931. วางแผนอนาคตเมืองด้วย SOAR Analysis

มาอีกคำถามอาจารย์ครับ ผมชอบวิธีการเชิงบวกของอาจารย์มากๆ แต่ตอนนี้ชุมขนมีปัญหาบลาๆๆๆๆๆ เด็กรุ่นใหม่ คนรุ่นเก่า การศึกษา สิ่งแวดล้อมพังยับ จะเอาไงดี  ที่จะดึงให้คนมาเห็นปัญหาและแก้ปัญหาร่วมกัน  ครับ ในทาง Appreciative Inquiry หรือการพัฒนาองค์กรเชิงบวก เรามีเครื่องมือตัวหนึ่งเราเรียกว่า SOAR Analysis ที่พัฒนาต่อยอดมาจาก SWOT Anaysis ผสมผสานกับ Appreciaitve Inquiry

SOAR มาจาก Strengths จุดแข็งคืออะไร Opportunities คืออะไร  Opporunties หรือโอกาสคืออะไร Aspiration ความฝันหรือวิสัยทัศน์คืออะไร Results หรือผลที่ต้องการให้เกิดที่เป็นรูปธรรมที่วัดได้และวัดไม่ได้คืออะไร

SOAR ต่อยอดมาจาก Appreciative Inquiry ซึ่งคือกระบวนการการสืบค้นสิ่งดีๆ ที่ซ่อนเร้นอยู่ในตัวตน องค์กร  ชุมชน สิ่งแวดล้อม แล้วเอามาขยายผลแก้ปัญหาในปัจจุบันหรือสร้างอนาคตที่ต้องการ  โดยมีสมมติฐานว่าทุกคน องค์กร ชุมชน สิ่งแวดล้อมล่วนมีสิ่งดีๆ ที่ซ่อนเร้นทีเป็นเบื้องหลังที่ทำให้ระบบเดินไปด้วยดีซ่อนเร้นรอการค้นพบอยู่

กระบวนการจะเริ่มเราใช้ 5I-Framework ในการจัดระบบการวางแผนอนาคตด้วยการมีส่วนร่วมอย่างสูงสุด

5I มาจากคำว่า Initiate Inquiry Imagine Innovate Implement   

Initiate ขาย idea และสร้างกรมีส่วนร่วมให้ผู้มีส่วนได้ส่วนเสียเห็นความสำคัญ

Inquire ถามคำถามด้วยชุดคำถาม SOAR

Imagine รวมรวมคำตอบ แล้วเชิญชวนทุกคนมาสร้างวิสัยทัศน์ร่วม

Innovate ร่วมกันออกแบบกลยุทธ์เพื่อสร้างความแตกต่าง

Implement การลงมือเพื่อสร้างอนาคต

ลองมาเริ่มตามขั้นตอนกันเลยครับ

1. Initiate ขั้นตอนนี้คือการแนะนำให้องค์กรเห็นความสำคัญว่าทำไมเราจะใช้ SOAR แทน SWOT อาจลองให้เขาทำ workshop สั้นๆ เทียบการใช้ SWOT กับ SOAR เขาจะเห็นเอง ส่วนใหญ่จะบอกให้เอา SOAR มาแทนดีกว่า  จากนั้นคุณต้องคัดคนที่เป็นตัวแทนของคนกลุ่มต่างๆ หลากหลายให้มากที่สุด ถ้าคุณทำเพื่อชุมชน แล้วคุณเอาแต่นักธุรกิจมา เมืองจะกลายเป็นศูนย์กลางธุรกิจไปเลย มันจะได้เมืองของคนกลุ่มเดียว ต้องเอาทั้งเด็ก ข้าราชการ นักธุรกิจ พนักงาน หมอ นักบวช ชาวบ้าน คนสูงอายุ มาให้มากที่สุด ในอุดมคติถ้าได้ทั้งเมืองยิ่งดี เอามาให้มากที่สุด เมื่อทุกคนเห็นว่าครบแล้วก็เริ่มกระบวนการถัดไป
2. Inquire ถามคำถาม SOAR

