแกะ
มาแล้วก็รีบสร้างบล็อกสิ พี่จะได้ตามเข้าไปอ่าน ;)
เรียกว่า รู้มาก ก็คุยมาก
คุยมาก ก็ฟุ้งมาก
ฟุ้งมาก ก็กระจายมาก
กระจายมาก ก็เลอะเลือนมาก
เลอะเลือนมาก ก็หลุดลอย
--ออกประเด็นอื่นๆไป--
หลุดลอย จากอะไร?
จากความจริง จากการปฏิบัติ จากหลักการที่ถูกต้อง
ผลก็เลยกลายเป็น การสำเร็จความใคร่(รู้)ของตัว
เป็นโรคชนิดหนึ่งของพวกปัญญาชน--ที่รู้มาก
แต่ไม่รู้ว่า จะจัดระบบความรู้ของตนเองอย่างไร
กล้าคิด กล้าทำ
คุณ PP ดุจังเลย
ตราบใดที่ความรู้ที่มาถกแถลงไม่ได้เป็นพิษเป็นภัยต่อใคร ความอยากเรียนรู้ เป็นความดี ใช่หรือไม่
ใครจะไปรู้ได้ ว่าองค์ความรู้เหล่านี้จะผุดขึ้นมาให้เราใช้ตอนไหน ตอนไหนก็ได้
รู้ดีกว่าไม่รู้
รู้แล้วคิด ทำออกมา (ต่อยอด)...นี่คือความเจริญเติบโตของมนุษยชาติเสมอ
ใช่หรือไม่