การเมืองเรื่องกัญชา

9 ธันวาคม 2565

: ทีมงานหญ้าแห้งปากคอก(ท้องถิ่น) [1]

 

เกมการเมืองเรื่องกัญชา

เป็นข่าวโต้แย้งกันไปมามานานหลายเดือน คงปฏิเสธไม่ได้ว่าเป็นเกมการเมือง แต่เป็นการเมืองแบบไทยๆ ท่ามกลางความขัดแย้งความเห็นต่าง และการแบ่งขั้ว สีเสื้อ แม้พรรคแกนนำยืนยันว่านี่มิใช่ประเด็นทางการเมือง อย่าได้หยิบมาเป็นประเด็นทางการเมือง[2] แต่การปฏิบัติกับคำประกาศดังกล่าว ดูจะย้อนแย้งในตัวเองตามที่ฝ่ายค้านแถลงคัดค้าน ฝ่ายที่เสนอกฎหมายอ้างการใช้กัญชาเพื่อการแพทย์ มิใช่เพื่อการนันทนาการ แต่อีกฝ่ายแย้งเรื่องการควบคุมตามกฎหมายที่ยังไม่มี ทั้งเพื่อการแพทย์หรือการนันทนาการ จึงเป็นภาระและน่าเป็นห่วงกังวลมากต่อเด็กและเยาวชน[3] ประชาชนทั่วไป และกลุ่มคนป่วยจิตเวชที่เสพกัญชา[4] ไม่ว่าจะนำไปใช้เพื่อทางการแพทย์หรือนันทนาการหรืออื่นใดก็ตาม เพราะปราศจากการควบคุมจะเป็นผลเสียมากกว่า

การปลดล็อคกัญชาให้ปลอดภัยในหลายมิติเป็นเรื่องยาก ท่ามกลางการต่อรองผลประโยชน์ของกลุ่มการเมือง นับจากวันที่ร่าง พ.ร.บ.กัญชาถูกถอนให้กลับไปแก้ไข ซูเปอร์โพล[5] ระบุประชาชน 81.3% เห็นว่าการขวางนโยบายกัญชาเป็น “เกมการเมือง” ยิ่งในช่วงท้ายๆ ของอายุสภาข่าวการเมือง 2-3 ฝ่ายตีกันวุ่น

 

เร่งสภาบรรจุร่างกฎหมายกัญชาเข้าวาระอีกรอบ

หลัง 14 กันยายน-ช่วงตุลาคม 2565 กมธ.จะนำร่าง พ.ร.บ.กัญชากัญชง ที่ปรับปรุงใหม่เร่งถึงประธานสภาบรรจุวาระอีกรอบให้ทันสมัยประชุมภายในเดือนพฤศจิกายน 2565[6] พร้อมการวิงวอน ขอให้อีกฝ่ายยุติเกมการเมือง อย่าเอากัญชาไปผูกกับยาบ้า[7] เพื่อการรีบออกกฎหมายคุ้มครอง

จากข้อท้วงติงของพรรคฝ่ายค้านและแนวร่วมได้ส่งความคิดเห็นข้อห่วงใยเข้ามายัง กมธ.[8] เพื่อพิจารณาให้กฎหมายนี้ให้มีความสมบูรณ์ที่สุด ในความห่วงใยเยาวชน ในการนำใช้ไปในทางที่ไม่ถูกต้อง ประธาน กมธ.ชี้แจงว่า ร่างพระราชบัญญัตินี้มุ่งประสงค์ที่จะนำมาใช้ประโยชน์อย่างสูงสุด เป็นประโยชน์ในเชิงทางการแพทย์ และในเชิงเศรษฐกิจต่อไปในอนาคต ที่สำคัญ ซึ่งควรจะเป็นร่างของประชาชนคนไทยทั้งประเทศที่จำเป็นที่จะต้องใช้ ในขณะเดียวกันร่างพระราชบัญญัตินี้ก็ได้ปกป้องสังคมอย่างสมบูรณ์ที่สุด และขอร้องว่า อย่าทำเรื่องนี้เป็นเรื่องการเมือง เพราะเป็นผลประโยชน์ของบ้านเมือง โปรดก้าวข้ามเรื่องการเมืองเสีย อีกทั้งได้นำเอากฎหมายที่มีอยู่แล้วดั้งเดิมของประเทศไทย อย่างเรื่องของกฎหมายยาสูบ สุรา หรือ กระท่อม ซึ่งได้มีการพิจารณาแล้วเสร็จ และประกาศออกมาเป็นกฎหมายนำมาใส่ร่าง พ.ร.บ.นี้ทั้งหมด ขอวิงวอนต่อสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรว่า ได้โปรดเร่งที่พิจารณาร่างพระราชบัญญัติฉบับนี้ให้แล้วเสร็จเสียโดยเร็วเพื่อจะได้ใช้ได้ทัน

ไฮไลท์คือข่าวร่างกฎหมายกัญชาที่ปรับปรุงใหม่เร่งเข้าสภาภายในพฤศจิกายน 2565 แต่จนแล้วจนรอดก็ไม่จบ[9] เพราะอีกฝ่ายแย้งว่า ร่าง พ.ร.บ.กัญชากัญชง ซึ่งที่ประชุมสภาผู้แทนราษฎรมีมติถอนร่างเมื่อวันที่ 14 กันยายน 2565[10] ให้นำกลับไปพิจารณาทบทวนแก้ไขเสียใหม่อีกครั้งหนึ่ง แต่ฝ่ายค้านอ้างว่าประธาน กมธ.ไม่ได้แก้ไข[11] แต่กลับเสนอร่างเก่าคืนมายืนยันตามร่างเดิมโดยไม่มีแก้ไข 

ฝ่ายสนับสนุนร่าง พ.ร.บ.อ้างนโยบาย “กัญชาเสรี”[12]ได้เกิดขึ้นจริงทั้งทางทฤษฎีและปฏิบัติแล้วตั้งแต่วันที่ 9 มิถุนายน 2565[13]เสมือนเป็นวันประกาศอิสรภาพกัญชา[14] ที่พรรคแกนนำได้เสนอนโยบาย มิใช่ราคาคุย เพราะว่ากัญชาถูกถอดออกจากบัญชียาเสพติดทำให้ “ทุกส่วนของกัญชา” ไม่ถือว่าเป็นยาเสพติด และสารสกัดกัญชาที่มีสาร THC หรือ CBD ไม่เกิน 0.2% ไม่ถือเป็นยาเสพติด ซึ่งโหมโรงเมื่อวันที่ 10 มิถุนายน 2565 ด้วย “มหกรรมกัญชา 360 องศา ปลดล็อกกัญชา ประชาชนได้อะไร”[15]ถูกจัดขึ้นที่จังหวัดบุรีรัมย์ 

