ตาลยอดด้วน

ตาลยอดด้วน

ถึงวัดเทียนถวายบ้านใหม่ข้าม
ก็รีบตามเรือที่นั่งมากลางหน
ทุ่งละลิ่วทิวเมฆเป็นหมอกมน
สะพรั่งต้นตาลโตนดอนาถครัน
เจ้าของตาลรสหวานขึ้นปีนต้น
ระวังตนตีนมือระมัดมั่น
เหมือนคบคนคำหวานรำคาญครัน
ถ้าพลั้งพลันเจ็บอกเหมือนตกตาล
พระสุนทรโวหาร(ภู่).นิราศพระบาท

ต้นตาลจัดเป็นพืชดั้งเดิมของทวีปแอฟริกา และภายหลังได้ขยายพันธุ์ไปเรื่อยๆจนมีอยู่ทั่วไปในเอเชียเขตร้อนรวมทั้งประเทศไทยด้วย ซึ่งพบทั่วไปทุกภาคในประเทศ และสามารถพบได้มากในภาคตะวันตก ในจังหวัดเพชรบุรี สุพรรณบุรี อยุธยาและนครปฐม

ประโยชน์ของต้นตาล
เปลือกหุ้มผลอ่อนนำมาใช้ปรุงอาหารได้ทั้งคาวและหวาน เช่น อาหารจำพวกยำ แกงเลียง ฯลฯ ส่วนเปลือกหุ้มผลตาลตากแห้งใช้เป็นเชื้อเพลิงได้ หรือจะคั้นเอาแต่น้ำของผลแก่ ใช้ปรุงเพื่อแต่งกลิ่นขนม นอกจากนี้ผลตาลแก่ยังสามารถนำมาใช้เป็นอาหารเลี้ยงสัตว์ เช่น หมู วัวได้อีก

ประโยชน์ของต้นตาล เนื่องจากต้นตาลมีทรงพุ่มที่สวยงาม จึงนิยมใช้ปลูกไว้กลางแจ้งตามชายทะเลหรือริมถนนหนทาง

ลำต้นของต้นตาลสามารถนำมาใช้ทำไม้กระดานหรือใช้ทำเสา สร้างบ้าน ซึ่งมีคุณสมบัติทนแดดทนฝนและการเสียดสีได้ดี นอกจากนี้ยังสามารถนำมาใช้ทำเป็นเครื่องมือเครื่องใช้และเฟอร์นิเจอร์สำหรับตกแต่งบ้าน เช่น โต๊ะ เก้าอี้ หรือใช้ในงานฝีมือที่มีราครสูง ใช้ทำเรือขุด หรือนำลำต้นมาขุดไส้กลางออกทำเป็นท่อระบายน้ำสำหรับพื้นที่ทางการเกษตร หรือทำเป็นสะพาน

ประโยชน์ของเปลือกตาล หรือส่วนที่เป็นกะลา นิยมนำไปใช้ทำเป็นเชื้อเพลิง เมื่อนำไปเข้าเตาเผาแล้วจะได้ถ่านสีดำที่มีคาร์บอนสูงเป็นพิเศษ และกำลังเป็นที่นิยมมากในปัจจุบัน หรือนำไปทำเป็นผลิตภัณฑ์ต่างๆ

ประโยชน์ของใบตาล ใบอ่อนนำมาใช้ในงานจักสาน งานฝีมือ หรือทำเป็นของใช้และของเล่นสำหรับเด็ก ส่วนใบแก่นำไปมุงหลังคา สานเสื่อ สานกระเป๋า หรือหมวก ในประเทศอินเดียสมัยโบราณมีการนำมาใช้จารึกตัวอักษรแทนการใช้กระดาษ และในอดีตยังใช้ใบตาลทำเป็นตาลปัตรของพระสงฆ์อีกด้วย

ประโยชน์ของลูกตาลโตนด ผลสามารถนำมารับประทานสดหรือใช้ทำขนมได้ เช่น ลูกตาลลอยแก้ว พายลูกตาล ไอสกรีมลูกตาล

หัวลูกตาลอ่อนนำมาต้มให้สุกเพื่อลดความขื่น ใช้จิ้มน้ำพริกได้ หรือนำมาทำต้มปลาร้าหัวตาล หรือแกงคั่วหัวตาล 

เมล็ดของลูกตาลที่เหลือจากการยีเนื้อตาลเอาไปทำเป็นขนมตาล ทิ้งไว้ให้รากงอกจะมีเนื้อเยื่อข้างในสามารถนำมาทำจาวตาลเชื่อม หรือมักจะเรียกว่าลูกตาลเชื่อม

