ต้องขอใช้ "ว๊าบ" แทน "แว๊บ" นะครับ เพราะเกิดความรู้ว่าครั้งนี้หลังจากฟัง รศ.ดร. อัศนีย์ ก่อตระกูล จาก ม. เกษตรศาสตร์ ที่มาเล่าเรื่อง ใน Weekly Meeting ของ สคส. ให้แก่ทีมงานฟัง ฟังแล้วมันรู้สึกสว่างขึ้นมาในจิตใจ ในหัวสมองได้นานกว่าปกติ เลยต้องเป็น "ว๊าบ" ครับ
จากที่อาจารย์เล่าสิ่งที่อาจารย์กำลังทำอยู่ตอนนี้นั้น น่าสนใจจริงๆ ยิ่งในยุค wireless อย่างทุกวันนี้ แต่สิ่งที่ผม get มากที่สุด เหมือน ตีโพล๊ะ! เข้าไปในหัวใจ คือ.....
ผมขออนุญาตเล่า....จั่วหัวนำนิดหนึ่งก่อนนะครับ ว่าอาจารย์อัศนีย์ ทำโครงการวิจัยที่กำลังออกแบบ ทำสิ่งซึ่งเรียกประมาณว่า เครื่องค้นหาความรู้ และสร้างความรู้ แต่เริ่มจากฐานความรู้ที่ได้บันทึกเอาไว้บนโลก cyber นี้เรียบร้อยแล้ว ยกตัวอย่าง เช่น เรื่องข้าว ก็มีฐานความรู้ทุกเรื่องที่เกี่ยวข้องข้าวถูกค้นหาและรวบรวมเอาไว้เป็นหมวดหมู่ ใครสนใจเรื่องอะไรที่เกี่ยวกับข้าว ก็สามารถไปค้นหาเอามาใช้ได้ง่าย เช่น อยากรู้แมลงกินต้นข้าวที่เราเจอ มันมีพฤติกรรมอย่างไร มีวงจรชีวิตอย่างไร มันชอบอะไร ไม่ชอบอะไร มีวิธีการกำจัดหรือควบคุมอย่างไรบ้าง เป็นต้น
กระโดดมาเข้าเรื่อง สิ่งที่เข้าไปในหัวใจน้อยๆของผมนะครับ
ผมฟังไป คิดตามไป เลยตีความตามไปด้วย แล้ว ได้ความว่า (หรืออาจจะไม่ได้ความก็ได้) keyword ของความรู้ คือ "รู้" (know) แล้วต้องรู้อะไรหล่ะ อาจารย์อัศนีย์ก็พาทัวร์ไปเรื่อย เห็นว่าสิ่งที่ต้องรู้ ได้แก่....
ประเด็นที่เกี่ยวกับชีวิตเรา (what)
ใครทำ หรือ เป็นเจ้าของไอ้เจ้า what ที่ว่านั่น (whom)
เขาคนนั้น อยู่ที่ไหน (where)
แล้วเขาทำได้อย่างไร (how)
เหตุการณ์เกิดขึ้นเมื่อไร นานหรือยัง ใช้เวลากว่าจะโผล่ออกมาให้ชมได้เนี่ย..นานแค่ไหน (when)
การที่จะเข้าถึง "know" หรือรู้นั่นเอง ก็ต้อง "ค้นหา" (search) ไอ้ตรงนี้ ดูเหมือนจะธรรมดาอยู่ จะไม่ธรรมดาก็ตอนที่ อาจารย์เริ่มเล่าให้ฟังถึง "เครื่องจักรค้นหา" (search engine) เดิมพอพูดถึงเรื่องนี้ Non-IT man อย่างเราก็มักจะนึกถึงแต่ google พอฟังจาก ดร. อัศนีย์ มันน่าสนใจตรงที่เป็น search + understand = intelligent search เอาเป็นว่าสรุปแบบบ้านๆ เข้าใจไม่ยากมันก็คือ สร้างระบบค้นหา แต่ไม่ได้ค้นหาเฉยๆ นะครับ มันยังมีความชาญฉลาด (โดยที่คนนั่นแหละออกแบบให้มัน) ในการวิเคราะห์ประมวลผล ทำให้ผู้ใช้สามารถเข้าถึงความรู้ (ที่บันทึกเอาไว้ใน ICTแล้วเท่านั้น) ได้เร็วมาก เหมือนเส้นทางลัดสู่ความรู้อะไรทำนองนั้น
