บางครั้งคุยกับคนอื่นแล้วมีปัญหานิยามศัพท์ไม่ตรงกัน เช่น
“เศรษฐกิจพอเพียง” (Sufficiency economy) ที่ถูกเข้าใจผิดว่าเท่ากับ “เศรษฐกิจพอยังชีพ” (self-sufficiency)
ครั้งนี้มีปัญหากับคำว่า “การวิจัย” กับ “การจัดการความรู้”
เลยต้องวิ่งกลับไปหาคู่มือหลายสำนักเพื่อจะตรวจสอบความเข้าใจของตัวเองเป็นหลัก
"การวิจัย คือ การพยายามหาคำตอบ"
"การวิจัย คือ การสร้างความรู้ใหม่ การค้นหาความรู้"
"การวิจัย คือ กระบวนการสำรวจตรวจสอบ (investigate) อย่างเป็นระบบเพื่อให้ได้ข้อเท็จจริง"
การวิจัย จึงอาจเป็นการค้นหาคำตอบเฉพาะเรื่อง เฉพาะพื้นที่ เฉพาะเงื่อนไขก็ได้ ไม่จำเป็นต้องเป็นคำตอบแบบ generalised หรือ เป็นภาพทั่วไปเสมอไป การสร้างความรู้จากการวิจัยอาจสะสมจากจุดเล็กจุดน้อย แล้วค่อยนำมาสังเคราะห์เป็นภาพใหญ่ก็ได้ ตรงนี้อาจ เกิดเป็น “ทฤษฎี”
ส่วนการจัดการความรู้ (KM) เป็นการเก็บสะสม จัดระบบ และแบ่งปันความรู้กับคนอื่น ความรู้อาจอยู่ในรูปของเอกสาร ทรัพยากร หรือ ทักษะประสบการณ์ เป้าหมายเพื่อพัฒนาคน พัฒนาองค์กร
ถ้าในขบวน KM มีความพยายามค้นหาคำตอบ KM ก็มีมิติที่เป็นการวิจัย เช่น ถ้าเกิดคำถามว่า "จะใช้รูปแบบของกลุ่ม ก. ในพื้นที่ ข.ได้หรือไม่ เพราะเหตุใด" เริ่มต้นด้วยการจัดการความรู้
โดยมีการแบ่งปันความรู้ระหว่างสองกลุ่ม จากนั้นมีการทดลองนำมาใช้และสังเกตผล ซึ่งถือว่าเป็นกระบวนการวิจัย นำผลมาพูดคุยกัน ปรับขบวนกัน ในกรณีนี้การวิจัยจึงเกิดขึ้นควบคู่กับการจัดการความรู้
หรืองานวิจัยเพื่อหาคำตอบบางอย่างด้วยการประชุมระดมสมอง ทำ focus group วิธีการแบบนี้ก็คล้ายๆกับการทำ KM อย่างหนึ่ง เพียงแต่เป้าหมายไม่ได้เพื่อพัฒนาผู้เข้าร่วม หรือพัฒนาองค์กร แต่เพื่อพัฒนาตัวความรู้ ให้ถูกต้อง (ซึ่งไม่รู้ว่า ถ้าจัดเวทีแลกเปลี่ยนความรู้ที่ไม่ได้มีเป้าหมายพัฒนาองค์กร จะยังเรียกว่าเป็น KM อยู่รึเปล่า) ในความเห็นของเรา การระดมสมองเพื่อให้ได้ข้อเท็จจริง ดูจะเป็นการวิจัยที่ไม่ค่อยเป็นระบบนัก แต่มีผลเชิงแบ่งปันข้อมูล เป็น KM มากกว่า
ที่ผ่านมา การวิจัยมักทำโดยคนนอก ที่อาจมีระบบคิดต่างจากคนใน (เว้นแต่งานวิจัยท้องถิ่นของ สกว.) แต่การจัดการความรู้จะทำโดยคนใน จึงดูจะมีพลังในการเปลี่ยนแปลงมากกว่า ทว่า..เวลาคนนอกที่ไม่มีโอกาสปฏิบัติอยากจะเรียนรู้ จะพึ่งงานวิจัยได้มากกว่า เว้นแต่การจัดการความรู้มีการบันทึก วิเคราะห์ สังเคราะห์งานเอาไว้ (ก็ใช้กระบวนการวิจัยประกอบ)
ดังนั้น โดยส่วนตัว เวลาพูดถึงการวิจัย เรามองหลวมๆว่าเป็นการค้นหาคำตอบ และไม่ได้ตัดขาดคำว่า KM ออกไป
จริงๆไม่อยากติดกับคำศัพท์ แต่ปัญหาเกิดขึ้นเวลาสื่อสารแล้วไม่เข้าใจกัน จึงจำเป็นต้องมานั่งทำความเข้าใจคำศัพท์ที่แต่ละคนใช้ เพื่อจะได้แน่ใจว่า คุยเรื่องเดียวกันอยู่
สวัสดีค่ะ
อ่านได้ความรู้มากค่ะ
เพื่อนสนิทไปทำวิจัยเรื่อง การสื่อสาร ที่สถานีโทรทัศน์ของญี่ปุ่น 1 ปี และไปที่จีนอีก 2ปี เราคุยกันเรื่องที่เขาไปทำวิจัยบ่อยค่ะ
เพิ่งไปทำบุญและให้ทุนการศึกษาเด็กๆด้วยกันค่ะ
สนใจเรื่องที่อาจารย์เขียนค่ะ ขอบคุณนะคะ
ขอบคุณคุณยอดดอยมากค่ะ ตัวเองไม่ค่อยถนัดเรื่อง KM แต่ก็พยายามเรียนรู้ และคิดว่า KM มีพลังค่ะ
ระยะนี้กำลังพยายามทำความเข้าใจเรื่องความสัมพันธ์เชิงอำนาจอยู่เหมือนกันค่ะ คิดว่า วาทกรรมก็เป็นเรื่องความสัมพันธ์เชิงอำนาจ แต่งานวิจัยเป็นความสัมพันธ์เชิงอำนาจนั้น จะหมายถึงกรอบความคิดทีนักวิจัยนำมาใช้รึเปล่าคะ
เรียนคุณศศินันท์
ขอบคุณที่สนใจเรื่องที่เขียนนะคะ บล็อกคุณศศินันท์ก็น่าสนใจและน่าชมด้วยค่ะ เราคงได้แลกเปลี่ยนความเห็นกันอีกนะคะ
เรียน อาจารยื ปัทมาวดี ที่เคารพ
ตามมาเรียนรู้ครับผม ขอบคุณครับ
ขอบคุณคุณยอดดอยค่ะ คำอธิบายชัดเจนและน่าสนใจค่ะ
ถ้าพูดถึงความสัมพันธ์เชิงอำนาจ การวิจัยและการจัดการความรู้ก็อาจมีปัญหา แต่ที่รุนแรงและน่าเป็นห่วงกว่าคือ เรื่องการศึกษาค่ะ การศึกษากลายเป็นสัญญลักษณ์ของผู้มีอำนาจเหนือกว่า น่าเป็นห่วงทีเดียว
ขอบคุณอาจารย์โชคธำรงค์ค่ะ