กับดักความฉลาด

 

หนังสือ The Intelligence Trap : Why Smart People Make Dump Mistakes (2019)  เขียนโดย David Robson บอกว่าคนปัญญาดี (ไอคิวสูง) ก็ทำผิด หรือตัดสินใจผิดอย่างโง่ๆ ได้    ต้องแก้โดยความอ่อนน้อมถ่อมตน   การคิดอย่างมีวิจารณญาณ (critical thinking)  และเรียนรู้จากความผิดพลาด 

เขายกตัวอย่างคนปัญญาสูง ที่ตกหลุมความฉลาด คือนักเคมีรางวัลโนเบล Kary Mullis ผู้คิดค้นวิธีการ PCR สำหรับขยายจำนวนเส้น ดีเอ็นเอ ตรงบริเวณใดบริเวณหนึ่งที่จำเพาะ ได้เป็นล้านเท่าภายในสองสามชั่วโมง   ช่วยให้การค้นคว้าทางพันธุศาสตร์ก้าวหน้าอย่างรวดเร็ว    ที่เมื่อผมเข้าไปอ่านประวัติชีวิตของท่านในวิกิพีเดีย ก็เห็นความเพี้ยนของท่าน มากยิ่งกว่าที่ระบุในหนังสือ       

หนังสือจึงแนะนำวิธีหลุดจากกับดักความฉลาด ด้วย evidence-based wisdom - ปัญญาที่อิงข้อมูลหลักฐาน    ที่เมื่อเอาคำนี้ไปถามคุณเจมินี ณ กูเกิ้ล ก็ได้ความว่าเป็นศาสตร์ใหม่ ที่เชื่อมต่อระหว่างภูมิปัญญาดั้งเดิมกับภูมิปัญญาวิทยาศาสตร์    และเมื่อถามว่าเชื่อมโยงกับ real-world evidence  อย่างไร    ก็ได้ความว่าเกี่ยวข้องอย่างมาก

ที่จริงเรารู้กันมานานว่า จุดอ่อนของคนฉลาดบางคนคือความยะโสโอหัง อวดอ้างหรือหลงความฉลาดของตนเอง   ทำให้ชีวิตไม่มีความสุข   และในหลายกรณีเป็นคนทำร้ายสังคม   และวิธีแก้คือฝึกเป็นคนมีสติยั้งคิด    แต่ฝรั่งเขาเอามาทำเป็นงานวิชาการ    มีข้อเสนอเป็นหลักการหรือเชิงทฤษฎี    ว่าประกอบด้วยเครื่องมือ ๓ ชิ้นคือ  (1) Cognitive Reflection,  (2) Humility,  (3) Emotional Awareness   ซึ่งก็สอดคล้องกับแรวคิดตะวันออก ที่มองว่าคนเรามีปัญญาสองด้าน คือปัญญาภายนอก กับปัญญาภายใน       

เมื่ออ่าน ค้นคว้า และใคร่ครวญแล้วผมตีความต่อ ว่า โลกตะวันตกหลงเชื่อเรื่องปัญญาเฉพาะด้านปัญญาภายนอกมานาน    บัดนี้เขาเริ่มเข้าใจเรื่องปัญญาภายใน ที่วงการศึกษาสมัยใหม่ละเลย   

วงการศึกษาไทยต้องไม่หลงกับดักความฉลาด   ต้องส่งเสริมให้เด็กและเยาวชนไทยพัฒนาทั้งปัญญาภายนอก และปัญญาภายในไปพร้อมๆ กัน … holistic learning         

วิจารณ์ พานิช

๙ มี.ค. ๖๗

 

[...วิโรจน์ ครับ]

เรื่องนี้ทำให้ผมนึกถึงใครบางคน ที่เขาตกหลุมพรางนี้ไปแล้ว แม้จะดูว่ามีเจตนาดีต่อบ้านเมือง…วิโรจน์ครับ