บุคคลที่มีคุณูปการต่อพระพุทธศาสนาในอินเดียยุคใหม่

การกลับคืนสู่มาตุภูมิของพระพุทธศาสนาเป็นเรื่องที่น่าสนใจเป็นอย่างยิ่ง อย่างที่เราทราบกันว่าพระพุทธศาสนาสูญไปจากประเทศอินเดียประมาณปี 1,700 และขณะเดียวกันอินเดียก็สูญเสียเอกราชถูกปกครองโดยมุสลิมชาวเปอร์เซียที่ยกกองทัพมาจากตะวันออกกลางประมาณ 700 ปี หลังจากนั้นอินเดียก็ถูกปกครองโดยเจ้าอาณานิคมชาวอังกฤษในยุคจักรวรรดินิยมอีกหลายร้อยปี จากการต่อสู้เรียกร้องเอกราชที่นำโดยมหาตมะ คานธี อินเดียก็ได้รับอิสรภาพพร้อมกันนั้นพระพุทธศาสนาก็ได้รับการฟื้นฟูหวนคืนกลับสู่ดินแดนกำเนิด บุคคลที่มีส่วนสำคัญในการฟื้นฟูพระพุทธศาสนาในประเทศอินเดีย คือ ดร.บี อาร์ อัมเบดการ์ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงยุติธรรมและประธานสภาร่างรัฐธรรมนูญของอินเดียหลังการได้รับเอกราช ท่าน ดร.อัมเบดการ์ที่มีกำเนิดมาจากชนชั้นต่ำสุดของสังคมอินเดีย คือ วรรณะศูทร ได้เป็นผู้นำชนชั้นล่างที่ถูกกดขี่โดยระบบวรรณะมานับพันปีลุกขึ้นต่อสู้ปลดแอกให้กับตนเองโดยการเลิกนับถือศาสนาฮินดูหันมาสมาทานนับถือพระพุทธศาสนา เลิกสักการะบูชาเทพเจ้าหันมายึดเอาพระรัตนตรัยเป็นสรณะ พระพุทธศาสนาจึงฟื้นคืนชีวิตในดินแดนที่เป็นบ่อเกิดของพระพุทธศาสนานั้นเอง

แม้ว่าพระพุทธศาสนาจะได้รับการฟื้นฟูขึ้นในอินเดียหลังการสูญสิ้นไปนับพันปี แต่ผู้นับถือส่วนใหญ่มาจากคนที่เป็นชนชั้นล่างของสังคม พระพุทธศาสนาจึงต้องดิ้นรนต่อสู้เพื่อให้ได้รับการยอมรับ แต่ด้วยความงดงามและบริสุทธิ์ของพระพุทธศาสนาที่ดึงดูดใจปัญญาชนในอินเดีย จึงทำให้ชาวพุทธเริ่มมีจำนวนมากขึ้น มีการศึกษาพระพุทธศาสนาที่เป็นวิชาการในสถาบันการศึกษาต่าง ๆ ของรัฐ พระพุทธศาสนาในช่วง 50 ปีแรกจึงเป็นพระพุทธศาสนาที่คนอินเดียเรียนรู้จากหนังสือที่เขียนโดยนักปราชญ์พุทธในต่างประเทศทั้งที่เป็นชาวตะวันตกและเอเชียโดยเฉพาะอย่างยิ่งคือประเทศศรีลังกา เป็นพระพุทธศาสนาในเชิงทฤษฎีหรือคำสอนเป็นส่วนใหญ่

ต่อมารูปแบบพระพุทธศาสนาเชิงปฏิบัติจึงได้เกิดขึ้นที่อินเดียโดยการนำของวิปัสสนาจารย์ชาวเมียนมาร์เชื้อสายอินเดีย คือท่านสัตนารายณัน โกเอ็นก้า ซึ่งท่านเป็นลูกศิษย์ของวิปัสสนาจารย์ฆราวาสผู้ยิ่งใหญ่ชาวพม่า คือ ท่านอูบาขิ่น หลังจากศึกษาวิปัสสนากรรมฐานจนแตกฉานแล้ว ปี พ.ศ.2517 ท่านจึงได้ก่อตั้งสถาบันวิปัสสนานานาชาติ "ธรรมคีรี" ขึ้นที่เมืองอิกัตปุรี ใกล้ๆ กับเมืองบอมเบย์ ประเทศอินเดียนับจากนั้นมาก็ได้มีการจัดอบรมวิปัสสนาหลักสูตร 10 วันและหลักสูตรระยะยาวต่อเนื่องเรื่อยมา ปีพ.ศ.2522 ท่านเริ่มเดินทางไปเผยแผ่วิปัสสนาตามประเทศต่างๆ ทั่วโลก มีชาวอินเดียจำนวนมากทั้งที่เป็นชาวพุทธและชาวฮินดูมาศึกษาและปฏิบัติวิปัสสนากรรมฐานกับท่าน ทำให้สภาพพระพุทธศาสนาในอินเดียพัฒนาด้านคุณภาพคือมีทั้งการศึกษาปริยัติในภาคทฤษฎีและการเจริญวิปัสสนากรรมฐานในภาคปฏิบัติ จนพูดได้ว่าชาวพุทธอินเดียในปัจจุบันมีครบทั้งปริมาณและคุณภาพ พระพุทธศาสนาในอินเดียจึงมีความมั่นคงอย่างยิ่ง ดังนั้นจึงกล่าวได้ว่าบุคคลผู้ยิ่งใหญ่ทั้งสองท่าน คือ ดร.บี อาร์ อัมเบดการ์และท่านสัตนารายณัน โกเอ็นก้า เป็นผู้มีคุณูปการสูงยิ่งต่อพระพุทธศาสนาในประเทศอินเดียยุคใหม่