Strengths จุดแข็งคืออะไร  คำถามย่อยจะมีง่ายดังนี้

คำถาม1  “ตัวท่านมีความภาคภูมิใจอะไร” ตรงนี้ถ้าคุณถามความภูมิใจ คุณจะเห็นจุดแข็งของคนในชุมชน อาจเป็นเชิงอาชีพหรือเรื่องดีๆ ในชีวิตเรื่องอื่นๆ ก็ได้ เช่นถ้าผมเป็นคนขอนแก่น ผมภูมิใจอะไร ในเรื่องงานภูมิใจที่ผมได้ค้นคว้าเรื่อง SOAR Analsysis เป็นคนแรกๆ ในขอนแก่นและน่าจะเป็นหนึ่งในห้าคนแรกของไทยที่ทำเรื่องนี้และสั่งสมประสบการณ์เรื่องการทำ SOAR Analysis มาหลายปี แถมเรียนมาจากคนคิดทฤษฎีนี้โดยตรง   เพื่อนผมคนหนึ่งภูมิใจที่มีโอกาสผลักดันให้คณะทันตแพทย์มหาวิทยาลัยขอนแก่นได้รับรางวัลคุณภาพระดับชาติ TQA Plus (HR) ซึ่งเป็นหน่วยงานแรกของมหาวิทยาลัยที่ได้รับรางวัลระดับชาติแบบนี้  (องค์กรที่ได้เช่นปตท) เรียกว่านี้สำเร็จระดับชาติเลย

คำถาม 2 “คุณชื่นชอบอะไรในชุมชนของท่าน" มีคุณหมอคนหนึ่งย้ายมาจากภาคใต้ บอกว่าชอบขอนแก่นเพราะมีสวนสาธารณๆดีๆให้ลูกเขาเล่น ไม่เหมือนกับบ้านเกิด เป็นชุมชนเมืองแต่ไม่มีอะไรอย่างนี้เลย   สำหรับผมผมชอบคนขอนแก่นเช่นกลุ่มพัฒนาเมืองขอนแก่นที่ริเริ่มทำรถไฟฟ้าของเมืองจนกลายเป็นตัวอย่างของเมืองอื่นๆ กลุ่มนี้ผมรู้จักหลายคน เป็นคนค่อนข้างหัวหก้าวหน้า ค้นคว้าหาความรู้ใหม่ๆ เชื่อมโยงคนเก่งๆ เข้ามาช่วนพื้นที่ได้เก่ง

คำถาม 3 “ในการใช้ชีวิตในเมืองคุณให้ความสำคัญกับเรื่องอะไรมากที่สุด”  ถ้าผมก็เรื่องการศึกษาของลูก  บางท่านที่ผมเคยสัมภาษณ์คือได้มีเวลาทานข้าวเย็นกับครอบครัว ไม่เหมือนตอนอยู่ในกท ที่ไม่เคยทำแบบนี้ได้เลย

 

Opportunities โอกาสคืออะไร คำถามย่อยคือ

คำถาม 1 จากจุดแข็งที่มีน่าเอาไปสร้างโอกาสอะไรได้บ้าง (อะไรที่คุณภูมิใจ กับอะไรที่คุณชื่นชม)  นี่ค่อยๆ เขียนมา เอาง่ายๆ ถ้่าคุณดึงคนมามากเท่าไหร่ จุดแข็งอาจมีเป็นพันอาจนำมาจัดกลุ่ม แล้วคิดว่าน่าเอาไปขยายผลอะไร อย่างคณะทันตแพทย์ อาจช่วยกัน Promote เป็นศูนย์กลางทันตกรรมของโลกไปเลย เพราะนี่ได้รางวัลระดับองค์กรชั้นนำของไทย  เรื่องสวนสาธารณะ อาจเอาไป Promote เมืองเพื่อดึงคนเก่งๆ ในโลกมาตั้งรกรากที่นี่  ส่วนคำถามข้อสาม ตรงนี้คือคำถามที่เราทำหาคุณค่า (Value) ตรงนี้เอามาออกแบบกลยุทธ์ในอนาคต เช่นคุณต้องไปพัฒนาการศึกษาให้ worldclass ไปเลย เพื่อคนท้องถิ่น เพราะที่นี่ก็มีอย่างคณะศึกษาศาสตร์ที่วิจัยเรื่องการสอนคณิตศาสตร์แบบ Open Approach จนเปลี่ยน Mindset เด็ก และทำให้เด็กจำนวนมากหันมาชอบคณิตศาสตร์ได้   ส่วนผมเองความสามารถของผมมาเปิดสอนให้คนทำเป็นมากๆ จะได้ขยายผลไปใช้ในภาคส่วนอื่นๆ เราก็อาจกลายเป็นผู้นำในวิชาการด้านนี้

