เวลาพูดถึงการพัฒนาประเทศ เรามักได้ยินคนพูดถึง "ทุนทางสังคม" ว่าเป็นปัจจัยหนึ่งที่จะช่วยให้บรรลุเป้าหมายของการพัฒนา แต่บางครั้งก็ได้ยินว่าต้นทุนทางสังคม คำและความหมายสำคึญไฉน
หากถามนักบัญชีหรือนักเศรษฐศาสตร์ก็คงอึ้งไปเช่นกัน เพราะคำว่า ทุน และ ต้นทุนต่างกันอย่างมาก
ทุน capital คือปัจจัยการผลิตประเภทหนึ่ง ส่วน
ต้นทุน cost คือสิ่งที่ต้องยอมสูญเสียเพื่อให้ได้มาซึ่งสิ่งที่ต้องการ เช่น ต้นทุนค่าเช่า ค่าจ้าง ดอกเบี้ย และอื่นๆ เป็นต้น
ทุนทางสังคม ซึ่งหมายถึง ปัจจัยทางสังคมที่ช่วยส่งเสริมให้เกิดการพัฒนาที่ดีขึ้น หรือทำให้เกิดคุณค่าและมูลค่าเพิ่มต่อการผลิตหรือการพัฒนานั้น
ต้นทุนทางสังคม (social cost) หมายถึง ความสูญเสีย หรือผลกระทบเชิงลบที่เกิดขึ้นกับสังคม อันเนื่องมาจากการประทำใดการกระทำหนึ่ง เช่น การพัฒนาอุตสาหกรรมอย่างไม่มีแบบแผน อาจส่งผลกระทบเชิงลบต่อโครงสร้างทางสังคมและสิ่งแวดล้อม เป็นต้น
ในมุมมองของผู้ที่ทำการศึกษาด้านนี้ พบว่าผู้เชี่ยวชาญและนักวิชาการส่วนใหญ่ ให้มุมมองเรื่องทุนทางสังคมเหมือนเป็นคำที่เป้นเครื่องมือสื่อสารให้คนในยุคปัจจุบันได้เข้าใจว่า ข้อดีของการอยู่ร่วมกันเป็นสังคมมนุษย์ ที่มีวัฒนธรรม มีจารีต ประเพณี และมีความร่วมมือกัน จะก่อให้เกิดประโยชน์แก่สังคมโดยรวม ซึ่งก้คือสังคมที่ปัจเจกชนอาศัยอยู่ร่วมกัน นั่นเอง
ดีใจจังครับ ที่มีคนช่วยชี้ออกมาว่ามันไม่เหมือนกัน ผมในฐานะคนเรียนเศรษฐศาสตร์นี่รู้สึกเป็นเดือดเป็นร้อนแทน ยิ่งเวลาผู้ใหญ่ในบ้านเมืองใช้คำนี้ผิดแล้วมันปวดใจชอบกล :)
ขอเสริมอีกนิดนึงครับ ถ้ามองให้เป็นเทคนิคอีกนิดนึง social cost นั้นมีสององค์ประกอบหลักครับ คือ 1. ต้นทุนเอกชน (private cost) และ 2. ผลกระทบภายนอก (externalities) ทั้งสองอย่างรวมกันเป็น social cost ครับ (อันนี้ตามทฤษฎี)
ส่วนทุนทางสังคม อาจมองในอีกแง่นึงก็ได้ครับคือ ...ปกติสินค้าทุน (capital) ในทางเศรษฐศาสตร์ เป็นปัจจัยการผลิตใช้ประกอบกับแรงงานเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการผลิตสินค้าและบริการ ทุนทางสังคม ก็มีลักษณะคล้ายคลึงกัน คือ ทำหน้าท่ีในการเพิ่มประสิทธิภาพหรืออีกนัยนึง คือลดต้นทุน ในการปฏิสัมพันธ์ทางสังคมครับ ... ในทีนี้มักเรียกรวมๆว่า Transaction cost หมายรวมถึง ต้นทุนในการหาข้อมูล ต้นทุนในการสอดส่องตรวจตรา และต้นทุนในการบังคับใช้สัญญา ... ความเชื่อใจกัน หรือ ความเป็นเครือข่าย เป็นตัวอย่างของทุนทางสังคมครับ
อาบีกุ๊ อาบีกุ๊ แปลว่า ขอบคุณครับ ครับคุณขอบ