คำนำ หนังสือ สอนเสวนาสู่การเรียนรู้เชิงรุก

คำนำของผู้เขียน

.................

หนังสือ สอนเสวนาสู่การเรียนรู้เชิงรุก  เล่มนี้ จัดทำขึ้นเพื่อร่วมขบวนการปฏิรูปการเรียนรู้ หรือปฏิรูปการศึกษาไทย สู่การศึกษาแห่งศตวรรษที่ ๒๑   ที่ความเชื่อเรื่องกลไกการเรียนรู้แตกต่างไปจากความเชื่อเดิมๆ แบบสวนทาง    เปลี่ยนจากการศึกษาแนวถ่ายทอดความรู้  มาเป็นแนวส่งเสริมให้ผู้เรียนสร้างความรู้ใส่ตน   หนังสือเล่มนี้มุ่งแนะนำวิธีการที่ครูช่วยหนุนศิษย์ให้พูดเพื่อสร้างความรู้ใส่ตน    ผ่านการพูดที่ถูกต้องเหมาะสมและมีพลังของครู

เป้าหมายของการพูดในห้องเรียนมีอย่างน้อย ๖ ประการคือ (๑) กระตุ้นการคิด (๒) กระตุ้นการเรียนรู้ (๓) สื่อสาร (๔) สร้างความสัมพันธ์เชิงประชาธิปไตย (๕) เพื่อสอน และ (๖) เพื่อประเมิน 

ห้องเรียนสมัยใหม่ เป็นห้องกิจกรรมของนักเรียน    ที่นักเรียนทำกิจกรรมเพื่อการเรียนรู้ของตน     หนังสือ สอนเสวนาสู่การเรียนรู้เชิงรุก  แนะนำวิธีพูดของครู ที่ช่วยกระตุ้นการคิด พูด และแสดงพฤติกรรม ของนักเรียน ที่นำไปสู่การเรียนรู้ที่ลึกและเชื่อมโยง   เป็นการเรียนรู้ที่เกิดพัฒนาการครบทุกด้านตามหลักการเรียนรู้สมัยใหม่ ที่ร่างพระราชบัญญัติการศึกษาแห่งชาติ พ.ศ. ... ที่กำลังรอเข้าสภาผู้แทนราษฎร ระบุไว้อย่างดียิ่ง   

หนังสือเล่มนี้นำเสนอทั้งสาระเชิงทฤษฎีที่ตีความจากหนังสือ A Dialogic Teaching Companion (2020)   และสาระจากการปฏิบัติในบริบทของโรงเรียนไทย  แล้วนำมา “สานเสวนา” (dialogue) กันผ่านวง สานเสวนาเพื่อพัฒนาครู   (https://www.youtube.com/watch?v=hj5X-4sjlxI)  ทาง ออนไลน์    ที่หากท่านเข้าไปชมรายการช่วงที่ครูนำเสนอ และผู้ทรงคุณวุฒิให้ข้อเสนอแนะ ท่านจะเห็นว่าการทำหน้าที่ครู เป็นปฏิสัมพันธ์ที่ละเอียดอ่อนต่อการเรียนรู้ของศิษย์    ครูมีโอกาสเรียนรู้และปรับปรุงการทำหน้าที่นี้ได้อย่างไม่สิ้นสุด    และทำให้คนที่รักความเป็นครูมีชีวิตที่ “ร่ำรวย” การเรียนรู้ โดยที่ข้อเรียนรู้ที่ทรงคุณค่ายิ่งอย่างหนึ่งคือ ศาสตร์และศิลป์ของสานเสวนา เพื่อการทำหน้าที่ครู      

