อำนาจละมุน​​​​: การแบ่งปันของดีกับเพื่อนมนุษย์ (Soft power: Distributing good things to mankind)

ในช่วงนี้นักศึกษาที่ผมสอน และเพื่อนร่วมงานมักจะสอบถามและแลกเปลี่ยนเรียนรู้เกี่ยวกับ ​ soft power กันบ่อยขึ้น ทั้งเรื่องที่ว่าจะใช้ภาษาไทยว่าอย่างไรดี และที่เรานำใช้ในประเทศไทยอยู่ทุกวันนี้ถูกไหม หรือใช่ไหม ผมก็คงไม่บังอาจจะตัดสินว่าใช่หรือไม่ใช่ แต่บังเอิญผมก็สนใจในเรื่องนี้มาระยะหนึ่งแล้ว และมีหนังสือของคนที่เป็นต้นเรื่อง คือ ​Nye สองเล่ม เขียนในปี 2003  และ 2023 ซึ่งมีสาระและสิ่งที่ควรทำความเข้าใจเบื้องต้นในการนำใช้แนวคิดนี้ ดังนี้ 

Nye นิยาม​ soft power ว่าเป็นการทำให้อีกฝ่ายต้องการเช่นเดียวกับฝ่ายเราต้องการ ซึ่งในการจะทำเช่นนั้นได้ดี ฝ่ายเราต้องรู้ว่าอีกฝ่ายเข้าใจสิ่งที่เราสื่อสารกับเขาหรือไม่ อย่างไร และปรับจูนความเข้าใจนั้นไปทิศทางไหน สอดคล้องกับความต้องการของฝ่ายเราหรือไม่ ดังนั้นหัวใจของ soft power   จึงขึั้นอยู่กับทั้งสิ่งที่เราจะสื่อสาร  และวิธีการกับช่องทางสารที่เราใช้ในการสื่อสาร แล้วผู้รับสารเข้าใจสารที่เราสื่ออย่างไร และจะทำอย่างไรต่อไป และสิ่งนั้นสอดคล้องกับความต้องการของเราหรือไม่ เป็นหลัก

Nye  กล่าวว่าแหล่งที่มาของ soft power ในทางการเมือง และความสัมพันธ์ระหว่างประเทศคือ วัฒนธรรม (สิ่งที่ผู้คนสนใจ) คุณค่าทางการเมือง (ในชีวิตจริงทั้งในประเทศและนานาชาติ) และนโยบาย (การประกาศใช้และคุณค่าเชิงคุณธรรมของนโยบาย) ซึ่งสิ่งเหล่านีคือ​สิ่งที่จะทำให้คนอื่นเข้าใจ เห็นประโยชน์ และร่วมคิดร่วมทำไปกับเรา 

ในการเขียนหนังสือการใช้อำนาจละมุลในการสร้างดุลย์อำนาจระหว่างประเทศสหรัฐกับประเทศจีนนั้น ​​Nye ใช้คำว่า ​soft power กับ co-optive power  สลับกันไปมา และเขานิยาม co-optive power ว่าเป็นความสามารถของประเทศในการที่จะปรับโครงสร้างสถานการณ์อย่างไร ในการที่จะทำให้ประเทศอื่นๆ ปรับความต้องการและความสนใจในทิศทาง หรือสอดคล้องกับความต้องการของเรา ซึ่งอำนาจเหล่านี้เกิดจากแหล่งวัฒนธรรมและอุดมการณ์ ควบคู่ไปกับกฎระเบียบ และการดำเนินการทางเมืองนานาชาติของประเทศ 

วิวัฒนาการแนวคิดดังกล่าวสอดคล้องกับสาระในบทความเรื่อง soft power ใน wikipedia ที่ให้ความหมาย​ soft power ไว้ว่าในทางการเมือง และการเมืองระหว่างประเทศนั้น soft power เป็นความสามารถในการร่วมมือกันโดยไม่ต้องบีบบังคับ ซึ่งตรงกันข้ามกับ hard power ซึ่งใช้วิธีกาบีบบังคับด้วยวิธีการต่างๆ ส่วนกระบวนการของ soft power จะดำเนินการโดยการก่อรูปความต้องการของผู้อื่นจากเสน่ห์และสิ่งที่น่าสนใจ ที่จะจูงใจให้อีกฝ่ายเห็นด้วยกับสิ่งที่เราต้องการ โดยปราศจากการโฆษณาชวนเชื่อ 