คำถาม 2 มีอะไรที่น่าสนใจในโลกภายนอกที่เราอาจดึงเข้ามาเป็นจุดแข็งใหม่ๆ หรือโอกาสใหม่ๆได้  ถ้าผมก็จะเสนอว่าตอนนี้โลกเรากำลังสนใจ SDGs (Sustainable Develoment Goals) ของสหประชาชาติ เราอาจส่งเสริมให้องค์กรในเมืองทำเรื่องนี้อย่างจริงจังได้ ก็จะทำให้เมืองยั่งยืน  เช่น SDGs มีพูดถึงว่าชุมชนจะยั่งยืนได้ต้องมีคนต้องได้การศึกษาที่มีคุณภาพ นี่ก็จัดเลย เพราะเรามีคณะศึกษาศาสตร์ที่ค่อนข้างเจ๋งเลย เป็นต้น   อีกเรื่องอาจเป็น AI, Metaverse หรือ BitCoin ก็น่าจะกลายเป็นโอกาสใหม่ๆ

คำถาม 3 จะไปร่วมมือกับใครดี  กรณีนี้มาดูที่โอกาส บางเรื่องเป็นโอกาสแต่คุณอาจไม่รู้จะทำอะไร ยังไง เริ่มยังไงดี ตรงนี้ครับให้เริ่มมองหาว่าจะไปเป็นพันธมิตรกับใครดี  อย่าง AI (Artificial Inntelligence)  ผมรู้จักคนหนึ่งทำงานอยู่ที่อิตาลี่อยู่บริษัทด้าน AI ระดับโลก ก็อาจอาสาไปเชิญมาช่วยเมืองขอนแก่น เป็นต้น

และอื่นๆ อีกมากหมายครับ นี่ผมมองเห็นแค่คนเดียว ลองจินตนาการดู ทางมาจากคน 1000 คนคุณจะเห็นโอกาสอีกมหาศาล

Aspiration ความฝันหรือวิสัยทัศน์คืออะไร

ถามต่อว่าจากจุดแข็งละโอกาสถ้านำไปสร้าง ขยายผลแล้วจะเห็นอะไรดีๆ เกิดขึ้นใน 10-20-50 ปีข้างหน้า นี่มองถึง Generation หน้าเลย

สำหรับผมถ้าขยายผลแบบมีทิศทางผมเห็นเมืองขอนแก่นใน 50 ปีข้างหน้าเป็นเมืองที่ใครๆ ในโลกก็อยากมาอยู่ คนข้างในก็ไม่อยากไปไหน เพราะเป็นเมืองที่มีคุณภาพชีวิตที่ดี ได้ทำงานที่ก้าวหน้า มีเวลาทานขาวเย็นกับลูก เป็นเมืองที่เหมาะกับการอยู่อาศัย ค่าใช้จ่ายไม่แพงแบบเมืองใหญ่ๆ ทั่วไป

คนอื่นๆ ก็ลองให้เขาสร้างฝันขึ้นมาในรูปแบบของเขา

Results หรือผลที่ต้องการให้เกิดที่เป็นรูปธรรมที่วัดได้และวัดไม่ได้คืออะไร สำหรับผม

ใน 10 ปี ขอนแก่นถูก Vote เป็น 1-10 ของเมืองที่คนไทยอยากมาอยู่

ใน 20 ปี ขอนแก่นถูก Vote เป็น Top Ten ของโลกที่สหประชาชาติบอกเป็นตัวอย่างของเมืองที่มีการพัฒนาแบบยั่งยืน

ใน 50 ปี ขอนแก่นถูก Vote เป็น Top Ten ของโลกที่คนทั้งโลกฝันมาอยู่ที่นี่

นี่คือขั้นที่สองอาจจัดกระบวนการเป็นกลุ่มเล็ก ค้นหาความฝันร่วมกันกลุ่มละ 5-6 คน แล้วเชิญกลับมารวมเป็นกลุ่มใหญ่ทำขั้นตอนถัดไป

Imagine รวมรวมคำตอบ แล้วเชิญชวนทุกคนมาสร้างวิสัยทัศน์ร่วม

ที่สุดทุกคนก็เอาจุดแข็งโอกาส ความฝันมาแชร์กัน แล้วร่วมสร้าง วิสัยทัศน์ร่วม ก็อาจกลายเป็น