ประโยชน์ของเปลือกหุ้มผลอ่อนนำมาปรุงอาหารได้ เช่น ยำ แกงเลียง หรือใส่ในน้ำยากินกับขนมจีนได้รสชาติที่อร่อยมาก ส่วนเปลือกหุ้มผลตาลตากแห้งใช้ทำเป็นเชื้อเพลิงได้

ประโยชน์ของลอนตาล ต้นตาลตัวเมียจะมีลูกตาลที่ติดกันเป็นทะลาย นิยมตัดลงมาทั้งทะลายแล้วนำมาเฉาะเพื่อเอา "เต้าตาล หรือ ลอนตาล" มารับประทานสด หรือนำไปทำขนม

ประโยชน์ของงวงตาล(ช่อดอก) ใช้กระบอกไม้ไผ่รองน้ำหวานที่ได้จากการปาดและนวดงวงตาล นำมาใช้ทำเป็นน้ำตาลสด น้ำตาลเมา หรือทำเป็นน้ำตาลโตนด

การทำน้ำตาลโตนดเริ่มจากการนำน้ำตาลที่รองมาได้ นำมาเทรวมกันในกระทะใบบัว ใช้เตาดินที่ก่อขึ้นเอง ด้านล่างสุมไฟ เคี่ยวไปเรื่อยๆจนงวด ใช้เวลาเคี่ยวประมาณ 45 นาที คอยตักฟองทิ้งไปเรื่อยๆ ฟองที่ช้อนทิ้งนี้จะมีความหวาน หอม และเข้มข้นด้วยกลิ่นน้ำตาล เป็นของที่เด็กๆ ชอบกินเล่นเป็นตังเม

 จากนั้นก็ยกน้ำตาลลงจากเตาเอามาฟอกอากาศ คือใช้ไม้พายคนแบบปาดๆให้เนื้อน้ำตาลถูกอากาศให้มากที่สุด ทั้งนี้เพื่อให้น้ำตาลอยู่ตัว จับตัวกัน หลังจากนั้นจึงตักน้ำตาลใส่พิมพ์ หรือ หยอดให้เป็นก้อน

สำนวน "ตาลยอดด้วน" หมายถึง คนที่ไม่มีบุตรสืบตระกูล หรือ พระภิกษุที่ต้องอาบัติปราชิก ไม่อาจกลับมาบวชใหม่ได้อีก หรือ คนที่ไม่มีทางเจริญก้าวหน้าต่อไปอีกแล้ว

ที่มาของสำนวนมาจากการเปรียบเปรยกับต้นตาลที่มียอดกุดด้วน อาจเกิดจากโรคและแมลงบางชนิดเจาะกินยอดของต้นตาล จนทำให้ยอดของต้นตาลเน่า แห้งตายในที่สุด ยอดของต้นตาลนั้นใช้ในการเลี้ยงลำต้นของตาล ดังนั้นถ้ายอดถูกทำลายไปแล้วจะไม่สามารถงอกขึ้นมาใหม่ได้อีก ตาลต้นนั้นจึงต้องยืนต้นตายอย่างน่าเสียดาย เหมือนกับคนที่ไม่มีทางเจริญก้าวหน้าในชีวิตหรือหน้าที่การงานอีกต่อไป
ตัวอย่าง
คนเราทุกคนปรารถนาอยากจะมีลูกไว้สืบทอดวงศ์ตระกูล แต่ผมเป็นหมันซึ่งก็เหมือนกับตาลยอดด้วน คงไม่มีผู้หญิงคนไหนอยากจะมาร่วมสร้างครอบครัวกับผม

ต้นตาลมีประโยชน์ทุกๆส่วน ควรค่าที่จะอนุรักษ์เอาไว้ให้อนุชนได้เห็น ราว 30 ปีก่อนหน้านี้ในจังหวัดนนทบุรีมีการปลูกต้นตาลมากมาย ซึ่งผู้เขียนทันได้เห็น ได้ชิมน้ำตาลสดน้ำตาลเมา ขนมขุยหนูที่บางคนเรียกว่าขนมขี้หนูเนื้อตาล และแกงคั่วหัวตาล น่าเสียดายที่ความเจริญของบ้านเมืองขยายออกไป พื้นที่รอบนอกที่เคยปลูกต้นตาล เป็นแหล่งเรียนรู้ภูมิปัญญาชาวบ้านได้เป็นอย่างดี ได้เปลี่ยนเป็นหมู่บ้านจัดสรรจนหมดสิ้น หากจะเรียนรู้เกี่ยวกับต้นตาลก็ต้องไปดูถึงเพชรบุรี

