ลงชุมชนครั้งที่ 4 สืบค้นเสาะหาผู้มีองค์ความรู้การทำขวัญข้าว

วันอังคาร ที่ 20 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2561

....ในวันนี้กลุ่มของข้าพเจ้าได้ทำการลงพื้นที่เพื่อสืบหาข้อมูลคนทำขวัญข้าวในจังหวัดนครปฐม โดยสอบถามจากชาวบ้านใน ตำบลทุ่งขวาง อำเภอกำแพงแสน จังหวัดนครปฐม 

ถามไปถามมาจึงได้เบอร์โทรของคุณยายภัทร คนที่มีความรู้ในการทำขวัญข้าว ซึ่งตอนนี้คุณยายอยู่วัดสระพัง ตำบลดอนข่อย อำเภอกำแพงแสน จังหวัดนครปฐม กลุ่มของข้าพเจ้าจึงได้เดินทางไปที่วัดสระพัง เพื่อไปหาคุณยายภัทร

เมื่อเดินทางถึงวัดสระพัง ก็ได้เจอกับคุณยายภัทร ซึ่งช่วงนี้ทางวัดกำลังทำพิธีหล่อพระ คุณยายภัทร และชาวบ้านแถวนั้น จึงมาช่วยกันทำกับข้าวกันในโรงทาน

คุณยายพรภัทร ยิ้มอ่อน  อายุ 68 ปี

กลุ่มของข้าพเจ้าได้พูดคุย โดยเริ่มจากไถ่ถามสารทุกสุกดิบ ได้ข้อมูลต่างๆ ดังต่อไปนี้ 

ชื่อ-นามสกุล นางพรภัทร  ยิ้มอ่อน  ชื่อเล่น ยายภัทร

ที่อยู่  บ้านเลขที่ 103 ม.6 ตำบลดอนข่อย อำเภอกำแพงแสน จังหวัดนครปฐม

อายุ 68 ปี เกิด พ.ศ. 2493

เบอร์โทร 081-8258178

 ช่วงแรกประกอบอาชีพทำไร่ทำนา ช่วงหลังพอแต่งงานแล้วก็มาเป็นแม่บ้าน เข้าโรงเรียนครั้งแรก 9 ขวบ โรงเรียนบ้านห้วยด้วน ตำบลรางพิกุล ได้ยินการทำขวัญข้าวตอนอายุประมาณ 14-15 ปี พอจำได้ก็จำมาตลอดเพราะว่าที่บ้านทำนา ยายทำนาตั้งแต่อายุ 12 ปี พอจบชั้นประถมปีที่ 4 ก็ทำนามาตลอดจน แต่งงานตอนเมื่อ พ.ศ. 2515 เลยย้ายที่อยู่จาก ตำบลรางพิกุล ตอนพ.ศ. 2532 ได้ย้ายมาอยู่ที่ ตำบลดอนข่อย เป็นช้านของสามี ตอนนี้เป็นแม่บ้าน แล้วก็ช่วยสังคม งานวัด เลิกทำนาตอน พ.ศ. 2515 พอแต่งงานแล้วก็เลิกทำนาแต่งงานกับหนุ่มธนาคารมีความรู้แค่สายยันต์แต่คนในครอบครัวจบปริญญาโท ลูกสะไภ้จบด็อกเตอร์พอเลิกทำนาก็เป็นช่างทำผมประมาณ 20 ปี  พอเลิกอาชีพนี้ก็ทำบุญเป็นแม่บ้านด้วยแล้วก็ช่วยงานวัดก็ไปปฏิบัติธรรมได้ไปปฏิบัติธรรมที่ประเทศอินเดีย เรียนรู้การทำขวัญข้าว จากแม่อิง  แสงผา  (คุณแม่) เคยได้ยินการทำขวัญข้าวครั้งล่าสุด ประมาณปี 2520 พอหลังจากแต่งงานแล้วก็ไม่ค่อยได้ไปใกล้ชิดหลังจากนี้เขาก็ไม่ค่อยได้ทำกันเพราะว่าทำข้าวกันปีละ 2-3 ครั้ง

