กิจกรรมบำบัดกับผู้สูงอายุ

นับเป็นโอกาสที่ดีอีกครั้งหนึ่งสำหรับฉันและเพื่อนๆที่ได้มีโอกาสไปพูดคุยและจัดกิจกรรมให้แก่ผู้สูงอายุ

ณ บ้านพักผู้สูงอายุคามิลเลียน โซเชียล เซนเตอร์ สามพราน จังหวัดนครปฐม

สำหรับผู้สูงอายุที่ดิฉันได้ดูแลคือ ผู้สูงอายุเพศหญิง อายุ 90 ปี เป็นชาวจีน มีโรคประจำตัวคือ โรคความดันโลหิตสูง

การประเมิน สังเกต และทดสอบ

อาม่าเป็นผู้สูงอายุที่สุขภาพร่างกายยังแข็งแรง แต่ถ้าหากเดินหรือยืนเป็นเวลานานจะมีอาการปวดเมื่อยขา อารมณ์ดี พูดคุยเก่ง ยังสามารถดูแลและช่วยเหลือตนเองได้ทุกอย่าง ระดับการรับรู้และความเข้าใจอยู่ในระดับประมาณ 4-5

เมื่อสอบถามไปเรื่อยๆ ได้ทราบว่าที่อาม่ามาอยู่ที่นี่นั้น เป็นเพราะมาอยู่เป็นเพื่อนลูกชายที่เป็นอัมพาต ลูกชายอาม่า อายุ ประมาณ 76 ปี นั่งบนรถเข็น ทำให้อาม่าต้องคอยดูแลและช่วยเหลือทุกอย่าง ไม่ว่าจะเป็นการอาบน้ำแต่งตัว การทำความสะอาดเสื้อผ้า และการเคลื่อนย้ายตนเองจากรถเข็นไปที่ต่างๆ และจากการสังเกตขณะที่พูดคุยกับอาม่าอยู่นั้น อาม่ามักจะลุกไปเตรียมของหรือดูแลลูกชายอยู่เสมอ แม้ลูกชายไม่ได้เรียก และคิดเป็นห่วงลูกอยู่ตลอดเวลา ดูแลลูกชายจนเหมือนเป็นกิจวัตรหนึ่งที่อาม่าต้องทำ

ส่งผลให้อาม่าไม่ค่อยได้ดูแลตัวเองเท่าไหร่นักและไม่มีกิจกรรมยามว่างที่ชอบ เพราะเวลาส่วนใหญ่หมดไปกับการดูแลลูกชาย

ดิฉันจึงได้คิดแนวทางการจัดการทางกิจกรรมบำบัด เพื่อลดภาวะที่อาม่าดูแลลูกชายมากจนเกินไปจนไม่มีเวลาดูแลตนเอง (brake the routine) ดังนี้

• ให้การประเมินเกี่ยวกับการรับรู้ลักษณะของตนเอง และให้คำแนะนำเรื่องการตระหนักรู้ถึงความสำคัญของตนเอง ให้หันกลับมาดูแลตนเอง และสนใจตนเอง ด้วยคำพูดและท่าทางที่เหมาะสม
• ให้คำแนะนำและให้ความรู้เกี่ยวกับเรื่องเวลา การดูแลตนเอง และการจากลา มีการให้เหตุผลว่าควรให้ลูกชายมีส่วนร่วมในการดูแลตนเองด้วย เพราะถ้าหากอาม่าดูแลให้อย่างเดียว แล้วในวันที่อาม่าไม่สามารถดูแลได้แล้ว ลูกชายอาม่าก็จะไม่สามารถดูแลตนเองได้
• ให้คำแนะนำเกี่ยวกับการลดการช่วยเหลือในการดูแลลูกชายของอาม่า เพราะบางเรื่องลูกชายก็สามารถทำได้ แต่อาม่ามักจะทำให้อยู่เสมอ ต้องมีการสร้างความเชื่อมั่นแก่อาม่าว่าลูกชายสามารถทำได้ด้วยตนเอง
• ให้คำแนะนำและร่วมกันจัดตารางเวลา ให้มีทั้งเวลาส่วนตัว และเวลาร่วมกับลูกชาย เพื่อเป็นการสร้างพฤติกรรมใหม่ เมื่ออาม่าทำได้จะมีการให้แรงเสริม เช่น ให้คำชมหรือให้ในสิ่งที่อาม่าต้องการ
• ช่วยค้นหาและสร้างแรงจูงใจในการทำกิจกรรมยามว่างของอาม่า เพื่อเป็นการเบี่ยงเบนความสนใจไม่ให้กังวลเรื่องลูกและมีเวลาอยูกับตนเอง โดยการให้อาม่าลองนึกถึงเหตุการณ์หรือกิจกรรมที่ตนเองได้ทำแล้วมีความสุข พร้อมให้บอกระดับของความเชื่อมั่น จากนั้นให้อาม่าได้ลองทำ หากเป็นสิ่งที่อาม่าชอบอาจมีการจัดอยู่ในตารางเวลาด้วย
• ให้โปรแกรมท่าออกกำลังกายเพื่อบริหารแขน ขา โดย มีท่า

ให้นั่งเก้าอี้แล้วยกเตะขาไปด้านหน้า ข้างละ 5 ที

ให้นั่งเก้าอี้ยกขาข้างหนึ่งไขว้ด้านหน้าไปที่ขาอีกข้างหนึ่งแล้วแตะพื้น ข้างละ 5 ที

ให้ยืนแล้วใช้มือจับพนักพิงเก้าอี้ แล้วเขย่งเท้าขึ้นลง 5 ที

ให้เดินแกว่งแขนช้าๆ ประมาณ 3 นาที

• ฝึกให้หายใจที่ถูกวิธี เพื่อลดความกังวลเกี่ยวกับเรื่องลูก โดยการ

ให้หายใจเข้าท้องป่อง และหายใจออกท้องแฟบ

• มีการให้อาม่าทำกิจกรรมกลุ่มร่วมกับผู้อื่น เพื่อให้มีการแลกเปลี่ยนกับผู้สูงอายุวัยเดียวกัน เป็นการช่วยเพิ่มการมีปฏิสัมพันธ์กับผู้อื่นและลดการวิตกกังวลเกี่ยวกับเรื่องลูก
  
• ให้คำแนะนำและส่งเสริมให้ลูกชายดูแลและช่วยเหลือตนเอง

แนวทางที่ดิฉันได้คิดไว้นั้นจะช่วยให้อาม่าได้ตระหนักถึงคุณค่าของตนเองมากขึ้น ส่งเสริมให้เกิดกิจวัตรประจำวันรูปแบบใหม่ กังวลเกี่ยวกับเรื่องลูกชายน้อยลง และเป็นการคงความสามารถของอาม่าอีกด้วย