 

สมุนไพรกัญชาในทางวิชาการ

ข่าวสรรพคุณในทางยาของกัญชา เช่นจาก รพ.เจ้าพระยาอภัยภูเบศร[16] จังหวัดปราจีนบุรี โปรโมทว่า ใบกัญชาสด ต้มน้ำดื่มมีคุณค่ากว่าอาหารเสริม และยาใดๆ ซึ่งก่อนหน้านั้นราวปี 2562 มีข่าวปราชญ์ภูมิปัญญาชาวบ้านได้นำเสนอมาก่อนบ้างแล้วในการรณรงค์ประโยชน์ทางยาของกัญชาทางการแพทย์เพื่อช่วยเพื่อนมนุษย์ เช่นใบกัญชาสด[17] เป็นต้น จึงปรากฏข่าวกัญชาว่ามีประโยชน์มหาศาลในด้านอาหารโภชนาการ และยา ฝ่ายผู้สนับสนุนได้อ้างงานวิจัยกัญชาโต้แย้งกลุ่มแพทย์ที่ออกมาคัดค้านว่า[18]กัญชาบรรเทาเบาหวาน และมะเร็ง 

ในทางวิชาการสมุนไพร นั้นพืชทุกชนิดมีสมบัติทางยา เพียงแต่จะมากหรือน้อยเท่านั้น และคนเราที่ประเมินค่าว่าสมบัติทางยาที่พืชแต่ละชนิดมีอยู่นั้นจำเป็นและคุ้มค่าที่จะจัดพืชชนิดนั้นเป็นสมุนไพรหรือไม่ เพราะพืชบางชนิดในต้นเดียวกันมีทั้งสารที่มีคุณประโยชน์ต่อร่างกายและสารพิษรวมอยู่ด้วย ในยุโรปและสหรัฐอเมริกาเรื่องกัญชามีการโต้แย้งกันตลอดมาร่วม 30 ปี มีแนวคิดหรือทางเลือกอยู่สองแนวทาง สำหรับกัญชา[19] คือ (1) ถ้าให้กัญชาเป็นยาเสพติดเหมือนเดิมแต่ผ่อนคลายความเข้มงวด เสพได้เฉพาะในสถานที่ที่รัฐกำหนด ภายใต้การควบคุมของเจ้าหน้าที่ มีกระบวนการรักษา และการค่อยๆ ถอนยาควบคู่ไปด้วย วิธีนี้หมายความว่ายอมรับแล้วว่าเป็นสารเสพติดที่ไม่ค่อยมีพิษต่อร่างกายคล้ายๆ บุหรี่ แต่สถานภาพด้อยกว่าบุหรี่เพราะอันตรายกว่า และต้องมีการควบคุมเข้มงวดกว่า (2) ถ้าอนุโลมให้กัญชาเป็นสมุนไพร ก็ให้มีการควบคุมผู้จำหน่าย เช่นขึ้นทะเบียนผู้จำหน่าย หรือจำหน่ายโดยร้านยาสมุนไพร จำหน่ายโดยโรงพยาบาล และให้มีการควบคุมการใช้ 

จากประกาศกระทรวงสาธารณสุขสมุนไพรควบคุม(กัญชา) เมื่อวันที่ 11 พฤศจิกายน 2565[20]ตาม พ.ร.บ.คุ้มครองและส่งเสริมภูมิปัญญาการแพทย์แผนไทย พ.ศ.2542 โดยคณะกรรมการคุ้มครองและส่งเสริมภูมิปัญญาการแพทย์แผนไทย ก็ยังไม่ชัดเจนว่า ร่าง พ.ร.บ.ฉบับนี้เป็นแนวทางที่ 1 หรือ แนวทางที่ 2

 

กัญชากับเด็กและเยาวชนควบคุมยาก

ข่าวการเสพกัญชาในโรงเรียน[21] ที่สาธารณะ มีการขายกัญชาอย่างเปิดเผยในที่สาธารณะ อีกทั้งมีการขายออนไลน์[22] นโยบายถูกโจมตีว่ามุ่งแต่กัญชาเสรี โดยละเลยการบำบัดฟื้นฟูผู้ติดยาเสพติด[23] ในขณะที่ในต่างประเทศในช่วงนี้ สหรัฐอเมริกาประกาศนิรโทษกรรมชาวอเมริกันทุกคน ที่ถูกรัฐบาลกลางตัดสินความผิดข้อหาครอบครองกัญชาจำนวนเล็กน้อย[24] กระทรวงสาธารณสุขญี่ปุ่น[25] แนะแก้กฎหมายเปิดทางการนำเข้า การใช้ผลิตภัณฑ์กัญชาทางการแพทย์

ข่าวขายให้เด็กนักเรียนประถมต่างจังหวัดสูบกัญชาแพร่คลิปโซเชียลฯ[26] รับซื้อมาจากตลาดนัด ตำรวจให้คำแนะนำก่อนมอบตัวให้ ผอ.โรงเรียนรับไปดูแล วิตกว่าการปล่อยกัญชาเสรีทำให้เด็กนักเรียนเยาวชนของชาติพากันมั่วสูบกัญชา อนาคตของชาติกลับมาเป็นทาสยาเสพติดแล้วฝ่ายผู้มีอำนาจใหญ่จะแก้ไขกันอย่างไร

 

ฝ่ายคัดค้านร้องศาลปกครองให้เพิกถอน “กัญชาเสรี”

พรรคแกนนำที่สนับสนุนนโยบายกัญชาเสรี เผยว่าได้ทำถูกต้องผ่าน กกต.แล้ว ไม่กังวลใด[27] ในขณะที่ฝ่ายค้านได้เตรียมยื่นยุบพรรค[28] ข่าวเมื่อวันที่ 17 ตุลาคม 2565 ผู้นำพรรคฝ่ายค้าน (พท.) เห็นว่าการประกาศปลดล็อกกฎหมายกัญชาออกจากยาเสพติดมิชอบด้วยกฎหมาย ได้แถลงว่าจะยื่นเรื่องต่อศาลปกครองให้คุ้มครองชั่วคราว[29] เนื่องจากเป็นการประกาศใช้กฎหมายมิชอบ และจะยื่นต่อคณะกรรมการการเลือกตั้ง (กกต.) เพื่อยุบพรรคการเมืองที่สนับสนุนนโยบายดังกล่าวโดยเฉพาะพรรคภูมิใจไทย (ภท.) 

