ทำไมต้องบูชาพระพิฆเนศก่อนเทพองค์อื่น?
พระคเณศได้รับการยกย่องให้เป็นหัวหน้าของเหล่าเทพทั้งหลาย จึงได้ชื่อว่า “คณปติ” (Ganapathi : lord of the ganas) การจะทำพิธีกรรมบูชาใด ๆ จึงมีธรรมเนียมที่ต้องเริ่มด้วยการบูชาพระคเณศเสียก่อน
เหตุที่พระองค์ได้เป็นหัวหน้าทวยเทพนั้นมีตำนานเล่าว่า พระศิวะดำริจะมอบตำแหน่งนี้ให้แก่บุตรของพระองค์ จึงทรงเลือกระหว่างพระขันธกุมาร และพระคเณศ โดยให้ทั้งสององค์แข่งขันกันตามเงื่อนไขว่าใครสามารถเดินทางตลอดรอบจักรวาลแล้วกลับมาเฝ้าพระศิวะได้ก่อนถือเป็นผู้มีชัย พระขันธกุมารจึงทรงขี่นกยูงพาหนะของพระองค์ออกเดินทางไปอย่างรวดเร็ว ในขณะที่พระคเณศทรงตระหนักถึงศักยภาพของตนดีว่าไม่รวดเร็วไปกว่าพระขันธกุมารแน่ จึงทรงคิดวิธีอันชาญฉลาดโดยการเดินประทักษิณรอบพระศิวะแทน แล้วทูลพระศิวะว่า “ข้าแต่พระบิดา พระองค์คือจักรวาล และจักรวาลคือพระองค์ พระองค์คือผู้ทรงสร้างโลกและจักรวาล เมื่อข้าพระองค์ได้ทำประทักษิณรอบพระบิดาจึงเสมือนได้เดินทางรอบจักรวาลแล้ว” พระศิวะเจ้าทรงพอพระทัยมาก ทรงชื่นชมพระคเณศว่าเป็นผู้ทรงปัญญา จึงมอบตำแหน่งหัวหน้าทวยเทพให้ และเรื่องทำนองนี้ยังมีเล่าในเนื้อหาอื่นอีก อย่างเช่น กรณีอภิเษกกับชายาพุทธิและสิทธิ ทำนองเดียวกันในระหว่างพี่น้องทั้งสององค์ใครเดินทางรอบจักรวาลได้ก่อน พระศิวะจะโปรดให้อภิเษกก่อน พระคเณศสามารถใช้ความฉลาดเดินประทักษิณรอบพระศิวะเจ้าได้ก่อน จึงได้รับการอภิเษกกับพระชายาพุทธิและสิทธิทั้งสอง ["พุทธิ" หมายถึง การรู้แจ้ง (insight) ส่วน "สิทธิ" หมายถึง อำนาจพิเศษ (mystical strength) สามารถตีความได้ว่าคือคุณสมบัติที่มีอยู่ในองค์พระคเณศ นั่นเอง]
นั่นคือเรื่องของตำนานที่มักมีที่มาจากสถานการณ์จริง ซึ่งนักวิชาการสันนิษฐานว่า พระคเณศอาจไม่ใช่เทพของอารยันมาแต่เดิม เพราะไม่พบการบูชาเทพเจ้าที่มีลักษณะเหมือนช้างระบุในพระเวท แต่น่าจะมีความเกี่ยวข้องกับชนกลุ่มน้อยที่กระจัดกระจายอยู่ทั่วอินเดีย พวกนี้นับถือช้างป่า ต่อมาพวกอารยันหรือพราหมณ์ก็รับเอาความเชื่อนี้ไปผสมผสานเกิดเป็นพระคเณศ โดยสร้างให้เป็นโอรสของพระศิวะและพระอุมา (พระศิวะและพระอุมาเดิมก็ไม่ได้เป็นเทพของพราหมณ์ เพิ่งเข้ามารวมภายหลังก่อนพระคเณศ) ผู้เขียนมีความเห็นว่า เหตุที่พระคเณศได้เป็นหัวหน้าเทพและได้รับการบูชาก่อนเทพอื่นนี้ สาเหตุหนึ่งน่าจะเกิดจากชนพื้นเมืองบูชาเทพที่เกี่ยวเนื่องกับช้างของตนเป็นสำคัญก่อนเทพของพวกพราหมณ์ พราหมณ์จึงต้องสร้างตำนานให้เกิดเหตุผลของการยอมรับหรืออนุญาตให้พระคเณศได้รับการบูชาก่อนเทพอื่นขึ้น ... ต่อมาพระคเณศได้รับความนิยมมากขึ้นเรื่อย ๆ ในสังคมฮินดูจนเกิดมีนิกายที่นับถือพระคเณศเป็นเทพเจ้าสูงสุดเสมือนพรหมันชื่อ “นิกายคณปัตยะ” และมีคัมภีร์ที่กล่าวถึงพระคเณศโดยตรงคือ มุทคละปุราณะ (ก่อนพ.ศ. ๑๖๔๓) และคเณศปุราณะ (พ.ศ.๑๖๔๓-๑๙๔๓)
ภาพประกอบ จากอินเตอร์เนต
ความเห็น (2)
...“คณปติ” (Ganapathi : lord of the ganas)... ???
Did you mean 'gaṅapati'?
From 'gaṅa' (or in Velthius convention- ga.na = คณะ, clan, group) and 'pati' ( = lord, master); together 'gaṅapati' = master of clan' or 'grand chief'.
I can't find reference to a Hindu tribe 'ganas'. Please advise.
ลองเช็คคำภาษาสันสกฤตค่ะ