ชีวิตที่พอเพียง : 3002. สร้างโลกยุคหลังทุนนิยมด้วยการประกันรายได้ขั้นต่ำ

 ผมลงบันทึกเรื่อง UBI ที่นี่    บัดนี้พบข้อเสนอใน หนังสือ Inventing the Future เขียนโดย Nick Srnicek และ Alex Williams     ว่าทางออกของโลกอนาคตคือ UBI – Universal Basic Income … การประกันรายได้ขั้นต่ำ   

เขาเริ่มด้วยการเล่าประวัติของทุนนิยมเสรี (Free Market Capitalism) อันเชื่อมโยงกับเสรีนิยมใหม่ (Neolibaralism)   ว่าเสรีนิยมใหม่แตกต่างจากเสรีนิยมดั้งเดิม (Classic Liberalism)    โดยสาระหลักของเสรีนิยม ดั้งเดิมคือตลาดเสรี และต่อต้านอำนาจรัฐ   ส่วนเสรีนิยมใหม่เรียกร้องให้อำนาจรัฐสร้างระบบสิทธิทางปัญญา  ออกกฎหมายป้องกันการผูกขาด   และสร้างระบบโลกแบบเสรีนิยมใหม่  

จะเห็นว่า ลัทธิทุนนิยมเสรีหวังยึดอำนาจรัฐ และอำนาจโลก     เริ่มจากต้นศตวรรษที่ 20   และถึงปลายศตวรรษ ก็ชนะลัทธิคอมมิวนิสต์ หรือสังคมนิยมเผด็จการ     โดยการล่มสลายของโซเวียดรัสเซีย  

พอเข้าศตวรรษที่ 21    ก็ถึงยุคเสื่อมถอยของเสรีนิยมใหม่    ด้วยปัจจัยหุ่นยนต์ทำงานแรงงานแทนคน     ทำให้คนต้องพัฒนาตนเองอย่างต่อเนื่อง     ต้องนิยามมนุษย์กับการทำงานในรูปแบบใหม่ๆ

คำตอบคือ UBI    คำพูดที่ก้าวหน้าสุดๆ คือ เป้าหมายสุดท้ายของการพัฒนามนุษย์ไม่ใช่เพื่อการมีงานทำ (employment)     แต่คือการไม่ต้องทำงาน (unemployment)      ซึ่งผมตีความใหม่ว่า มนุษย์จะได้ทำสิ่งที่เป็น เป้าหมายสูงสุดของ Maslow’s Hierarchy of Needs

 

หนังสือ Postcapitalism : A Guide to Our Future  โดย Paul Mason   บอกว่าคุณค่าของลัทธิทุนนิยม แบบเสรีนิยมใหม่ (Neoliberal Capitalism) ได้ถึง จุดสูงสุดแล้ว     ต่อไปมีแต่จะเสื่อม    จะเป็นยุคหลังทุนนิยม    เหตุผลคือ (๑) ความก้าวหน้าของ IT ได้ก่อสินค้าใหม่ ที่ตีค่าเป็นตัวเงินไม่ได้   (๒) การขยายตัวทางเศรษฐกิจ จะชลอตัวยาวนาน  และความเหลื่อมล้ำทางเศรษฐกิจและสังคมจะรุนแรงยิ่งขึ้น   (๓) การออกเครดิต อย่างไร้เครดิตโดยรัฐบาล    ซึ่งก็คือการพิมพ์เงินออกมาใช้ทั้งๆ ที่ฐานะทางการเงินของรัฐบาลไม่มั่นคง   (๔) การใช้ทรัพย์สินในอนาคต    ซึ่งสำหรับรัฐบาล คือการก่อหนี้ไว้ให้คนรุ่นหลัง    สำหรับคนทั่วไปคือการก่อหนี้ สำหรับชดใช้คืนในอนาคต    หากทำเกินพอดี    ก็จะก่อปัญหา     เขาเรียกสภาพนี้ว่า financialization    (๕) อสมดุลในระดับโลก ของประเทศผู้ผลิต กับประเทศผู้บริโภค    ประเทศขาดดุล เพราะนำเข้าสินค้ามากกว่าส่งออก รายใหญ่ที่สุดในโลกคือประเทศมหาอำนาจหมายเลขหนึ่ง (สหรัฐอเมริกา)    และประเทศที่ได้ชื่อว่าก้าวหน้า คือยุโรปส่วนใหญ่ ก็ตกอยู่ในฐานะเดียวกัน   สภาพนี้บีบให้ประเทศขาดดุลยิ่งเพิ่มหนี้ จนนำไปสู่วิกฤติเศรษฐกิจ    ซึ่งวิกฤติปี 2008 เกิดจากสาเหตุนี้  