ในที่สุดประกาศกระทรวงสาธารณสุขควบคุมกัญชา ”ช่อดอก” เมื่อ 11 พฤศจิกายน 2565 เป็นสมุนไพรควบคุมห้ามจำหน่ายแปรรูปเพื่อการค้า[30] เป็นการประกาศปลดล็อกเฉพาะช่อดอกกัญชา

เริ่มจาก (1) ประกาศกระทรวงสาธารณสุข เรื่อง การยกเลิกประกาศกระทรวงสาธารณสุข เรื่อง การดำเนินการเกี่ยวกับผลิตภัณฑ์สมุนไพรที่มีส่วนประกอบสารสกัดจากกัญชาหรือสารสกัดจากกัญชง (hemp) ที่ได้รับการยกเว้นจากการเป็นยาเสพติดให้โทษ 2564[31] ประกาศราชกิจจานุเบกษาเมื่อวันที่ 12 ตุลาคม 2565 (2) ประกาศกระทรวงสาธารณสุข 3 ฉบับ ลงวันที่ 21 ตุลาคม 2565 ปรับปรุงข้อกำหนดผลิตภัณฑ์อาหารมีส่วนประกอบกัญชา-กัญชง สารสกัด CBD[32]มีผลบังคับตั้งแต่วันที่ 22 ตุลาคม 2565 เป็นต้นไป (3) ประกาศกระทรวงสาธารณสุข เรื่อง สมุนไพรควบคุม (กัญชา) ปลดล็อกดอกกัญชา เฉพาะช่อดอกกัญชา เป็นสมุนไพรควบคุม ห้ามสูบ-ขาย ลงวันที่ 11 พฤศจิกายน 2565[33] และกระทรวงสาธารณสุขได้ขอรับฟังความเห็นจากสาธารณหลายภาคส่วน ได้ประกาศในราชกิจจานุเบกษาเมื่อวันที่ 23 พฤศจิกายน 2565[34] จึงมีผลบังคับใช้ตั้งแต่วันที่ 24 พฤศจิกายน 2565 เป็นต้นไป

เมื่อวันที่ 10 พฤศจิกายน 2565 ก่อนหน้าประกาศกระทรวงสาธารณสุขปลดล็อกดอกกัญชาเพียง 1 วัน ส.ส. 5 พรรคฝ่ายค้าน ร่วมกับกรรมการแพทยสภาและสมาคมแพทย์นิติเวชแห่งประเทศไทย ร้องศาลปกครองกลาง[35] ให้เพิกถอนประกาศกระทรวงสาธารณสุข ลงวันที่ 8 กุมภาพันธ์ 2565 เรื่อง ระบุชื่อยาเสพติดให้โทษในประเภท 5 ปี 2565 โดยให้มีผลย้อนหลังไปถึงวันที่มีการออกประกาศฉบับดังกล่าว และให้กัญชาจัดเป็นยาเสพติดให้โทษประเภทที่ 5 ตามประกาศกระทรวงสาธารณสุข ลงวันที่ 8 ธันวาคม 2563 เรื่อง ระบุชื่อยาเสพติดให้โทษในประเภทที่ 5 พ.ศ.2563 ดังเดิมเป็นประกาศโดยมิชอบ เพราะการออกประกาศฉบับดังกล่าว ไม่มีมาตรการทางกฎหมายออกมาควบคุม[36] คุ้มครองประชาชนผู้บริโภคเกี่ยวกับกัญชาโดยเฉพาะ ขัดต่อนโยบายของรัฐบาลที่ได้แถลงไว้ต่อรัฐสภา อีกทั้งการกำหนดดังกล่าวไม่เป็นการชัดเจนกรณีใดจะเป็นใช้ทางการแพทย์หรือทางการ นันทนาการหรือไม่เพียงใด การออกประกาศฉบับพิพาทดังกล่าว จึงเป็นการเพิ่มภาระแก่ ประชาชนเกินสมควร เป็นการกระทำที่ไม่ชอบด้วยกฎหมายเช่นกัน

เหตุผล เพราะเป็นประกาศฉบับปล่อยผี “กัญชาเสรี” โดยฝ่ายร้องย้ำว่าไม่ได้ค้านนโยบายกัญชาทางการแพทย์ แม้ไม่มีประกาศ ประเทศไทยก็ยังใช้ประโยชน์ได้ ซึ่งกระทรวงสาธารณสุขพลันได้ออกประกาศกระทรวงสาธารณสุข เรื่อง สมุนไพรควบคุม (กัญชา) ปลดล็อกดอกกัญชา เฉพาะช่อดอกกัญชาทันทีวันรุ่งขึ้น

 

รายละเอียดประกาศ สธ.ปลดล็อกช่อดอกกัญชา ประกาศลงวันที่ 11 พฤศจิกายน พ.ศ.2565[37]

ประกาศกระทรวงสาธารณสุขลงราชกิจจานุเบกษาแล้วเมื่อวันที่ 21 พฤศจิกายน 2565 รวม 6 ข้อ ดังนี้

ข้อ 1 ให้ยกเลิกประกาศกระทรวงสาธารณสุข เรื่อง สมุนไพรควบคุม (กัญชา) พ.ศ.2565 ลงวันที่ 16 มิถุนายน พ.ศ.2565

ข้อ 2 ให้กัญชา ซึ่งมีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Cannabis sativa L วงศ์ Cannabaceae รวมทั้งชื่อ วิทยาศาสตร์อื่นๆ อันเป็นชื่อพ้อง เฉพาะส่วนของช่อดอก เป็นสมุนไพรควบคุม

ข้อ 3 ผู้ใดประสงค์จะศึกษาวิจัย ส่งออก จำหน่าย หรือแปรรูปสมุนไพรควบคุมเพื่อการค้า จะกระทำได้ก็ต่อเมื่อได้รับใบอนุญาตตามมาตรา 46 และผู้รับใบอนุญาตต้องปฏิบัติตามเงื่อนไข ดังต่อไปนี้

