สิ้นตำนาน “ ไทดำรำพัน”
สิ้นตำนาน “ ไทดำรำพัน”
นายอานนท์ ภาคมาลี (คนหาปลา ข้าราชการบำนาญ)
ร.อ.สนอง อุ่นวง ผู้ประพันธ์เพลง เรื่องเพลงเรื่องดนตรีนี้ พูดกันเป็นเรื่องบันเทิงหรือเรื่องเล่นๆก็ได้ แต่จะพูดให้เป็นเรื่องเคร่งเครียดจริงจังก็ได้เหมือนกัน อย่างเมื่อหลายสิบปีก่อน มีเพลงจากประเทศลาวเพลงหนึ่ง ซึ่งขับร้องโดยนักร้องชาวลาว ที่ชื่อ ก.วิเสส บรรเลงโดยวงดนตรีราบอากาศวังเวียง ที่เป็นที่ชื่นชอบทั้งคนลาวและคนไทย เพลงนั้นคือเพลงไทดำรำพัน ซึ่งมีท่องจบว่า “สิบห้าปีที่ไตเฮาเสียแดนเมือง เคยฮุ่นเฮียงหมู่ข้าน้อยอยู่สุขสบาย ลุงแก่นตาได้สร้างสาบ้านเมืองไว้ให้ บัดนี้จากไกลไตเสียดายเด้ฯ” ไตดำหรือไทดำก็คือคนไทเผ่าหนึ่ง มีถิ่นฐานอยู่แม่น้ำดำ ในเวียตนาม ซึ่งแต่เดิมก็คือดินแดนสิบสองจุไท ชนเหล่านี้นิยมแต่งกายด้วยเสื้อผ้าสีดำ จึงเรียกว่าไตดำหรือไทดำ
คนไตดำบางส่วนได้อพยพเข้ามาอยู่ในดินแดนที่เป็นประเทศลาวในปัจจุบัน ตั้งแต่สมัยกรุงศรีอยุธยา ในสมัยพระเจ้าตากสินมหาราช และสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช โดยยกทัพไปตีลาว และนำชาวไตดำเข้ามาอยู่ในประเทศไทย แต่ด้วยความเข้าใจผิดว่าคนไทดำเป็นลาว จึงเรียกว่าลาวทรงดำหรือลาวโซ่งดำและย่อลงเหลือแค่ลาวโซ่ง
ก.วิเสส ผู้ขับร้องเพลงนี้ ได้พูดถึงคือ ร.อ.สนอง อุ่นวงซึ่งมีความสามารถในการแต่งเพลง “ไทดำรำพัน” ที่ได้แรงบันดาลใจจากการไปร่วมงานของชาวไทดำหมู่บ้านหนึ่ง ซึ่งอยู่ในนครหลวงเวียงจันทร์ เป็นการผสมระหว่างเพลง พื้นบ้านชาวไทดำ กับทำนองขับทุ้มหลวงพระบาง ม.ศรีบุษรา หรือมนตรี ศรีบุษรา ได้เขียนหนังสือไว้เล่มหนึ่งชื่อ “ไทดำรำพัน” มีทั้งประวัติของไทดำ รุ่นที่อพยพรุ่นแรกที่อพยพคราวเกิดสงครามระหว่างฝรั่งเศสกับเวียตนาม จากเมืองเดียนเบียนฟู หรือเมืองแถน(อยู่ในเวียตนามเหนือใกล้กับพรมแดนลาว เป็นถิ่นที่อยู่ดั้งเดิมของชาวไท ในเวียตนามมาก่อน)
โดยบรรยายว่า หลังสงครามโลกครั้งที่ 2 ผู้นำชาวไทในเวียตนาม แบ่งออกเป็นสองฝ่าย คือฝ่ายหนึ่งเข้าร่วมกับเวียดมินห์ เข้าต่อสู้กับฝรั่งเศส กับอีฝ่ายหนึ่งต้องการเป็นสหพันธรัฐไท เพราะเห็นว่าแม้อยู่ภายใต้ฝรั่งเศสแต่ก็มีสถานะเท่าเทียมกับลาว จึงเข้าร่วมกับฝรั่งเศส เมื่อฝรั่งเศสแพ้สงครามที่เมืองเดียนเบียนฟู ในเดือนมีนาคม พ.ศ. 2497 ชาวไทดำได้แยกออกเป็นสามกลุ่ม ประมาณ 4000 คนอพยพลงสู่เวียตนามใต้ ประมาณ 3000 คนได้อพยพไปสู่เชียงขวาง ประมาณ 2000 คน ได้อพยพไปยังเมืองหลวงพระบาง และบางส่วนย้ายไปแขวงเวียงจันทร์
เพลงไทดำรำพัน แต่งเมื่อ พ.ศ.2512 เนื้อเพลงบรรยายถึงความรู้สึกของคนที่สูญเสียบ้านเมือง ต้องทิ้งนา ทิ้งไร่ซัดเซพเนจรไปอาศัยแผ่นดินอื่นอยู่อาศัย ครบ 15 ปี แห่งการอพยพมาจากเมืองแถน(พ.ศ.2497) ร.อ.สนอง อุ่นวง ผู้ประพันธ์เพลงนี้ ได้ถึงแก่กรรมวันที่ 25 เดือนมกราคม 2561 เพลงไทดำรำพันคือ บันทึกทางประวัติศาสตร์การเมืองและวัฒนธรรมยุคสงครามเย็น ขออาลัยครั้งสุดท้ายแด่…เจ้าขอตำนานเพลงดังสองฝั่งโขง