สาระในหนังสือ สอนเสวนาสู่การเรียนรู้เชิงรุก เล่มนี้ จึงน่าจะช่วยสะท้อนให้ครู ครูของครู และผู้สนใจพัฒนาการศึกษาไทย ได้เห็นว่า ทักษะสำหรับการเป็นครูที่ดีนั้น เรียนรู้ได้อย่างไม่รู้จบ    และทุกคำพูด ทุกพฤติกรรมของครู มีความหมายต่อการเรียนรู้ของศิษย์ทั้งสิ้น   การฝึกวิธีพูดและวิธีแสดงพฤติกรรมอื่นๆ ของครูในห้องเรียน จึงเป็นเรื่องสำคัญยิ่งต่อคุณภาพของการศึกษา     หนังสือ สอนเสวนาสู่การเรียนรู้เชิงรุก จัดพิมพ์ขึ้นเพื่อร่วมให้ความสำคัญของมิติดังกล่าว     และเพื่อช่วยเอื้อความสะดวกแก่ครูในการฝึกฝนตนเอง และฝึกฝนกันเอง   สู่การเป็น “ครูสมรรถนะสูง”

กิจกรรม สานเสวนาเพื่อพัฒนาครู น่าจะเป็นส่วนหนึ่งของกิจวัตรประจำของครูและโรงเรียน    ซึ่งที่จริงก็คือกิจกรรม PLC ที่เราคุ้นเคยกันดีนั่นเอง   และสาระสำคัญอย่างหนึ่งของการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ในวงดังกล่าว คือวิธีพูดที่มีพลังของครู ตามที่ระบุไว้ในหนังสือเล่มนี้    ที่ส่งพลังสู่การเรียนรู้ของศิษย์ในมิติที่กว้างและลึก และเป็นการเรียนรู้ครบทุกมิติของเป้าหมายการเรียนรู้สมัยใหม่    ผมได้เสนอแนะวิธีจัดกิจกรรมในโรงเรียนไว้ในบทที่ ๑๔ และ ๑๕ ของหนังสือแล้ว   ท่านสามารถนำไปปรับใช้ให้เหมาะต่อบริบทของแต่ละโรงเรียน   

ผมขอขอบคุณ คุณครูแกนนำทุกท่านที่นำข้อความในต้นฉบับของหนังสือ (อ่านได้ที่ บล็อก (https://www.gotoknow.org/posts/tags/สอนเสวนาสู่การเรียนรู้เชิงรุก) ไปลองใช้ และนำมาแลกเปลี่ยนเรียนรู้ทาง online PLC    ช่วยให้ได้มีความรู้ความเข้าใจว่าเมื่อนำสาระในหนังสือไปใช้ในสถานการณ์จริง เกิดผลอย่างไร   ควรมีการปรับใช้ให้เหมาะต่อบริบทโรงเรียนไทย (โดยเฉพาะอย่างยิ่งเมื่อใช้การเรียน ออนไลน์ เพราะสถานการณ์การระบาดของ โควิด ๑๙) อย่างไร    ขอขอบคุณครูใหม่ (วิมลศรี ศุษิลวรณ์) ที่กรุณาดำเนินการต่างๆ เพื่อให้หนังสือเล่มนี้มีชีวิต    ขอบคุณผู้ทรงคุณวุฒิในวง online PLC สานเสวนาเพื่อพัฒนาครู ที่ให้ข้อเสนอแนะที่ทรงคุณค่ายิ่ง     ขอบคุณ กสศ. โดยเฉพาะ ดร. อุดม วงษ์สิงห์  ที่ให้ทุนสนับสนุนการดำเนินการ online PLC สานเสวนาเพื่อพัฒนาครู และร่วมจัดพิมพ์หนังสือ   และขอบคุณทีมงานของมูลนิธิสยามกัมมาจล ภายใต้ภาวะผู้นำของผู้จัดการมูลนิธิ คุณปิยาภรณ์ มัณฑะจิตร ที่ดำเนินกิจกรรมต่างๆ ที่นำไปสู่การจัดพิมพ์และเผยแพร่หนังสือเล่มนี้     ขอให้ผลดีที่เกิดขึ้นแก่นักเรียนไทย และครูไทย จงบันดาลผลบุญให้แก่ทุกท่านที่เกี่ยวข้อง   ให้ท่านได้มีความสุขใจที่ได้ร่วมกันทำประโยชน์แก่สังคมไทยในครั้งนี้  

วิจารณ์ พานิช

๓ พฤศจิกายน ๒๕๖๔