พุทฺธาน สาสนํ หรือ พุทฺธานุสาสนํ

เมื่อวานเขียนถึงคำว่า กุศล ในโอวาทปาฏิโมกข์ ซึ่งพระบรมศาสดาตรัสในวันมาฆบูชา (ดู กุศล โกศล ) ซึ่งประเด็นนี้มีปัญหาอยู่นิดหนึ่งในวรรคสุดท้าย คือ คำว่า เอตํ พุทฺธาน สาสนํ สามอย่างนี้ เป็นคำสอนของพระพุทธเจ้าทั้งหลาย...

ข้อความว่า พุทฺธาน สาสนํ เป็นคำสนธิ (ลบนิคคหิตที่คำว่า พุทฺธานํ จึงเหลือเพียง พุทฺธาน) ..ถ้าจะเขียนเต็มๆ ก็จะได้ว่า พุทฺธานํ สาสนํ  ...และอาจแปลยกศัพท์ได้ว่า สาสนํ คำสอน พุทธานํ ของพระพุทธเจ้าทั้งหลาย ...

แต่บางมติบอกว่า มิใช่ พุทฺธาน สาสนํ แต่เป็น พุทฺธานุสาสนํ ซึ่งแปลว่า คำตามสอนของพระพุทธเจ้า... ซึ่งตามมตินี้ พุทฺธานุสาสนํ เป็นคำสนธิ มาจากคำว่า พุทธ+อนุสาสนํ (พุทธ คือ พระพุทธเจ้า... อนุสาสนํ คือ คำตามสอน)

ดังนั้น จึงเป็น ๒ มติ คือ

พุทฺธาน สาสนํ แปลว่า คำสอนของพระพุทธเจ้าทั้งหลาย (สนธิ)

พุทฺธานุสาสนํ แปลว่า คำตามสอนของพระพุทธเจ้า (สมาส)

เนื้อความอาจไม่แตกต่างกันนัก จึงมิใช่ประเด็นถกเถียงใหญ่โต แต่นักบาลีบางท่านก็ให้ความสนใจในเรื่องนี้...

อนึ่ง พระไตรปิฎกฝ่ายเถรวาทแบบเมืองไทยนั้น ในโลกนี้มีอยู่ ๕-๖  สำนวน คือ

๑. ฉบับไทย (และอาจแยกย่อยเป็นของ มหามกุฎฯ และมหาจุฬาฯ)

๒. ฉบับพม่า

๓. ฉบับอังกฤษ

๔. ฉบับเขมร

๕. ฉบับลังกา

๖. ฉบับอินเดีย

....ซึ่งทั้งหมดนี้ จะแบ่งเป็น ๒ มติตามข้างต้น (ไม่มีเวลาค้นมายืนยันทั้งหมด) ...

สำหรับฉบับของไทยใช้มติแรกคือ พุทฺธาน สาสนํ คำสอนของพระพุทธเจ้าทั้งหลาย