ชีวิตที่พอเพียง ๓๙๔๕. บัญญัติสิบประการว่าด้วยความจริง

หนังสือ Fundamentals : Ten Keys to Reality (2021)โดย Frank Wilczek ศาสตราจารย์ด้านฟิสิกส์แห่ง เอ็มไอที ผู้ได้รับรางวัลโนเบลสาขาฟิสิกส์ ปี 2004  จากทฤษฎี strong force    เป็นหนังสือขายดี    บอกว่ามนุษย์เรามีสภาพที่ขัดแย้งอยู่ในตัว    เรารับรู้สรรพสิ่งได้จำกัดมากเมื่อรับรู้ด้วยกาย    แต่เมื่อรับรู้ด้วยใจ เรารับรู้ได้ไม่จำกัด    แม้สิ่งที่ไม่มีอยู่จริงมนุษย์ก็รับรู้ได้   

กายภาพของมนุษย์มีเพียงปัจจุบัน กินเนื้อที่เพียง “ยาววา หนาคืบ กว้างศอก” เท่านั้น    แต่จิตภาพนั้นกว้างใหญ่ไพศาลไร้ขอบเขต ท่องไปในอดีตอันไกลโพ้นที่กายยังไม่เกิดได้    และท่องไปในอนาคตที่กายดับไปแล้วก็ได้ โดยที่ไม่รู้ว่าอนาคตนั้นจะเกิดขึ้นหรือไม่    เราเรียนสภาพจิตนั้นว่า “จินตนาการ”           

เพื่อมีชีวิตที่ดี ผู้เขียนบอกว่ามีหลักการใหญ่สองประการคือ  (๑) ตระหนักในความอุดมสมบูรณ์ (abundance)    และ (๒) ต้อง “เกิดใหม่” เป็น    ซึ่งผมตีความว่า หมายถึงต้องเปลี่ยนใจตนเองเป็นว่าด้วย “ความจริง”     

ในฐานะนักฟิสิกส์ ท่านแนะนำ “ความจริงแท้” (fundamental) สิบประการคือ

• ที่ว่างมากมาย    ทั้งที่ว่าง (หรือพื้นที่) ภายนอก และที่ว่างภายใน    ความตระหนักเช่นนี้ ช่วยให้เราเห็นตัวตนของเราเล็กนิดเดียว    เกิดความถ่อมตน (humility) ซึ่งเป็นคุณยิ่งต่อชีวิต
• เวลามากมาย    เวลาในประวัติศาสตร์ ตั้งแต่เริ่มกำเนิดจักรวาลมี ๑.๓๘ หมื่นล้านปี    มนุษย์เพิ่งเกิดเมื่อ ๒ แสนปี    และจักรวาลจะคงอยู่ต่อไปอีก สิบยกกำลัง ๑,๑๐๐ ปี (๒)    ที่น่าสนใจคือ “เวลาภายใน” (inner time) ของมนุษย์แต่ละคนก็มีมากมาย    เพราะ “วาบความคิด” นั้นใช้เวลาเพียงหนึ่งในพันวินาที    เราจึงมีเวลามากมายสำหรับคิด
• ส่วนประกอบมีไม่กี่อย่าง    สสารมีคุณสมบัติพื้นฐานเพียง ๓ อย่างเท่านั้น คือ มวล (mass),  ประจุ (charge),  และการหมุน (spin)    มองอีกมุมหนึ้ง สสารเกิดจากการรวมตัวกันของอนุภาคพื้นฐานเพียง ๕ อย่างเท่านั้นคือ electron, photon, quark สองชนิด, และ gluon   มองอีกมุมหนึ่งจักวาลประกอบด้วย ๓ อย่างคือ force, fields, และ particles  
• กฎธรรมชาติมีไม่กี่อย่าง    สสารกับพลังงานมีที่มาเดียวกัน    พลังงานพื้นฐานมี ๔ คือ electromagnetism, strong force, gravity, และ weak force   
• สสารและพลังงานมีมากมาย    เพราะจักรวาลกว้างใหญ่ยิ่งนัก    ผมตีความว่านั่นเป็นสสารและพลังงานภายนอก    มนุษย์เรามีพลังภายในที่ทรงพลังยิ่งนัก    แต่มักเป็นได้เพียงพลังแฝง  ไม่ออกมาแสดงพลัง
• ประวัติศาสตร์ของจักรวาลเป็นเรื่องเข้าใจง่าย    ที่จริงผมอ่านไม่ค่อยเข้าใจ แต่สรุปได้ว่า เริ่มจากการระเบิดใหญ่ (the big bang)
• ความซับซ้อนผุดบังเกิด    จักรวาลกำเนิดในลักษณะของ ส่วนประกอบไม่กี่อย่าง และกฎไม่กี่กฎ    แต่เมื่อผสานเข้าด้วยกันแล้ว ความซับซ้อนก็ผุดบังเกิดขึ้น    และเพิ่มขึ้นเรื่อยๆ    ทั้งในส่วนของกายภาพและชีวภาพ    มนุษย์เป็นชีวภาพที่ซับซ้อนยิ่ง   
• ความซับซ้อนยังจะเพิ่มขึ้นอีก    ความซับซ้อนที่เราจะค้นพบ ส่วนหนึ่งมีอยู่แล้วในธรรมชาติ เราเพิ่งมีวิธีตรวจพบ เช่น Higgs boson ที่มีผู้ทำนายไว้ตั้งแต่ปี ค.ศ. ๑๙๖๔   เพิ่งมาค้นพบในปี ๒๐๑๒    และความซับซ้อนอีกส่วนหนึ่งเกิดเพิ่มขึ้นโดยธรรมชาติ  
• ความลี้ลับยังดำรงอยู่    ไม่ว่ามนุษย์จะเก่งฉกาจแค่ไหน    ยังคงมีคำถามที่เราตอบไม่ได้อีกมากมาย  เช่น ปัจจัยอะไรทำให้เกิด the big bang   จะมีโอกาสเกิดอีกไหม    จิดเกิดจากสสารได้อย่างไร   หมุนเวลากลับได้ไหม       
• มองขั้วตรงกันข้ามให้เสริมพลังกันช่วยขยายมุมมอง     ผมเขียนลากเข้าหาเรื่องการศึกษาไว้ที่ (๑)

หนังสือเล่มนี้เขียนโดยนักฟิสิกส์ “ความจริง” จึงว่าด้วยพื้นฐานของการเกิดสรรพสิ่ง

วิจารณ์ พานิช

๒๗ เม.ย. ๖๔