ขอนแก่นใน 50 ปีข้างหน้าเป็นเมืองที่ใครๆ ในโลกก็อยากมาอยู่ คนข้างในก็ไม่อยากไปไหน เพราะเป็นเมืองที่มีคุณภาพชีวิตที่ดี เป็นเมืองที่มีการพัฒนาแบบยั่งยืน คนมีความหวังในชีวิต Organic 100% ค่าใช้จ่ายไม่แพง มีเทคโนโลยีสะอาด คนมีสุขภาพจิตดีที่สุดในโลก

เมื่อตกลงกันได้แล้วก็

Innovate แผนกลยุทธ์ครับ ก็แบ่งกลุ่มกนทำ เน้นขยายผลจุดแข็ง หรือไป Partner เพื่อคว้าโอกาสใหม่ๆ   เวลาทำแผนสมัยใหม่ ตั้งคำถามว่าจะทำอะไรให้แตกต่างออกไป เพื่อให้วิสัยทัศน์เป็นจริง จะแบ่งเป็น ทำเอง ร่วมมือกับคนอื่น ให้คนอื่นทำ สมัยนี้เน้น Collab ร่วมมือกับคนอื่น จะเร็วทรงพลังมาก

เช่นเรื่องสวนสาธารณะ และการศึกษา สุขภาพ สำคัญ ทำอย่างไรมันจะต่าง ลองร่วมมือกับคณะสถาปัตย์และศึกษาศาสตร์ร่วมมือกันทำโจทย์เรื่องนี้ทำอย่างไรส่วนจะตอบโจทย์สามเรื่องนี้ได้ จนเป็นความโดดเด่นของเมืองไปเลย  ส่วน AI เช่นความปลอดภัยอยากให้เมืองปลอดภัยที่สุดก็ดูว่า AI จะมาช่วยได้อย่างไร สมัยนี้ที่จีน ขนาดจะคิดจะออก บริษัทก็จับได้ แล้วใช้ AI จับ เพราะคนจะออกจะเริ่มหาข้อมูลก็ทำนายได้เลย ตรงนี้ถ้าได้โจทย์ก็อาจเชื่อมาได้

Implement การลงมือเพื่อสร้างอนาคต  ทำจริงก็ต้องตั้งคณะกรรมการติดตามประเมิน ปรับเปลี่ยน หา Connection หรือแก้ปัญหาข้อขัดแย้ง หรือแก้ความท้าทายที่จะเกิดขึ้นในอนาคต เช่นอาจเจอว่าตอนนี้ มีปัญหาเรื่อง Gen Z กับรุ่นผู้ใหญ่ ผมก็อาสาได้พอดีมีเครื่องมือ อีกคนเพื่อนผมดร.อัจฉริยะ MBA KKU คนนี้สอน Leadership ก็มีเครื่องมือแก้

หรืออาจเจอความท้าทายคือไม่มีเงิน นี่เรื่องใหญ่ อาจมาระดมประสบการณ์ดีๆ กันว่าเคยเห็นโครงการอะไรที่เกิดขึ้นๆ ทั้งที่เริ่มจาก 0 ผมเห็นลูกศิษย์ผมเป็นพยาบาล อยากให้โรงพยาบาลได้ตึกใหม่ พอดีมีคนป่วยมาโรงพยาบาลสนิทกัน คนนนี้เป็นประเภทเจ้าแม่แห่งการทอดกฐิน ผ้าป้า สร้างเจดีย์มาแล้ว เลยไปเล่าปัญหาตึกเก่าให้ฟัง คนไข้เลยไปบอกบุญจนได้ตึกฉุกเฉินทั้งหลังมาเลยในสองปี 

ประมาณนี้ครับ และนี่คือ SOAR Analysis ที่ค่อนข้างสมบูรณ์มากเท่าที่เคยเขียนมา และนี่แค่ผม ลองคิดดูถ้าถามคนได้ 1,000,000 คน จะเกิดอะไรขึ้น ลองปรึกษาเรื่องกระบวนการหลังไมค์กันได้ถ้าสนใจนะครับ 

Note อย่าลืมเด็กๆ นะครับ อนาคตเป็นของเขา  

สงวนลิขสิทธิ์บทความ @ภิญโญ รัตนาพันธุ์ 2565