                กระบวนการทำขวัญข้าวครั้งแรก ตอนที่ข้าวตั้งท้อง    พอต้นข้าวเริ่มเป็นสาวต้นจะสูงๆขึ้นมาแล้วต้นจะกลมๆเรียกว่าต้นข้าวตั้งท้อง เขาก็จะตัดต้นไผ่ เพื่อที่จะเอามาทำเป็นธง เอาผ้าหลายๆสีมาเย็บติดกับยอดไผ่หลายๆธง สานชะลอมเอาใบตองรองก้นชะลอม แล้วเอา ส้มตำ ขนมหวาน ขนมถั่วงา อ้อย แป้งหอม น้ำอบ ผลไม้เปรี้ยวๆ ยำของต่างๆ เหมือนเอาไปให้คนแพ้ท้องกิน ทำเอาไปให้แม่โพสพ เพราะว่าเหมือนแม่โพสพแพ้ท้อง ไปบอกแม่โพสพแล้วจุดธูปบอกว่า วันนี้วันดี คืนดี แม่โพสพลูกช้างลูกม้า ลูกเป็นลูกแม่โพสพเอาอาหารหวาน คาว  เปรี้ยว กุ้งพร่า ปลายำ ขนมถั่วงา ส้มตำ ผลไม้เปรี้ยวๆ อ้อย แล้วบอกแม่โพสพว่าเอาของมาถวายให้แม่โพสพกินมาทาน บอกเสร็จแล้วเอาตั้งไว้ที่ทุ่งนาเลย ธงจะต้องยาวสูงท่วมหัวเรา แล้วเขาเอาใส่ชะลอม เขกลัวเด็กสมัยก่อนกินในชะลอม เขาเลยเอาใบตองรองแล้วหยิบของใส่ในชะลอมนิดหน่อย แล้วเอาไปวางบนพื้นเพื่อที่จะแบ่งให้แม่โพสพ เพราะว่าของที่วางอยู่บนพื้นไม่มีใครกล้าหยิบกิน เด็กสมัยก่อนไม่ค่อยมีไรกิน ชอบตามไปตรงที่ทำขวัญข้าว

                แปลท้องข้าวคือ เอาของไปเลี้ยงแม่โพสพเหมือนแม่โพสพแพ้ท้อง พอข้าวออกรวงแก่แล้วพร้อมเก็บเกี่ยวมีพิธีกรรมมีมุมคันนามุมหนึ่ง วันนี้เขาเรียกแม่โพสพ ว่าแม่โพสพสุกเหลืองเหมือนกะดังงาข้าวนั้นจะเหลืองเยอะ ก็จะเกี่ยวแม่โพสพก่อน 3กำมือเหมือนเอาฤกษ์ชัย วางไว้บนมุมคันนา แล้วบอกมาโพสพว่าสุกแก่แล้วก็เอามานวด คนสมัยก่อนเขาใช้วัวเหยียบ พอนวดเสร็จก็เก็บเข้ายุ้ง เขาก็เรียกแม่โพสพกลับบ้านเข้ายุ้ง แล้วก็มีกระบุงมาแบก แล้วเอาไม้คานคอนกระบุงไปข้างเดียว มีแป้งหอม น้ำอบ แล้วไปนั่งมุมคันนาจุดธูป บอกวันนี้ วันดีจะมารับแม่โพสพไปยุ้ง เลี้ยงลูกเลี้ยงหลาน ให้ตลอดรอดฝั่งให้ครบปี สมัยก่อนใครที่ข้าวกินตลอดปี บ้านนั้นดี บางบ้านกินไม่ครบปีก็ต้องออกไปรับจ้าง แล้วช่วงหน้าฝนก็จะอด เพราะไม่ได้ออกไปรับจ้าง

นี่เป็นข้อมูลที่ได้จากยายภัทรในวันนี้ จากนั้นกลุ่มข้าพเจ้าจึงขอตัวกลับและจะมาอีกในวันพฤหัสบดีนี้

จบการลงพื้นที่ครั้งที่ 4