(1) ผู้รับใบอนุญาตให้ศึกษาวิจัย ส่งออก จำหน่าย หรือแปรรูปสมุนไพรควบคุมเพื่อการค้าต้องจัดทำข้อมูลเกี่ยวกับแหล่งที่มา การนำไปใช้ และจำนวนที่เก็บไว้ ณ สถานประกอบการ และให้รายงานข้อมูลนั้น ต่อนายทะเบียนตามแบบที่อธิบดีประกาศกำหนด

(2) ผู้รับใบอนุญาตให้ส่งออกสมุนไพรควบคุมเพื่อการค้า ต้องแจ้งรายละเอียดการส่งออกต่อผู้อนุญาตเป็นรายครั้ง ตามแบบที่อธิบดีประกาศกำหนด

(3) ห้ามจำหน่ายสมุนไพรควบคุม หรือแปรรูปสมุนไพรควบคุมเพื่อการค้า ให้กับผู้ที่มีอายุต่ำกว่า 20 ปี สตรีมีครรภ์หรือสตรีให้นมบุตร

(4) ห้ามจำหน่ายสมุนไพรควบคุม หรือแปรรูปสมุนไพรควบคุมเพื่อการค้า ให้กับนักเรียน นิสิตหรือนักศึกษา

(5) ห้ามจำหน่ายสมุนไพรควบคุมเพื่อการสูบในสถานที่ประกอบการ เว้นแต่การจำหน่าย โดยผู้ประกอบวิชาชีพเวชกรรม ตามกฎหมายว่าด้วยวิชาชีพเวชกรรม ผู้ประกอบวิชาชีพการแพทย์แผนไทย ผู้ประกอบวิชาชีพการแพทย์แผนไทยประยุกต์ หมอพื้นบ้านที่ได้รับการรับรองตามระเบียบกระทรวงสาธารณสุข ว่าด้วยการรับรองหมอพื้นบ้าน พ.ศ.2562 และที่แก้ไขเพิ่มเติม ตามกฎหมายว่าด้วยวิชาชีพการแพทย์แผนไทย ผู้ประกอบโรคศิลปะสาขาการแพทย์แผนจีน ตามกฎหมายว่าด้วยการประกอบโรคศิลปะ และผู้ประกอบวิชาชีพทันตกรรม ตามกฎหมายว่าด้วยวิชาชีพทันตกรรม ที่ใช้ในการรักษาผู้ป่วยของตน หรือผู้ประกอบวิชาชีพการสัตวแพทย์ ตามกฎหมายว่าด้วยวิชาชีพการสัตวแพทย์ ที่ใช้ในการรักษาสัตว์

(6) ห้ามจำหน่ายสมุนไพรควบคุม หรือสินค้าที่แปรรูปจากสมุนไพรควบคุมเพื่อการค้าผ่านเครื่องจำหน่ายสินค้าอัตโนมัติ (Vending Machine) ผ่านช่องทางอิเล็กทรอนิกส์หรือเครือข่ายคอมพิวเตอร์

(7) ห้ามโฆษณาสมุนไพรควบคุมในทุกช่องทางเพื่อการค้าในสถานที่

(8) ห้ามจำหน่ายสมุนไพรควบคุม หรือสินค้าที่แปรรูปจากสมุนไพรควบคุมเพื่อการค้า ดังต่อไปนี้ (ก) วัดหรือสถานที่สำหรับปฏิบัติพิธีกรรมทางศาสนา (ข) หอพักตามกฎหมายว่าด้วยหอพัก (ค) สวนสาธารณะ สวนสัตว์ และสวนสนุก

ข้อ 4 ให้ผู้รับใบอนุญาตตามมาตรา 56 อยู่ก่อนวันที่ประกาศนี้ใช้บังคับ เฉพาะในส่วนที่เป็นสมุนไพรควบคุมตามประกาศนี้ ต้องปฏิบัติตามเงื่อนไขที่กำหนดไว้ในข้อ 3 ของประกาศฉบับนี้ด้วย

ข้อ 5 แบบการรายงาน และแบบการแจ้งรายละเอียดการส่งออกสมุนไพรควบคุมรายครั้งให้เป็นไปตามแบบที่อธิบดีประกาศกำหนด

ข้อ 6 ประกาศนี้ให้ใช้บังคับตั้งแต่วันถัดจากวันประกาศในราชกิจจานุเบกษาเป็นต้นไป

 

เรื่องกัญชาถือเป็นทางสองแพร่ง (Dilemma) [38] โดยเฉพาะทางจริยธรรมที่ต้องเลือกในส่วนที่ดีที่สุด แม้ประโยชน์อ้างเพื่อการแพทย์ ส่งเสริมเศรษฐกิจ การท่องเที่ยว การลงทุน ภูมิปัญญาไทย ฯ แต่ในอีกมุมที่ย้อนแย้งกันคือ อบายมุข ขาดกฎหมายมาตรการที่ควบคุมในกลุ่มเปราะบางเช่น เด็กเยาวชน คนป่วยฯ ไม่ว่าจะใช้ในทางการแพทย์หรืออื่นใดก็ตามล้วนต้องแลกมาด้วยราคาแพง จากความร่วมมือทางสังคมทั้งหมดที่มี หรือที่เรียกว่า “ทุนทางสังคม” (Social capital) ที่มิใช่เฉพาะค่าใช้จ่าย “ต้นทุนทางสังคม” (Social cost)[39] เท่านั้น

 

[1]Phachern Thammasarangkoon & Watcharin Unarine, ทีมงานหญ้าแห้งปากคอก(ท้องถิ่น), บทความพิเศษ, สยามรัฐออนไลน์, 9 ธันวาคม 2565, https://siamrath.co.th/n/405891 

[2]“ศุภชัย”ส่ง พ.ร.บ.กัญชากัญชง ถึงมือ “ประธานสภาฯ” แล้ว วอนหยุดเล่นเกมการเมือง, สยามรัฐออนไลน์, 11 ตุลาคม 2565, https://siamrath.co.th/n/390089

[3]ลูกทาสกัญชาตบแม่หัวทิ่ม ขู่เอาเงิน400ถ้าไม่ได้จะโดดให้รถชน, เดลินิวส์, 14 พฤศจิกายน 2565, https://www.dailynews.co.th/news/1681106/ 