อาจารย์อัศนีย์เล่าถึงวิธีการออกแบบ "เครื่องจักร" หรือเครื่องมือตัวนี้ เล่าถึงศาสตร์ที่ต้องนำมาใช้ รวมทั้งส่วนประกอบที่ต้องคิด ต้อง create กันอีกเยอะ เช่น Ontology (ศาสตร์ที่ว่าด้วยการแสดงให้เห็นถึงการดำรงอยู่/ สายความสัมพันธ์ของสิ่งต่างๆ) คล้ายๆหลักการ "อนุกรมวิธาน" ที่แสดงให้เรารู้สิ่งมีชีวิตแต่ละอย่างมี "สกุล" มี "วงศ์" มาอย่างไร เห็นความสัมพันธ์ หรือ Semantic ศาสตร์ที่ว่าด้วยความหมายทางภาษาศาตร์ หรือ ตรรกวิทยา ทั้งหมดค่อนข้างเป็นความรู้ของซีกที่ว่าด้วย "เหตุและผล" สรุปแบบลมหัวด้วน (คือแบบดื้อๆ ห้วนๆ นั่นเอง) เป็น การกำหนดลักษณะความสัมพันธ์ในมิติที่หลากหลาย เช่น คำว่า "พืชไร่" หากถามว่าพืชไร่มีอะไรบ้าง ก็จะได้ชื่อของพืชมากลุ่มหนึ่ง แต่หากถามว่าพืชไร่ใช้แปรรูปเป็นอะไรได้บ้าง ก็จะมีคำตอบอีกกลุ่มหนึ่ง ที่มีความสัมพันธ์ อีกแบบหนึ่ง อะไรประมาณนี้แหละครับ
วิชาเหล่านี้ สำคัญมากครับ สำหรับ cyber brain เพราะเจ้าสมองกลที่ว่านี้ มันทำหน้าที่ด้วยความซื่อตรง เหมือนเสาธงบ้านผมเลย ตรงจริงๆ ถ้ามันตรวจสอบแล้ว พบว่าไม่เป็นเหตุ เป็นผลกันละก้อ มันรับไม่ได้ และทำไม่ได้ ดังนั้น การตั้ง "เงื่อนไข" หรือ "กฎเกณฑ์" ให้เจ้าสมองกลจึงจำเป็น ต้องใช้ศาสตร์อย่างที่เล่ามาข้างต้น มาเป็น ลูกจ้างทำงานให้กับมัน
ผมคิดต่อว่าถ้าเราจะทำแบบ Non-IT บ้างจะได้มั๊ย? เลยนึกถึง เครื่องคิดเลขแบบลูกคิด กับ แบบดิจิตอล ทั้งสองวิธีมีจุดเด่นที่ต่างกัน แต่ที่สำคัญ User ต้องไม่เซ่อ หรือต้องรู้หลักการพื้นฐานมาบ้าง ถ้าไม่รู้เสียเลย วันใดเครื่องคิดเลขหาย รับรองว่าออกอาการเซ่อแน่นอน
ตรงเรื่องนี้ในทางปฏบัติ ที่ผมสนใจคือ การปรับใช้กับเรื่อง "การแกะรหัส แก่นความรู้" (competency) จาก ความรู้ที่อยู่ในคน (Tacit KNowledge) หรือ ความรู้ประเภท know-how
ผมเองก็ยังไม่รู้ว่า มันถูกหรือผิด หากคิดแบบนี้ เพียงแค่เห็นความท้าทายบางอย่าง จึงคิดว่า ไม่น่าจะเกินความสามารถของมนุษย์ปุถุชนคนธรรมดา