กล่าวโดยสรุปแล้ว​อำนาจละมูล หรือ​ soft power นั้นไม่ใช่การจัดทำรายการสิ่งดีงาม หรือความปรารถนาดีที่เราต้องการแบ่งปัน และอยากให้คนอื่น หรือประเทศอื่นเห็นด้วยกับสิ่งที่เราต้องการแบ่งปันเหล่านั้นเท่านั้น  แต่เป็นวิธีการสร้างความเข้าใจโดยการสื่อสารในช่องทางต่างๆ เพื่อให้ผู้รับสารเหล่านั้นเช้าใจ เห็นดีเห็นงามกับสิ่งที่เราต้องการสื่อสารและแบ่งปัน เช่น กรณีวัฒนธรรมอาหารของชาวเกาหลีที่ต้องการสื่อสารกับคนไทยและชาวโลกผ่านหนังซีรีส์ชื่อแดจังกึม จอมนางแห่งวังหลวง ที่คนไทย (รวมทั้งผมด้วย) ติดกันงอมแงมเมื่อหลายปีก่อน หรือ วัฒนธรรมการแต่งกาย หรือการแสดงออกที่เราได้รับผ่านการแสดงและนักร้องยอดนิยมของประเทศต่าง ๆ เป็นต้น 

​อำนาจละมุล หรือ ​ ​soft power จึงไม่ใช่เฉพาะวัฒนธรรมที่เรามี หรืออาหารที่เราชอบ หรือแนวปฏิบัติเป็นเลิศที่เราเชื่อว่าเพื่อนมนุษย์ควรได้สัมผัสและได้ใช้ เท่านั้น แต่องค์ประกอบสำคัญคือวิธีการและช่องทางในการสื่อสาร และสร้างความเข้าใจ เพื่อให้เพื่อนมนุษย์เห็นคุณค่าของสิ่งดีงามเหล่านั้นด้วยตัวเขาเอง และตัดสินใจเองที่จะเลือกทำ หรือ เลือกใช้ หรือเลือกที่จะเป็นตามสิ่งดีงามเหล่านั้น เพราะเขาเห็นว่าเป็นสิ่่งที่ดีงาม และเป็นประโยชน์ต่อพวกเขา 

หัวใจคือสิ่งที่เป็นเนื้อหา หรือสิ่งดีงามที่เราต้องการสื่อสารเหล่านั้นต้องเป็นไปความเป็นจริง ไม่มีการปั้นแต่ง เสแสร้ง หลอกลวง หรือโฆษณาชวนเชื่อใดๆ และเป็นประโยชน์จริงๆ แล้วเราก็สื่อสารสิ่งเหล่านั้นโดยช่องทางและวิธีการในการสื่อสารที่มีประสิทธิภาพ เพื่อให้เพื่อนร่วมโลกได้เข้าใจ เห็นดีเห็นงามกับสิ่งที่เรามีและสิิ่งที่เราทำแล้ว soft power  จะทำหน้าที่ของมันเองครับ

ขอให้รัฐบาลแลประเทศไทยโชคดีกับนโยบาย 'หนึ่งครอบครัว หนึ่ง soft power ครับ 

สมาน อัศวภูมิ

21 กันยายน 2566

แหล่งค้นคว้า

Nye, J.S.  Soft Power and Great-Power Competition: Shifting Sand in the Balance of Power Between the United States and China. MA: Cambridge, 2023.

Nye, J.S. Soft Power: The Means to Success in World Politics. New York: PublicAfair, 2003.

Tsai, A. Soft Power Leaders: Influence an Lead without Loud. U.S.A.: Brantio LLC.,2021. 

Article Talk. Soft Power. Available at https//en.m.wikipedia.org/wiki/Soft_power.