การแบ่งลำดับชั้น พระอัครมเหสีแห่งราชวงศ์จักรี

การแบ่งลำดับชั้น พระอัครมเหสีแห่งราชวงศ์จักรีไทย

    ตามโบราณราชประเพณี เมื่อเสด็จเถลิงถวัลยราชสมบัติ จะทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาพระอิสริยยศพระภรรยา ให้มีพระอิสริยยศฐานันดรศักดิ์ในพระบรมราชจักรีวงศ์

    โดยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้จัดลำดับพระเกียรติยศแห่งพระภรรยาเจ้าและบาทบริจาริกา

ดังนี้

พระภรรยาเจ้า

     พระภรรยาเจ้า หมายถึง ภรรยาของพระเจ้าแผ่นดิน ที่มีพระกำเนิดเป็นเจ้า ซึ่งตามกฎมณเฑียรบาลว่าด้วย

พระฐานันดรศักดิ์ของพระภรรยาเจ้า ได้กำหนดไว้ว่ามี 4 ขั้น คือ

     พระอัครมเหสี

     พระมเหสี

     พระราชเทวีและ

     พระอรรคชายา

     พระอัครมเหสีเป็นพระอิสริยยศพระภรรยาเอกในพระเจ้าแผ่นดินหรือเป็นพระมารดาขององค์รัชทายาท 

    ในอดีตนั้นพระอัครมเหสีมีคำนำพระนามแตกต่างกันแล้วแต่รัชสมัย อาทิ กรมหลวงบาทบริจาใน

     สมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี สมเด็จพระนางเธอโสมนัสวัฒนาวดี พระนางนาฎบรมอัครราชเทวีในพระบาท

สมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เป็นต้น

บาทบริจาริกา

     บาทบริจาริกา หมายถึง ภรรยาที่เป็นสามัญชนของพระมหากษัตริย์ พระมหาอุปราชและเจ้าฟ้า คือ

มีฐานันดรตั้งแต่ "หม่อมราชวงศ์หญิง" ลงไป

     โดยมีคำนำหน้านามว่า เจ้าจอม โดยสมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพทรงอธิบายไว้ในหนังสือสาส์นสมเด็จว่า เมื่อแรกใช้นำหน้าประกอบการเรียกพระสนมที่เป็นคนโปรดว่าจอมพระสนม หรือ เจ้าจอมพระสนม

      แต่เวลาพุดจะย่อตัดคำว่า พระสนม ออก เหลือเพียง จอม หรือ เจ้าจอม และหากรับราชการจนมีพระราชโอรสหรือพระราชธิดาจะได้เลื่อนเป็น เจ้าจอมมารดา โดยบาทบริจาริกามีลำดับชั้น 4 ชั้น คือ

พระสนมเอก

พระสนม

เจ้าจอม

และนางอยู่งาน

การแบ่งลำดับชั้น "พระอัครมเหสี"

     สมเด็จพระอัครมเหสี คือพระมเหสีเอก ผู้เป็นใหญ่เหนือพระมเหสีอื่นๆทั้งปวง มีลำดับชั้นดังนี้

    สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ (Her Majesty Queen ) เป็นตำแหน่งพระอัครมเหสี หรือพระราชินี และเคยดำรงตำแหน่งผู้สำเร็จราชการแผ่นดิน

    สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินี (Her Majesty Queen ) เป็นตำแหน่งพระอัครมเหสี แต่ไม่เคยดำรงตำแหน่งผู้สำเร็จราชการแผ่นดิน

    สมเด็จพระราชินี (Queen) พระอัครมเหสีในพระเจ้าแผ่นดินที่ยังไม่ผ่านพระราชพิธีบรมราชาภิเษก

สมเด็จพระพระบรมราชเทวี (Her Majesty Queen) เป็นตำแหน่งพระอัครมเหสีในสมัยรัชกาลที่ 5 ก่อนมีการสถาปนาตำแหน่งพระบรมราชินีนาถขึ้นมา เมื่อมีตำแหน่งพระบรมราชินีนาถแล้ว ก็ไม่มีการสถาปนาพระอัครมเหสีในตำแหน่งพระบรมราชเทวีอีก เสมอด้วยสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินี

    สมเด็จพระอัครราชเทวี (Her Majesty Queen) เป็นตำแหน่งพระอัครมเหสีอีกตำแหน่งหนึ่ง

    พระนางเจ้า พระวรราชเทวี (Her Majesty Queen/Her Royal Highness) เป็นตำแหน่งพระมเหสีลำดับที่ 2

    พระนางเจ้า พระราชเทวี (Her Royal Highness) เป็นตำแหน่งพระมเหสีลำดับที่ 3

    พระนางเธอฯ หรือพระนางเธอ (Her Royal Highness) เป็นตำแหน่งพระมเหสีลำดับที่ 4

    พระอัครชายาเธอ (Her Highness) เป็นตำแหน่งพระมเหสีลำดับที่ 5

    พระวรราชชายา (Her Royal Highness) เป็นตำแหน่งพระมเหสีลำดับที่ 6

    พระราชชายา (Her Highness) เป็นตำแหน่งพระมเหสีลำดับที่ 7

    เจ้าคุณพระ เป็นตำแหน่งพระสนมเอก

    เจ้าคุณจอมมารดา เป็นตำแหน่งพระสนมเอก

    เจ้าจอม เป็นตำแหน่งพระสนมเอก

    พระ (Lady) สำหรับพระสนมเอกในรัชกาลที่ 6

    เจ้าจอมมารดา เป็นตำแหน่งพระสนม

   เจ้าจอม เป็นตำแหน่งพระสนม

  จอมมารดา เป็นตำแหน่งพระสนม