[4]หมอห่วงป่วยจิตเวชเสพกัญชา หามส่ง “รพ.” เพียบ บางส่วนถูกคนชักชวน, เดลินิวส์, 23 กันยายน 2565, https://www.dailynews.co.th/news/1501041/

[5]โพลระบุขวางนโยบายกัญชา เป็นเกมการเมืองเตะตัดขา “ภูมิใจไทย”, เดลินิวส์, 19 พฤศจิกายน 2565, https://www.dailynews.co.th/news/1698474/ 

[6]รีบออกกฎหมายคุ้มครอง “ศุภชัย” ส่งพรบ.กัญชาฯ ถึงปธ.สภาบรรจุวาระอีกรอบ, INN News, 12 ตุลาคม 2565, 06:10, https://www.innnews.co.th/news/politics/news_427637/

[7]ลั่นคนละเรื่อง “อนุทิน”ชี้อย่าเอา “กัญชา” ไปผูกกับ “ยาบ้า”, สยามรัฐออนไลน์, 12 ตุลาคม 2565, https://siamrath.co.th/n/390289

[8]กลุ่มแนวร่วมผู้สนับสนุนร่าง พ.ร.บ.กัญชากัญชง ได้จัดการรณรงค์เคลื่อนไหวสนับสนุนกฎหมายนี้ ดู หยุดให้อยู่ ... การทำลายโอกาสประชาชนเข้าถึงกัญชา 14 พ.ย.”สวนครูองุ่น” ทองหล่อ 3, สยามโพสต์, 12 พฤศจิกายน 2565, https://www.siampost.in/news/27557 & รีบออกกฎหมายคุ้มครอง “ศุภชัย” ส่งพรบ.กัญชาฯ ถึงปธ.สภาบรรจุวาระอีกรอบ, INN News, 12 ตุลาคม 2565, อ้างแล้ว

[9]“วิปรัฐบาล” คาดร่างกม.กัญชา เข้าสภาฯ7ธ.ค. หากจะเลื่อน “ภท.” ต้องมาคุย, กรุงเทพธุรกิจ, 17 พฤศจิกายน 2565, https://www.bangkokbiznews.com/politics/1038648 & สภาฯ ไม่ค้าน เลื่อน “ร่างกม.กัญชา” พ่วง “ร่างกม.คู่ชีวิต-สมรสเท่าเทียม”, กรุงเทพธุรกิจ, 7 ธันวาคม 2565, https://www.bangkokbiznews.com/politics/1041803

[10]มติสภา ถอนร่าง พ.ร.บ. กัญชงกัญชา กลับไปพิจารณาใหม่, ประชาชาติธุรกิจ, 14 กันยายน 2565, 18:30 น., https://www.prachachat.net/politics/news-1048883

[11]“ปชป.” จับผิด “ภท.” แฉ ร่างพรบ.กัญชา ไม่ได้แก้ตามข้อเสนอแม้แต่ข้อเดียว ลั่นลงมติคว่ำแน่, ไทยโพสต์, 2 พฤศจิกายน 2565, 12:22 น., https://www.thaipost.net/hi-light/254668/

[12]พรรคภูมิใจไทย (ภท.) ถือว่า พ.ร.บ.กัญชาฯ คือกฎหมายเสรีกัญชา แต่ร่างกฎหมายฉบับนี้ไม่ใช่ร่างของพรรคภูมิใจไทยพรรคเดียว แต่เป็นร่างของคณะกมธ. วิสามัญ พิจารณาร่างพระราชบัญญัติกัญชา กัญชง ฉบับที่ พ.ศ… ขึ้นมา โดย นายศุภชัย ใจสมุทร เป็นประธาน ดู ทำความเข้าใจใหม่อีกสักรอบ ทำไม พ.ร.บ.กัญชา กัญชงฯ จึงไม่ใช่การประกาศกัญชาเสรี, ไทยรัฐพลัส, 18 ตุลาคม 2565, https://plus.thairath.co.th/topic/spark/102265 

[13]ตามประกาศกระทรวงสาธารณสุข เรื่อง ระบุชื่อยาเสพติดให้โทษในประเภท 5 พ.ศ.2563 ตามพระราชบัญญัติ ยาเสพติดให้โทษ พ.ศ.2522 ในราชกิจจานุเบกษาเมื่อวันที่ 14 ธันวาคม 2563 โดยให้มีผลวันที่ 15 ธันวาคม 2563 ดู ปลดล็อก “กัญชา” หลายส่วนพ้นจากยาเสพติด, สำนักงานกิจการยุติธรรม, 1 มิถุนายน 2564, https://justicechannel.org/research/marijuana 

[14]ทำความเข้าใจใหม่อีกสักรอบ ทำไม พ.ร.บ.กัญชา กัญชงฯ จึงไม่ใช่การประกาศกัญชาเสรี, ไทยรัฐพลัส, 18 ตุลาคม 2565, อ้างแล้ว

[15]บุรีรัมย์จัดใหญ่ มหกรรม 360 องศา “ปลดล็อกกัญชา” ประชาชนได้อะไร, กรุงเทพธุรกิจ, 8 มิถุนายน 2565, https://www.bangkokbiznews.com/news/1009038

[16]การใช้กัญชาเป็นอาหาร คำถามที่พบบ่อยคือ ใช้อย่างไร ปริมาณเท่าไหร่ถึงจะไม่เมา, โรงพยาบาลเจ้าพระยาอภัยภูเบศร อ.เมือง จ.ปราจีนบุรี, 3 ตุลาคม 2564, https://healthserv.net/การใช้กัญชาเป็นอาหาร-โรงพยาบาลเจ้าพระยาอภัยภูเบศร-11754

[17]กัญชาทางการแพทย์เพื่อช่วยเพื่อนมนุษย์ โดย อ.เดชา ศิริภัทร, ณ โรงแรมสุนีย์แกรนด์ จ.อุบลราชธานี, 13 สิงหาคม 2562, https://www.youtube.com/watch?v=Weh3sIuHpL4 

[18]“ปานเทพ” งัดงานวิจัยกัญชาโต้ “แพทย์จุฬาฯ” พบบรรเทาเบาหวาน-มะเร็ง, สยามรัฐออนไลน์, 8 ตุลาคม 2565, https://siamrath.co.th/n/389276

