"การฟังอย่างลึกซึ้ง" หรือ "Deep Listening"

"การฟังอย่างลึกซึ้ง" หรือ ที่เรียกว่า Deep Listening คืออะไร ... มีคำตอบเป็นคำอธิบายมากมายจาก "ผู้รู้" สืบค้นดูไม่ยากเลยในโลกอินเตอร์เน็ต อย่างไรก็ดี ทุกคนน่าจะมีความหมายในใจของตนเอง อยากจะบันทึกอธิบาย ถ่ายทอดความเข้าใจของตนเองไปสู่นิสิตหรือผู้สนใจ ที่สนใจในคำคำนี้ 

เราน่าจะนิยามให้ตรงกันก่อนว่า "การฟัง" คืออะไร  เราใช้อวัยวะหรือเครื่องมือใดบ้างใน "การฟัง" การฟังสามารถแยกได้เป็นกี่ประเภทอะไรบ้าง ก่อนจะไปให้ความหมายและองค์ประกอบหรือลักษณะของการฟังอย่างลึกซึ้ง สุดท้ายจะขอแลกเปลี่ยนประสบการณ์และความรู้เกี่ยวกับแนวทางการฝึกฟังอย่างลึกซึ้งกับนิสิตหรือผู้สนใจเข้ามาอ่าน 

"ฟัง" หมายถึงอะไร

"ฟัง" มี ๒ ความหมาย (ศัพท์ราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๕๕๔) คือ

• การตั้งใจสดับ รับเสียงด้วยหู ได้ยิน เช่น ฟังอออก ฟังไม่ออก ฟังได้ ฟังไม่ได้ศัพท์ ...  แสดงว่ามีความหมายมุ่งไปที่การใช้ใจฟัง ตั้งใจฟัง ใช้หูรับเสียง เพื่อทำความเข้าใจ
• เชื่อตามถ้อยคำ เช่น ให้ฟังผู้บังคับบัญชา บอกไม่ฟัง เชื่อฟัง ฯลฯ ... ในความหมายนี้ ไม่เพียงเข้าใจ แต่หมายถึงยอมรับหรือเชื่อฟังด้วยใจด้วย

ฟังอย่างลึกซึ้ง หมายถึงอะไร

ฟังอย่างลึกซึ้ง หมายถึง "การฟังด้วยตัวและหัวใจ" ขอแสดงความคิดรวบยอดทั้งหมดด้วยภาพนี้ 

จากการศึกษา เราอาจแบ่งการฟังได้เป็น ๓ ระดับ ได้แก่ 

• ฟังด้วยหู ฟังแบบไม่ได้ตั้งใจฟัง ได้ยิน (Hearing) แต่ไม่ได้ฟัง 
• ฟังด้วยหัว ใช้สมองคิดพิจารณา เปรียบเทียบ วิเคราะห์ คิดเป็นเหตุเป็นผล เพื่อทำความเข้าใจ ตอบสนอง หรืออภิปราย วิพากษ์ วิจารรณ์ 
• ฟัวด้วยหัวใจ ใช้หัวใจรับรู้ความรู้สึก และรับรู้ความต้องการที่แท้จริงๆ ของผู้พูด 

หรือ อาจแบ่งได้เป็น ๓ แบบ ตามคุณประโยชน์ของการฟัง ดังนี้ 

• ฟังเพื่อสื่อสาร ได้แก่ การฟังทั่วๆ ไปในการทำงาน หรือในชีวิตประจำวัน ฟังเอาความ ฟังเอาเรื่อ  ... น่าจะเน้นการฟังแบบ "ฟังด้วยหัว" 
• ฟังอย่างลึกซึ้ง ได้แก่ การฟังลึกลงไปถึงระดับ "ฟังด้วยหัวใจ" รับรู้ความรู้สึกและความต้องการที่แท้จริงของผู้พูด พยายามจะให้ลึกลงไปในจิตใจของผู้พูด 
• ฟังเพื่อพัฒนาตนเอง ได้แก่ การฟังอย่างมีสติ รับรู้ความรู้สึกของตนเอง รู้สึกตัว เห็นกายใจในปัจจุบันขณะฟัง เป็นการเจริญสติภาวนา เป็นหนทางสู่การวิปัสสนา สู่การบรรลุเข้าถึงความจริงแห่งอริยสัจ  อาจเรียกว่าเป็น "การฟังอย่างลึกซึ้งเข้าไปในกายใจของตนเอง"

ผมสรุปว่า การฟังอย่างลึกซึ้งที่สื่อสารนิยามและสอนกันทั่วไป คือการฟังอย่างลึกซึ้งเข้าไปในใจของผู้พูดและกายใจของผู้ฟังด้วย  จึงขอตั้งชื่อใหม่ให้เหมาะสมและตรงกว่าว่า  "การฟังทั้งตัวและหัวใจ" 

วิธีฝึกฟังอย่างลึกซึ้ง

ศึกษาธรรมะ และปฏิบัติธรรม เจริญสติ ภาวนา นั่นเอง (ไม่ใช่นั่งสมาธิ)

เทคนิคการประเมินตนเอง

มีปราชญ์ผู้รู้หลายท่าน ชี้ให้สังเกตคำว่า Listen ที่แปลว่าฟัง และ คำว่า Silent ที่แปลว่าเงียบ  ซึ่งมีตัวอักษรเหมือนกันทั้ง ๖ ตัว แต่เพียงสลับที่กัน และเชื่อมโยง การฟังกับความเงียบ ว่า การฟังที่ดี คือ ความเงียบจากเสียงภายนอก ฟังให้ได้ยินเพียงภายใน และจะดีที่สุดคือ ฟังจนเสียงภายในดับไป (ไม่คิด รู้ตัวทั่วพร้อมในขณะปัจจุบัน)  

ผมวาดภาพจากโครงคิดแบบใช้ "อักษร" หรือ "ภาษา" เป็นเหตุ ได้ดังภาพนี้ 

สังเกตว่า 

• L อาจจะมาจากคำว่า Love คือฟังด้วยความรัก ความเมตตา ฟังด้วยความสมัครใจ 
• i อาจจะมาจากคำว่า Its คือ อัตตา ตัวตน ฟังให้เห็นความต้องการหรือตัวตนที่แท้จริงของผู้พูดและผู้ฟัง(ตนเอง) ในขณะนั้นๆ 
• s อาจจะมาจากคำว่า Skin คือ สัมผัสรับรู้ด้วยผิวกาย
• t อาจจะมาจากคำว่า  Tung คือ สัมผัสรสด้วยลิ้น รับรู้รสชาติของน้ำลายตนเอง 
• e อาจจะมาจากคำว่า  ear คือ หู และ eye คือ ตา 
• n อาจจะมาจากคำว่า nose คือ รับรู้กลิ่นด้วยจมูก

สรุปคือ Listen หมายถึง "การฟังทั้งตัวและหัวใจ"