Bismuth

ตลอดสัปดาห์นี้
ทำสิ่งดีๆ เดินตามรอยเท้าพ่อมอบสาระความรู้...สู่ชุมชนรังสี
นิยาม คำศัพท์ ทางรังสี วันละ คำนำไปใช้ นำไปปฏิบัติเพื่อสร้างโอกาสพัฒนาในหน่วยงานเพื่อเกิดประโยชน์กับผู้รับบริการ ครับ
ขอเสนอ คำว่า...

Bismuth

บิสมัท เป็นธาตุที่มีเลขอะตอม 83

สัญลักษณ์ คือ Bi บิสมัท เป็นธาตุโลหะหนัก

ในปัจจุบัน ได้มีการนำแผ่นบิสมัท มาช่วยกำบังรังสี บริเวณดวงตา ต่อมไทรอยด์ หรือ เต้านม ให้กับผู้รับบริการตรวจวินิจฉัยด้วยเครื่องเอกซเรย์คอมพิวเตอร์

แล้ว... ปริมาณรังสีที่ดวงตา จากการตรวจ CT scan แต่ละครั้ง มีมากน้อยเท่าไร?

เป็นหัวข้อที่น่าสนใจในการศึกษา

มีหลายงานวิจัย รายงานว่า สามารถลดปริมาณรังสีบริเวณดวงตา หรือ อวัยวะอื่นๆ ดังกล่าวได้ ประมาณร้อยละ 20-30 โดยไม่มีผลต่อคุณภาพของภาพ

(ในโฆษณานี้ บอกว่าลดปริมาณรังสี ได้ถึง ร้อยละ 50)

อย่าเพิ่งเชื่อ... จนว่าจะได้ทดลอง หรือ ทำการศึกษา

แต่...ผลการศึกษา ที่ผมและคณะ ได้ทำการทดลองในหุ่นจำลอง

พบว่า... ในการตรวจ routine CT brain จากเครื่องเอกซเรย์คอมพิวเตอร์ 2 เครื่อง ปริมาณรังสีลดลง ประมาณร้อยละ 23-28 เมื่อใช้แผ่นบิสมัสกำบังบริเวณตา

ในการตรวจมีข้อแนะนำว่า ไม่ควรวางแผ่นบิสมัท ชิดติดกับอวัยวะที่ต้องการตรวจโดยตรง เพราะอาจจะทำให้เกิดภาพรบกวน )artifacts) เนื่องจากเงาของแผ่นบิสมัทมารบกวนบริเวณอวัยวะที่อยู่ใกล้
ดังนั้น ควรใช้โฟม หรือ วัสดุอื่นๆที่ไม่ทึบรังสี ที่มีความหนาประมาณ 1-2 เซนติเมตร มาระหว่างบิสมัทกับอวัยวะที่ตรวจ

สำหรับ หน่วยงานใดที่ไม่มีการป้องกันรังสีด้วยการใช้แผ่นบิสมัทกำบัง

ก็... ไม่ต้องกังวลใจ นะครับ

เพราะ วิธีการลดความเสี่ยงภัยจากการตรวจ สำหรับเครื่องเอกซเรย์คอมพิวเตอร์ จะมีวิธีที่เรียกว่า Tube Current Modulation (TCM) หรือ การใช้ mAs ต่ำ (Low mAs) เข้าช่วยลดปริมาณรังสี

ผลจากการศึกษาของ Cynthia H. McCollough ได้แสดงให้เห็นว่า ทั้ง 3 วิธี คือ การใช้แผ่นบิสมัทกำบัง เมื่อเปรียบเทียบกับ TCM และ Low mAs มีค่าปริมาณรังสีที่ลดลงใกล้เคียงกัน

การใช้รังสีให้เหมาะสม

เรียนรู้พัฒนาเทคนิคจากงานประจำ นำมาประยุกต์ใช้

ก็... เป็นส่วนหนึ่งที่อาจจะช่วยลดอันตรายจากรังสีต่อผู้รับบริการ

นะครับ

เอกสารอ้างอิง

Hopper KD, Neuman JD, King SH, Kunselman AR. Radio protection to the eye during CT scanning. Am J Neuroradiol. 2001;22(6):1194–8.

Wang J, Duan X, Christner JA, Leng S, Grant KL, McCollough CH. Bismuth shielding, organ-based tube current modulation, and global reduction of tube current for dose reduction to the eye at head CT. Radiology. 2012;262(1):191–8.

Cynthia H. McCollough. Bismuth Shielding:Helpful or Harmful