[19]กัญชาจะเป็นสมุนไพรได้หรือไม่ และมีความชอบธรรมเพียงใด, โดย กนกศักดิ์ พ่วงลาภ, มติชน, 10 เมษายน 2561, https://www.matichon.co.th/columnists/news_909211 

[20]“อนุทิน”ลงนามประกาศสธ. ควบคุมกัญชา”ช่อดอก”เป็นสมุนไพรควบคุมห้ามจำหน่ายแปรรูปเพื่อการค้า, สยามรัฐออนไลน์, 11 พฤศจิกายน 2565, https://siamrath.co.th/n/398730

[21]สลด เพจดังเปิดภาพนร.มั่วสุมสูบกัญชาพบ8ขวบเริ่มแล้ว, สยามรัฐออนไลน์, 16 พฤศจิกายน 2565, https://siamrath.co.th/n/399968 & รัฐบาลย้ำเสพกัญชาโรงเรียน-ที่สาธารณะโทษหนักถึงคุก-ปรับ, สยามรัฐออนไลน์, 29 กันยายน 2565, https://siamrath.co.th/n/386531 & โรงเรียนหรือมหาวิทยาลัยเข้าข่ายเป็นที่สาธารณะ ดู กัญชา : สธ. ออกประกาศให้กัญชาเป็นสมุนไพรควบคุม หลังเปิด “กัญชาเสรี” ครบสัปดาห์, BBC Thai, 16 มิถุนายน 2565, https://www.bbc.com/thai/thailand-61825227

[22]สรุป ขายกัญชาออนไลน์สามารถทำได้ ยังไม่ผิดกฎหมาย เพราะไม่มีกฎหมายลูกมาควบคุมเรื่องนี้ แต่จะผิดกฎหมายถ้าขายให้เด็กอายุต่ำกว่า 20 ปี และหญิงท้อง หญิงให้นมบุตร ดู ขายกัญชาออนไลน์ได้ไหม และข้อควรรู้ก่อนขายกัญชาเสรี 2565, โดยมหาธีร์ นิรมิตสถิต, Thaiger ข่าวไทย, 16 กันยายน 2565, https://thethaiger.com/th/news/659431/ & กระทรวงสาธารณสุข เตือนห้ามเปิดขายช่อดอกกัญชา ในแพลตฟอร์มค้าออนไลน์ทุกประเภท, โครงการศูนย์บริการข้อมูลภาครัฐเพื่อประชาชน GCC กระทรวงดิจิทัลเพื่อเศรษฐกิจและสังคม, 4 ธันวาคม 2565, https://www.gcc.go.th/?p=92655#:~:text=Skip%20to%20content-,กระทรวงสาธารณสุข%20เตือนห้ามเปิดขายช่อดอกกัญชา%20ใน,4%20ธันวาคม%202022

[23]“ศรีสุวรรณ” จวก “อนุทิน” มุ่งแต่กัญชาเสรี ละเลยการบำบัดฟื้นฟูผู้ติดยาเสพติด, เดลินิวส์, 8 ตุลาคม 2565, https://www.dailynews.co.th/news/1556659/

[24]“ไบเดน” ประกาศนิรโทษกรรมชาวอเมริกันทุกคน ที่ถูกรัฐบาลกลางตัดสินความผิดข้อหาครอบครองกัญชาจำนวนเล็กน้อย, thestandard, 7 ตุลาคม 2565, https://thestandard.co/joe-biden-amnesty/

[25]สธ.ญี่ปุ่น แนะแก้กม. เปิดทางนำเข้า-ใช้ผลิตภัณฑ์กัญชาทางการแพทย์, มติชน, 29 กันยายน 2565, https://www.matichon.co.th/foreign/news_3590350

[26]“ตรีนุช” เดือด อัดครู-โรงเรียนปล่อยเด็กเสพกัญชาคาชุดนักเรียน, สยามรัฐออนไลน์, 28 กันยายน 2565, https://siamrath.co.th/n/386403 & สั่งล่าคนขายกัญชาให้ม.2 ผอ.เผยตักเตือน5นร.แล้ว พร้อมเยียวยาใจให้อบอุ่น(อ.ไพรบึง จ.ศรีสะเกษ), ข่าวสด, 28 กันยายน 2565, https://www.khaosod.co.th/around-thailand/news_7289787

[27]“ภูมิใจไทย” ลั่น “นโยบายกัญชา” ทำถูกต้องผ่านกกต.แล้ว ขู่กลับ “เพื่อไทย” เตรียมโดนจัดหนักเจอร้อง “ยุบพรรค” แน่, 17 ตุลาคม 2565, https://siamrath.co.th/n/391627 & “ทรงศักดิ์” ลั่นภท.ไม่กังวล หลัง “เพื่อไทย” จ่อยื่นยุบพรรค ปมนโยบายกัญชาเสรี ย้ำขอกกต.แล้ว​, ​สยามรัฐออนไลน์, 18 ตุลาคม 2565, https://siamrath.co.th/n/391815 

[28]แย้มหมัดเด็ดฝ่ายค้านสอย”ภูมิใจไทย”น่ากลัวกว่าปมกัญชา, ​สยามรัฐออนไลน์, 18 ตุลาคม 2565, https://siamrath.co.th/n/391772

[29]ก่อนหน้านี้กลุ่มแพทย์เรียกร้องให้ปิดกัญชาเสรี ดู แพทย์ 1,363 คนทั่วประเทศ ร่วมลงชื่อออกแถลงการณ์เรียกร้องให้ปิดกัญชาเสรีในสภาวะสุญญากาศทันที, ข่าวกรมประชาสัมพันธ์, 19 กันยายน 2565, https://www.prd.go.th/th/content/category/detail/id/39/iid/121651 & “ฝ่ายค้าน” จ่อยื่นอภิปรายทั่วไป ม.152 หลังเอเปค พร้อมเสนอญัตติด่วนปมกราดยิงหนองบัวฯ-น้ำท่วม ขู่ยุบ “ภท.” ดันกัญชาเสรี, ​สยามรัฐออนไลน์, 17 ตุลาคม 2565, https://siamrath.co.th/n/391533 

