ชีวิตที่พอเพียง ๔๑๒๗. ความเป็นผู้ก่อการ คือสมรรถนะสำคัญที่สุดในการเผชิญอนาคต
ผมสะดุดใจมากจากข้อความตอนหนึ่งในหนังสือ Future Skills : The Future of Learning and Higher Education เขียนโดย Ulf-Daniel Ehlers ที่บอกว่าสถาบันอุดมศึกษาในอนาคตต้องค้นหาความหมายใหม่หรือคุณค่าใหม่ของตน โดยเขากำลังทำงานวิจัยเพื่อค้นหาความหมายนั้น
ในหนังสือ ระบุว่า คุณค่าสูงสุดที่ นศ. จะได้รับคือการพัฒนาสมรรถนะสำหรับดำรงชีวิตที่ดีในสถานการณ์ที่อนาคตเป็นสิ่งที่คาดเดาไว้ล่วงหน้าไม่ได้ (unforeseen) สมรรถนะนั้นเรียกว่า “ความเป็นผู้ก่อการ” (agency) ที่เขานิยามว่า หมายถึงความรับผิดชอบที่จะต้องเข้าไปร่วมกิจกรรมสำคัญในสังคม (หรือที่สำคัญต่อโลก) และในการเข้าร่วมนั้น จะต้องเข้าไปมีบทบาทชักจูงผู้อื่น หรือเหตุการณ์ หรือสถานการณ์ ให้ดำเนินการเพื่อสังคมที่ดีกว่าเดิม เขาบอกว่า สถาบันอุดมศึกษาต้องเอื้อให้นักศึกษาได้ฝึกสมรรถนะนี้ เพื่อเตรียมเผชิญชีวิตที่มีสภาพของ unpredictability
เขาอธิบายว่า ความเป็นผู้ก่อการ ต้องการความสามารถสร้างเป้าหมายยิ่งใหญ่ในชีวิตสำหรับใช้เป็นธงชี้ทิศ ที่นำไปสู่การพัฒนาสมรรถนะในการลงมือปฏิบัติเพื่อบรรลุเป้าหมายนั้น
ผมตีความว่า ในอนาคต สภาพสังคมแวดล้อมมนุษย์มีความไม่แน่นอน (และไม่ชัดเจน รวมทั้งมีความหลอกลวง) สูง มนุษย์ที่จะมีชีวิตที่ดีได้ต้องมีหลักการประจำใจตนอย่างมั่นคง เอาไว้เผชิญความไม่แน่นอนนั้น การมีหลักการประจำใจ และมีสมรรถนะในการปฏิบัติตามหลักการนั้นในหลากหลายสถานการณ์ เรียกว่า “ความเป็นผู้ก่อการ” ”
เขามีคำอธิบายต่อไปว่า ระบบต่างๆ มักเปลี่ยนแปลงไปสู่สภาพใหม่ที่ไม่ต่อเนื่องจากสภาพเดิม ที่เรียกว่า “การผุดบังเกิด” (emergence) ที่ไม่สามารถสร้างเลียนแบบได้ (irreproducibility) และไม่สามารถหวนกลับไปสู่สภาพเดิมได้ การผุดบังเกิดของระบบใหม่ ไม่สามารถใช้กฎระเบียบกติกาหรือกระบวนทัศน์ของระบบเดิมได้ เป็นสภาพที่ต้องการความเป็น “ผู้ก่อการ” ที่จะอยู่ในระบบใหม่นั้นได้อย่างราบรื่น หรือมีความสุข
ทักษะเพื่อการมีชีวิตที่ดีในสภาพอนาคตดังกล่าว คือ Future Skills หรือทักษะอนาคต ที่ทีมงานวิจัยของ ศ. เออร์เล่อร์ส กำลังทำงานวิจัยค้นหา โดยในชั้นนี้ท่านเสนอ ความเป็นผู้ก่อการ
ผมเชื่อในข้อเสนอนี้ จากความเชื่อส่วนตัว และการปฏิบัติของตนเองมาตลอดชีวิต รวมทั้งจากการสังเกตชีวิตของมหาบุรุษ และมหาสตรี ของโลก ที่เรามักคิดกันว่า เป็นข้อยกเว้นเฉพาะคนบางคนที่เป็นคนพิเศษเท่านั้น แต่สถานการณ์ในอนาคตบอกเราว่า การศึกษาต้องเอื้อให้มนุษย์ (ทุกคน) สร้างความเป็นผู้ก่อการใส่ตัว เพื่อชีวิตที่ดีในอนาคตที่ไม่แน่นอน รวมทั้งเพื่อสังคมที่ดี และโลกที่ดี ในอนาคต
ผมตีความว่า ผู้ก่อการเหล่านี้ จะเป็นผู้ร่วมกันสร้าง “สิ่งผุดบังเกิด” ใหม่ ไม่ใช่แค่เป็นผู้ตั้งรับสิ่งผุดบังเกิด ผู้ก่อการ คือผู้มีกระบวนทัศน์ และมีพฤติกรรมเชิงรุก เชิงกระทำการ ไม่ใช่เชิงตั้งรับ หรือรอรับ เป้าหมายยิ่งใหญ่ (purpose) ในชีวิต จะช่วยให้ ผู้ก่อการ มีความมุ่งมั่นดำเนินการระยะยาว ฟันฝ่าอุปสรรค จนเกิด “สิ่งผุดบังเกิด” ขึ้น ดังที่เกิดขึ้นต่อ พระมหาชนก ในพระราชนิพนธ์ ของพระบาทสมเด็นพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ ๙
วิจารณ์ พานิช
๑๐ ธ.ค. ๖๔
ความเห็น (2)
ผู้ก่อการเป็นพวก proactive ความหมายเดียวกันไหมคะ