เจ้าของตาลรักหวานขึ้นปีนต้น
ระวังตนตีนมือระมัดมั่น
เหมือนคบคนคำหวานรำคาญครัน
ถ้าพลั้งพลันเจ็บอกเหมือนตกตาล

ต้องอธิบายกันเหนื่อยหน่อยเพราะในชุมชนไม่มีการขึ้นตาลให้เห็นอีกแล้ว

 ขอบคุณภาพประกอบจากอินเทอร์เน็ต 

บันทึกเพิ่มเติม

ขอบพระคุณข้อมูลจาก ผศ.ประทีป เล้ารัตนอารีย์ แห่ง มศว.ประสานมิตร ซึ่งเป็นข้อมูลที่เป็นประโยชน์อย่างยิ่ง จึงขอนำมาลงไว้เพื่อเป็นประโยชน์เพิ่มเติมแก่ผู้อ่าน

จากภาพสุดท้ายที่นำเสนอว่าจะให้เห็นตาลยอดด้วน พิจารณาดูแล้วน่าจะไม่ใช่ 
ยอดด้วนน่าจะเกิดจากแมลง ไปไข่แล้วเป็นตัวด้วงกัดกินยอดของต้นตาล น่าจะเป็นด้วงกลุ่มเดียวที่กินยอดมะพร้าว แต่ต้นมะพร้าวข้างในลำต้นยุ่ยกว่าจึงมีด้วงทั้งยอดและลำต้น แต่ต้นตาลมีส่วนกะพี้แข็งแกร่งมาก แมลงเจาะไปวางไข่ไม่ได้จึงไปวางไข่ที่ยอดตาลเริ่มที่ใบอ่อนและรุกรามไปจนสุดท้ายใบตาลก็ทิ้งใบยอดแห้งตายไปในที่สุด. แต่เมื่อไม่นานมานี้ที่นาของตระกูลยายผมที่บางคูวัด ปทุมธานี มีต้นตาลเยอะมาก สู้ได้กับที่เพชรบุรี. อายุน่าจะเกือบร้อยปี เมื่อราวปี 2530 นกปากห่างซึ่งเคยมาอาศัยอยู่ที่วัดไผ่ล้อมจนต้นไม้ใหญ่ในบริเวณใกล้วัด ถูกนกขี้รดจนต้นไม้ตายหมด นกเหล่านั้นก็ได้ย้ายมาทำรังบนยอดตาลของที่นาของยายเป็นจำนวนมาก และขี้รดจนสุดท้ายต้นตาลซึ่งมีอายุเกือบจะร้อยปียืนต้นตาย กลายเป็นตาลยอดด้วน

งวงตาล ในต้นตาลตัวผู้

ปลีตาล ในต้นตาลตัวเมีย

อีกประการอยากจะเพิ่มเติม คือต้นตาลนั้นมีสองเพศ คือตาลตัวผู้และตาลตัวเมีย. ตาลตัวผู้จะมีงวงตาลซึ่งเป็นช่อดอกและปล่อยเกสรตัวผู้ไปผสม กับจั่นซึ่งเป็นช่อดอกของต้นตาลตัวเมียและเกิดการผสมเกสร และเกิดติดลูกเป็นผลตาล และเมื่อลูกตาลสุกและหล่นจากต้น เมล็ดก็จะไปขยายพันธ์ุเป็นต้นใหม่ แต่ตาลตัวผู้ไม่มีลูกครับ  การทำน้ำตาลสามารถทำได้จากงวงของตาลตัวผู้และ จากจั่นช่อดอกของตาลตัวเมีย แต่อุปกรณ์ในการนวดตาล ที่เรียกว่าตะเกียบนั้นต่างกัน

ลิ้นปี่ใน ทำด้วยใบตาล

ในวงการดนตรีไทยถือว่าใบตาลมีความสำคัญมากที่นำมาเป็นลิ้นปี่ให้กำเนิดเสียงดนตรีที่ไพเราะมาก และว่ากันว่าที่สุนทรภู่แต่งเรื่องพระอภัยมณี ก็มาจากแรงบันดาลใจที่เดินทางมาเพชรบุรี แล้วเจอเพื่อนที่เป็นคนเป่าปี่ ชื่อนายเพชร กับ คนตีกระบี่กระบองชื่อทอง  เมื่อกลับมาเมืองหลวงแต่งเรื่องพระอภัยมณี จึงเอาชื่อเพื่อน นายเพชรเป็นพระเอกเปลี่ยนชื่อเป็นอภัยมณี ส่วนเพื่อนชื่อทอง เปลี่ยนเป็นศรีสุวรรณ ส่วนเพื่อนที่เป็นชาวประมงหาปลาที่ปากแม่น้ำบ้านแหลม ก็เป็น โมรา สานน และวิเชียร