[30]ประกาศกระทรวงสาธารณสุข เรื่อง สมุนไพรควบคุม (กัญชา) พ.ศ.2565 ลงวันที่ 11 พฤศจิกายน 2565 ข้อ 3 ผู้ใดประสงค์จะศึกษาวิจัย ส่งออก จำหน่าย หรือแปรรูปสมุนไพรควบคุมเพื่อการค้า จะกระทำได้ก็ต่อเมื่อได้รับใบอนุญาตตามมาตรา 46 และผู้รับใบอนุญาตต้องปฏิบัติตามเงื่อนไข

ดู ด่วน อนุทิน ลงนามประกาศสธ. “เฉพาะช่อดอกกัญชา” สมุนไพรควบคุม ห้ามสูบ-ขาย, ข่าวสด, 12 พฤศจิกายน 2565, https://www.khaosod.co.th/breaking-news/news_7361104 & “อนุทิน”ลงนามประกาศสธ. ควบคุมกัญชา”ช่อดอก”เป็นสมุนไพรควบคุมห้ามจำหน่ายแปรรูปเพื่อการค้า, สยามรัฐออนไลน์, 11 พฤศจิกายน 2565, https://siamrath.co.th/n/398730 & วิสาหกิจกัญชาทางการแพทย์กาญจน์ แถลงหนุน อนุทิน ประกาศควบคุมช่อดอก เตรียมนำกัญชาทางการแพทย์บำบัดผู้ป่วยคลั่งยาบ้า, สยามรัฐออนไลน์, 12 พฤศจิกายน 2565, https://siamrath.co.th/n/398896

[31]ประกาศกระทรวงสาธารณสุข เรื่อง การยกเลิกประกาศกระทรวงสาธารณสุข เรื่อง การดำเนินการเกี่ยวกับผลิตภัณฑ์สมุนไพรที่มีส่วนประกอบสารสกัดจากกัญชาหรือสารสกัดจากกัญชง (hemp) ที่ได้รับการยกเว้นจากการเป็นยาเสพติดให้โทษ 2564, ประกาศราชกิจจานุเบกษา เล่ม 139 ตอนพิเศษ 245 ง วันที่ 12 ตุลาคม 2565 หน้า 16, http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2565/E/245/T_0016.PDF 

[32]วันที่ 22 ตุลาคม 2565 กระทรวงสาธารณสุขได้ออกประกาศ ตามความในพระราชบัญญัติอาหาร พ.ศ.2522 รวม 3 ฉบับ เพื่อเป็นการปรับปรุงข้อกำหนดเกี่ยวกับผลิตภัณฑ์อาหารที่มีส่วนผสมของกัญชาหรือกัญชง ผลิตภัณฑ์อาหารที่มีสารสกัดแคนนาบิไดออล (CBD) เป็นส่วนประกอบ โดยทั้ง 3 ฉบับประกาศในราชกิจจานุเบกษาเมื่อวันที่ 21 ตุลาคม 2565 และมีผลบังคับตั้งแต่วันถัดจากวันประกาศ หรือตั้งแต่วันที่ 22 ตุลาคม 2565 เป็นต้นไป ดู มีผลบังคับวันนี้ สธ.ออกประกาศ 3 ฉบับปรับปรุงข้อกำหนดผลิตภัณฑ์อาหารมีส่วนประกอบกัญชา-กัญชง สารสกัด CBD, สยามรัฐออนไลน์, 22 ตุลาคม 2565, https://siamrath.co.th/n/393090 

[33]ด่วน อนุทิน ลงนามประกาศสธ. “เฉพาะช่อดอกกัญชา” สมุนไพรควบคุม ห้ามสูบ-ขาย, ข่าวสด, 12 พฤศจิกายน 2565, https://www.khaosod.co.th/breaking-news/news_7361104

[34]ประกาศกระทรวงสาธารณสุข เรื่อง สมุนไพรควบคุม (กัญชา) พ.ศ.2565, ประกาศราชกิจจานุเบกษา เล่ม 139 ตอนพิเศษ 272 ง วันที่ 23 พฤศจิกายน 2565 หน้า 3-4, http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2565/E/272/T_0003.PDF 

[35]ฝ่ายค้านผนึก “แพทย์นิติเวช” ชงศาลเบรกสธ.ปลดล็อกกัญชา “ชลน่าน”ขู่คว่ำร่าง, กรุงเทพธุรกิจ, 10 พฤศจิกายน 2565,15:31 น., https://www.bangkokbiznews.com/politics/1037109 & ให้ศาลปกครองคุ้มครองชั่วคราว เพื่อให้ประกาศกระทรวงสาธารณสุขสะดุดหยุดลง ดู ฝ่ายค้าน-สมาคมแพทย์นิติเวช ร้องศาลปกครอง เบรกกฎกระทรวงปลดล็อกกัญชา, ข่าวสด, 10 พฤศจิกายน 2565, https://www.khaosod.co.th/politics/news_7358748 & ร้องศาลปกครอง เบรกปลดล็อกกัญชา, 9 MCOT, 11 พฤศจิกายน 2565, 16:00 น., https://www.dailymotion.com/video/x8fegli 

[36]อัยการชี้ช่องโหว่ “ปลดล็อกกัญชา” ไร้การควบคุมนำสังคมเสี่ยง แนะรัฐออกกฎหมายเร่งด่วน, ผู้จัดการออนไลน์, 16 มิถุนายน 2565, https://mgronline.com/onlinesection/detail/9650000057383 & เดือด “ศุภชัย” อัด ปชป.หยาบบิดเบือนไม่ให้เกียรติกมธ.กัญชา ลั่นกม.ควบคุมแก้ตามขั้นตอนนิติวิธีได้, สยามรัฐออนไลน์, 13 พฤศจิกายน 2565, https://siamrath.co.th/n/399038   

[37]ประกาศกระทรวงสาธารณสุข เรื่อง สมุนไพรควบคุม (กัญชา) พ.ศ.2565, ประกาศราชกิจจานุเบกษา เล่ม 139 ตอนพิเศษ 272 ง วันที่ 23 พฤศจิกายน 2565 หน้า 3-4, อ้างแล้ว & ด่วน อนุทิน ลงนามประกาศสธ. “เฉพาะช่อดอกกัญชา” สมุนไพรควบคุม ห้ามสูบ-ขาย, ข่าวสด, 12 พฤศจิกายน 2565, อ้างแล้ว