ปัจจัยสำคัญที่สุดที่ก่อความเสื่อมแก่ทุนนิยมคือเทคโนโลยีสารสนเทศ

เขาบอกว่า ต้องช่วยกันสร้างระบบใหม่ขึ้นมาทดแทนทุนนิยม     ซึ่งการเปลี่ยนยุคนี้จะใช้เวลานาน หลายร้อยปี     แบบเดียวกันกับสภาพที่ทุนนิยมเสรีนิยมใหม่ เข้าแทนที่ศักดินานิยม (feudalism)     โดยเขาระบุคลื่นลูกใหม่ ที่ถาโถมเข้าทำลายหรือเปลี่ยนแปลงศักดินานิยมคือ  (๑) สภาพข้าวยากหมากแพง อดอยาก ในช่วงศตวรรษที่ 14   เนื่องจากพลเมืองเร็วเพิ่มจนผลิตอาหารรองรับไม่ทัน  (๒) การขยายตัวของ ระบบธนาคารในศตวรรษที่ 15   (๓) การค้นพบทวีปอเมริกาในศตวรรษที่ 15   ทำให้มีการขยายตัวทางการค้า   (๔) พัฒนาการของเครื่องพิมพ์หนังสือในปี 1450   ที่เป็นตัวกระตุ้นการปฏิวัติวิทยาศาสตร์  

การเปลี่ยนยุคไม่ใช่การเปลี่ยนแปลงที่ราบรื่น ต้องมีการต่อสู้

หนังสือบอกว่า เป้าหมายของการเปลี่ยนผ่านสู่ยุคหลังทุนนิยม คือ (๑) ลดการปลดปล่อยคาร์บอน สู่ระดับศูนย์  (๒) ตลาดสินค้าที่ไม่มีต้นทุนการผลิต  (๓) แทบจะไม่ใช้แรงงานในการผลิตสินค้า  

จะเข้าสู่ยุคหลังทุนนิยมได้ รัฐจะต้องเปลี่ยน  (๑) เปลี่ยนแปลงตลาดให้ส่งเสริมสินค้าที่ได้จากการผลิต แบบร่วมมือกัน  ส่งเสริมความยั่งยืน  และความเป็นธรรมทางสังคม   (๒) เปลี่ยนระบบภาษี ให้ส่งเสริมองค์กร ไม่แสวงกำไร    ส่งเสริมความร่วมมือในการผลิต    และส่งเสริมการจ้างงานที่จ่ายค่าจ้างเพื่อเพียงพอต่อการยังชีพ    ไม่ใช่ค่าจ้างขั้นต่ำ   (๓) ยกเลิก privatization   ยกเลิกการผูกขาด    ยกเลิกหนี้    (๔) จ่ายหนี้รัฐ   (๕) จ่ายรายได้ขั้นต่ำให้แก่ประชาชนวัยทำงานทุกคน    โดยใช้เงินภาษี  … UBI

เขาบอกว่า คนรวย 1% จะจนลง และมีความสุขมากขึ้น    เนื่องจากระบบจะทำให้การเป็นคนรวย เป็นชีวิตที่ยากลำบาก  ส่วนคนอีก 99% จะเป็นผู้ช่วยกอบกู้ความสุขให้แก่คนรวย 

ผมเดาว่า จะต้องใช้เวลาอีกหลายร้อยปี    ผ่านการต่อสู้มากมาย    เพื่อโลกเข้าสู่ยุคใหม่  ที่อาจไม่ใช่แบบที่ผู้เขียนหนังสือสองเล่มนี้ทำนาย

วิจารณ์ พานิช

๓๑ ก.ค. ๖๐