2.2 สาระสำคัญของข้อยกเว้นตาม Article XX
บทนำ (Introductory Provision or Chapeau )
มาตรา 20 ระบุว่า ประเทศผู้นำเข้าใช้มาตรการใดๆ ที่อาจขัดกับหลักการของความตกลงภายใต้องค์การการค้าโลกได้ จากการใช้มาตรการนั้นต้องใช้เท่าที่จำเป็น ไม่เป็นการทำตามอำเภอใจ(arbitrary) หรือเป็นการเลือกปฏิบัติอย่างไม่สมเหตุผล(unjustifiable discrimination) ขณะเดียวกันต้องไม่เป็นการกีดกันอย่างเคลือบแฝงต่อการค้าระหว่างประเทศ(disguised restriction on international trade) โดยมาตรการนั้นจะต้องเป็นไปตามเงื่อนไขดังนี้
บทเฉพาะ ( specific clause )
ในส่วนของบทเฉพาะที่มีการนำมาใช้บ่อยที่สุดก็คือ ข้อที่เกี่ยวกับประเด็นในเรื่องสิ่งแวดล้อมตามArticle XX (b)และ Article XX (g) ซึ่งมีรายละเอียดคือ Article XX (b) เพื่อคุ้มครองชีวิตหรือสุขอนามัยของมนุษย์, สัตว์หรือพืช[1] Article XX (g) เพื่ออนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติที่อาจสูญพันธุ์ หรือหมดสิ้นไป โดยมาตรการนั้นต้องใช้ควบคู่ไปกับข้อจำกัดในการผลิตหรือการบริโภคภายในประเทศ[2]
2.3 ปัญหาการใช้และการตีความข้อยกเว้นตาม Article XX
ในทางปฏิบัติ Article XX นี้ มีปัญหามากในการตีความและบังคับใช้ เนื่องจากเป็นข้อยกเว้นต่อหลักการพื้นฐานของ GATT แต่กลับบัญญัติไว้โดยใช้ถ้อยคำที่กำกวม เคลือบคลุม และขาดความชัดเจน โดยเมื่อพิจารณา Article XX จะเห็นได้ว่าไม่ปรากฏนิยามชัดเจนของถ้อยคำที่สำคัญเช่น คำว่า arbitrary , unjustifiable discrimination , disguised restriction , conservation of exhaustible natural resources[3] ซึ่งถ้อยคำดังกล่าวทำให้มีปัญหาต่อมาในการพิจารณาของแต่ละรัฐภาคีที่จะสร้างมาตรการต่างๆซึ่งถือว่าเป็นการกีดกันทางการค้าขึ้นมาว่าในกรณีใดจึงจะถือได้ว่าขัดต่อเงื่อนไขทั่วไปตามที่ระบุบไว้ในบทนำ(Introductory Provision or Chapeau )และกรณีใดจะขัดต่อบทเฉพาะตาม specific clause (a) -(j) และก่อให้เกิดคำถามต่างๆตามมา เช่นกรณีเช่นใดจึงจะถือได้ว่ามีการปฏิบัติตามอำเภอใจ อย่างไรคือการจำกัดการค้าโดยแอบแฝง การเขียนเงื่อนไขในการอ้างข้อยกเว้นต่อหลักการพื้นฐานที่สำคัญยิ่งโดยใช้ภาษาความถ้อยคำที่เคลือบคลุมเช่นนี้จึงอันตราย เพราะเสี่ยงต่อการถูกตีความในทางขยายความเพื่อให้เป็นประโยชน์แก่รัฐที่ต้องการอ้างข้อยกเว้นตาม Article XX นี้ โดยหากพิจารณาที่หลักทั่วไปของ GATT จะเห็นว่าต้องตีความข้อยกเว้นอย่างแคบเสมอ รวมทั้งการที่ไม่ปรากฏคำนิยามอย่างชัดเจน ทำให้เกิดการนำข้อยกเว้นตาม Article XX นี้ไปใช้ในทางที่ผิด(misuse or abuse) และใช้เกินสิทธิได้ง่าย จนกลับกลายเป็นช่องทางให้ประเทศมหาอำนาจบางประเทศใช้ยกเป็นข้ออ้างเพื่อเป็นการกีดกันทางการค้าต่อประเทศที่กำลังพัฒนาหลายๆประเทศ ตลอดระยะเวลาสิบกว่าปีที่ผ่านมาประเทศรัฐภาคีมักกล่าวอ้างข้อยกเว้นซึ่งเป็นเงื่อนไขเฉพาะใน Article XX (b) หรือ Article XX (g) มากกว่าข้ออื่นๆ เพื่อเป็นเหตุผลสนับสนุน และสร้างความถูกต้องชอบธรรมในการที่ตนบังคับใช้มาตรการทางการค้าเพื่อคุ้มครองสิ่งแวดล้อมกับประเทศคู่ค้าในลักษณะที่ขัดต่อหลักการพื้นฐานของ GATT และก่อให้เกิดข้อพิพาททางการค้าหลายกรณีที่นำขึ้นสู่องค์กรระงับข้อพิพาทของ GATT และเมื่อเราศึกษาจากข้อพิพาทเหล่านี้ในส่วนของการตีความของ Panel ก็มีประเด็นสำคัญที่ควรพิจารณาคือหลักเกณฑ์ในการใช้และการตีความเงื่อนไขต่างๆตาม Article XX ของ GATT และภาคีมีขอบเขตทางภูมิศาสตร์หรือเขตอำนาจรัฐเพียงใดในการบังคับใช้มาตรการทางการค้าเพื่อคุ้มครองสิ่งแวดล้อมภายใต้ข้อยกเว้นตาม Article XX
ละเอียดและเขียนดีมากเลยน้องพลอย