[38]สถานการณ์แบบทางสองแพร่งทางศีลธรรม (moral dilemmas) หมายถึง สถานการณ์ทางศีลธรรมซึ่งผู้กระทำการคือ นาย ส ควรที่จะทำ ก และควรที่จะทำ ข แต่ไม่สามารถที่จะทำได้ทั้งสองอย่าง ไม่ว่าจะเป็นเพราะการทำ ข ทำให้หมดโอกาสที่จะทำ ก หรือ เพราะข้อเท็จจริงบางอย่างขัดขวางมิให้กระทำทั้งสองอย่างได้ ในสถานการณ์แบบนี้ ผู้กระทำจะกระทำผิดไม่ว่าจะเลือกทำอย่างไหนก็ตาม

ดู สถานการณ์แบบ - ทางสองแพร่ง โดย วรยุทธ ศรีวรกุล, ในวารสารธรรมศาสตร์ ปีที่ 21 ฉบับที่ 1 (มกราคม-เมษายน 2538) หน้า 120-136, https://repository.au.edu/server/api/core/bitstreams/0beaec8c-2618-41fd-88ea-852d09201691/content

[39]ทุนทางสังคม (Social Capital)หรือหมายถึง ความแข็งแรงหรือความพร้อมของสังคมแต่ละระดับ เช่น หลังเหตุการณ์วิกฤตทางเศรษฐกิจในปี 2540 ที่รู้จักกันว่าต้มยำกุ้ง ทำให้ธุรกิจและสถาบันการเงินล้มเกือบหมด ธุรกิจขนาดกลางขึ้นไปมีหนี้มีสินจนป่านนี้ยังใช้ไม่หมด แต่สังคมในชนบทไม่เดือดร้อน พอจะอยู่จะกินได้เพราะมีทุนในทางสังคม, ในแง่ของความพร้อมทางครอบครัว เช่น นักเรียนที่ฐานะทางบ้านดีมีโอกาสเรียนรู้มากกว่านักเรียนยากจน เรียกว่านักเรียนรวยมีทุนทางสังคมสูงกว่านักเรียนยากจน, คนที่มีการศึกษาสูงมีโอกาสหรือมีทุนทางสังคมสูงกว่าคนที่มีการศึกษาน้อย และสังคมที่มีความห่วงใย ความเอื้ออาทร ความผูกพัน ความเป็นห่วง ความมีน้ำใจต่อคนอื่นๆ จะมีทุนทางสังคมสูงกว่าสังคมที่ขาดสิ่งเหล่านี้

ทุนทางสังคม (Social Capital) (วิกิพีเดีย) เป็นคำอธิบาย “ทุน” ในลักษณะใหม่ที่ไม่ใช่เพียงทุนทางเศรษฐกิจที่มุ่งหวังในการทำกำไรหรือแสวงหาผลประโยชน์สูงสุดของตัวเอง แต่ทุนทางสังคมมีลักษณะเป็นผลประโยชน์หรือต้นทุนส่วนรวมที่มาจากการช่วยเหลือและความร่วมมือกันระหว่างบุคคลและระหว่างกลุ่มต่างๆในสังคม (Putnum, 2000) โดยธนาคารโลก (World Bank) เห็นว่าทุนทางสังคม คือ สถาบัน ระบบ ความสัมพันธ์และบรรทัดฐานการปฏิบัติ (norm) ที่นำมาซึ่งปฏิสัมพันธ์ของสังคมทั้งในเชิงปริมาณและคุณภาพ เน้นถึงความสัมพันธ์เชื่อมโยงระหว่างกันไม่ใช่สถาบันหรือตัวบุคคลโดดๆ หรือจำนวนรวมกัน อีกทั้งองค์การเพื่อความร่วมมือทางเศรษฐกิจและการพัฒนา (Organization for Economic Co-operation and Development: OECD) เห็นว่าทุนทางสังคม คือ การเชื่อมโยงของบุคคลเป็นเครือข่ายทางสังคมบนพื้นฐานความเชื่อถือ ไว้วางใจซึ่งกันและกัน (trust) และมีมาตรฐานในการทำงานร่วมกัน

สรุปย่อ ทุนทางสังคม (Social Capital)หมายถึง ปัจจัยทางสังคมที่ช่วยส่งเสริมให้เกิดการพัฒนาที่ดีขึ้น หรือทำให้เกิดคุณค่าและมูลค่าเพิ่มต่อการผลิตหรือการพัฒนานั้น

ต้นทุนทางสังคม (Social Cost) หมายถึง ผลกระทบทางสังคมเชิงลบที่เกิดขึ้นจากการดำเนินธุรกิจสินค้าและบริการ เช่น ต้นทุนทางสังคมของการพนันประกอบด้วย ต้นทุนของการเกิดอาชญากรรมที่เพิ่มขึ้น การสูญเสียเวลาในการทำงาน ปัญหาทางการเงินและหนี้สินของผู้ติดการพนัน และรวมถึงปัญหาสุขภาพทางกายและใจของผู้ติดการพนัน และต้นทุนทางสังคมของเกาะสมุยจากการที่ถูกเปลี่ยนแปลงเป็นเมืองท่องเที่ยว น่าจะเป็น ทรัพยากรธรรมชาติที่สูญเสียไป ค่าใช้จ่ายในการรักษาสิ่งแวดล้อม กำจัดมลพิษ ปัญหาความหนาแน่นของประชากร ค่าครองชีพสูงขึ้น

สรุปย่อ ต้นทุนทางสังคม (Social Cost) หมายถึง ความสูญเสีย หรือผลกระทบเชิงลบที่เกิดขึ้นกับสังคม อันเนื่องมาจากการประทำใดการกระทำหนึ่ง เช่น การพัฒนาอุตสาหกรรมอย่างไม่มีแบบแผน อาจส่งผลกระทบเชิงลบต่อโครงสร้างทางสังคมและสิ่งแวดล้อม เป็นต้น

ดู ต้นทุนทางสังคม VS ทุนทางสังคม โดย Dr.Jiw, 30 สิงหาคม 2552, http://drjiw.blogspot.com/2009/08/social-cost.html & ทุนทางสังคม หรือ ต้นทุนทางสังคม ต่างกันนะ(Social Capital or Social Cost?), โดย พรระวี สีเหลืองสวัสดิ์, 8 พฤศจิกายน 2550, https://www.gotoknow.org/posts/145069