นวัตกรรมช่วยเลิกบุหรี่ : บทเรียนจากสายวิชาชีพสุขภาพด้านช่องปาก
ในประเทศไทยมีแผนงาน โครงการ กิจกรรมช่วยให้ผู้พิสมัยควันบุหรี่
ได้ลด ละ เลิกบุหรี่มากมายหลายแผนงาน หลายโครงการ หลายเครือข่าย หลายหน่วยงาน
วิชาชีพหนึ่งที่ทำงานเกี่ยวข้องสุขภาพช่องปาก ทันตแพทย์ ทันตาภิบาล นักวิชาการสาธารณสุขฯ และเครือข่ายในหลายจังหวัดได้ทำงานต่อเนื่องสั้นยาวต่างกัน
สองวันนี้ ๒ - ๓ พฤษภาคม ๒๕๕๙ ที่พัทยา แผนงานเครือข่ายวิชาชีพทันตแพทย์ในการควบคุมการบริโภคยาสูบ (สนับสนุนงบโดย สสส.)
ได้จัดประชุมติดตามประเมินผล โครงการรณรงค์สัญลักษณ์ “กระต่ายขาเดียว” โดยทันตบุคลากร ในการป้องกันผู้สูบบุหรี่หน้าใหม่ในโรงเรียนประถมศึกษา …. ชื่อเล่น โนโน่เข้าโรงเรียน
และอีกห้องติดกัน ประชุมโครงการแลกเปลี่ยนเรียนรู้การพัฒนานวัตกรรมช่วยเลิกบุหรี่โดยทันตบุคลากร
ห้องที่สองนี่ละจะได้บทเรียนอะไรจากการทำงานของพื้นที่ ๔ จังหวัด
อุบลราชธานี อุดรธานี ปราจีนบุรี และโรงพยาบาลสงฆ์ กรุงเทพมหานคร
มาดูกระบวนการถอดบทเรียนจากสิ่งที่ผู้เข้าประชุมทำมากับมือ
ในบทบาทผู้เขียนอยู่ในทีมจัดกระบวนการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ครั้งนี้ในห้องที่สองนะคะ
ส่วนสาระบทเรียนจะถอดออกมาได้มากน้อย ลึกซึ้ง หรือเรียบง่าย .... เพื่อขยายผลงานต่อไป
จะมีทีมสรุปบทเรียนเขียนออกมาอีกชั้นหนึ่งต่างหากค่ะ รออ่านฉบับกระดาษต่อไป
^_,^
ผู้เข้าประชุม ๒๗ คน มานอนพักตั้งแต่เมื่อวาน เช้านี้เริ่มได้ตามเวลา
รู้จักชื่อเล่นกันด้วยกิจกรรมปรบมือแนะนำเพื่อน
ต่อด้วยภาพวาดแห่งความสุข ใน ๑ เดือนที่ผ่านมา กับการทำงานบุหรี่
ตัวอย่างความสุขเล็ก ๆ ของน้องหมอปอ คนไข้มารับบริการ สอบถามทุกคน แนะนำให้เลิกบุหรี่ตามโรคที่เป็น
ถ้าคนไข้ทำได้ก็ภูมิใจ ถ้าเขาไม่ทำก็แอบน้อยใจ แต่ก็ต้องทำใจ
พี่หมอปิ๊ก โรงพยาบาลสงฆ์ ทำงานแบบบูรณาการทั้งโรงพยาบาล นักจิตวิทยา แพทย์ พยาบาล ทันตแพทย์ เภสัชกร นักประชาสัมพันธ์ฯ
พี่ปิ๊กจึงวาดได้ภาพฟันสวยสดใส โลกสวยสดใสไร้ควันบุหรี่
โดยน้องเวียง อุดรธานีเป็นผู้ฟังจากคุณหมอปิ๊กเล่า ไปเล่าในกลุ่ม ๓ คนฟังแล้ว
อดไม่ได้ที่จะเล่าให้เพื่อน ๆ ทั้งห้องฟังอีก …. ประทับใจจริง ๆ
^_,^
พี่หมอปิ๊กก็ไม่น้อยหน้า ประทับใจเรื่องเล่าของน้องเวียงเช่นกัน
แถมเล่าต่อได้สนุกสนาน เสียงดังฟังชัด มีจังหวะครื้นเครงเฮฮาตลอด .... สีสันจริง ๆ
น้องเวียงมีความสุขที่ได้ช่วยให้คุณตาเลิกบุหรี่ได้ ตั้งแต่ที่ทำงาน คือ โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล (รพ.สต.) และติดตามไปเยี่ยมถึงบ้าน
ไปนั่งคุยกับคุณตาที่ “ตะแคร่” ใต้ถุนบ้านที่แวดล้อมด้วยสุ่มครอบไก่ที่คุณตาเลี้ยงไว้
รู้จักญาติ ๆ ติดตามเรื่องราวที่คุณตาตั้งใจจะเลิกตั้งแต่มีลูกเขย ... ยังเลิกไม่ได้
จนมีหลานสองคนเป็นแรงบันดาลใจ และคุณตาไม่สบาย น้องเวียงเอาใจใส่จริง ๆ
ต่อไปน้องก็ตั้งใจว่าจะออกไปเยี่ยมให้กำลังใจ ให้คุณตาเลิกได้ตลอดไป
^_,^
น้องเยา รพ.สต.กาบิน อ.กุดข้าวปุ้น อุบล ในหมู่บ้านปลอดสุรา เริ่มจากผู้นำชุมชนไม่ดื่มสุรา หน่วยงานระดับตำบลช่วยกันทำให้เป็นหมู่บ้านปลอดสุรา กำลังจะพาบุหรี่เข้าไปแต่ดูจะยากกว่า (ผู้นำไม่สูบ เจ้าอาวาสเป็นปราชญ์)
น้องสิทธิ์ อุบลราชธานี เล่าเรื่องของน้องบุ๋ม รพ.สต.ทองอินทร์ อุดรธานี
ให้คำแนะนำผู้ป่วยเบาหวานเลิกบุหรี่ได้ในเวลาสองเดือน
เริ่มจากลดจำนวนที่สูบและเลิกบุหรี่ได้ในที่สุด
ตัวอย่างเรื่องเล่า ... ที่เร้าพลังคนฟังทั้งห้องให้ชุ่มชื้นหัวใจไปด้วย
พี่ ๆ น้อง ๆ ที่อยู่ในวงแลกเปลี่ยนเรียนรู้นี้ ทั้งรับฟังและผลัดกันเป็นผู้เล่า
รับ – ส่ง พลังกระจาย .... เสริมพลังกันเองเรียบร้อยแล้วค่ะ
^_,^
โฆษณาคั่นรายการ
“Get ready for plain packaging”
ซองบุหรี่แบบเรียบ ลดภัยเงียบ ลดโรค
คำขวัญวันงดสูบบุหรี่โลก ๓๑ พฤษภาคม ๒๕๕๙
ซองบุหรี่ไม่ติดป้ายชื่อยี่ห้อ ช่วยกัน .... ลดภัยเงียบ ลดโรค
^_,^
ค่อย ๆ ทำความรู้จักกันเพิ่ม กำลังคุ้นเคยสนุกในการร่วมกิจกรรมกับเพื่อนใหม่
แต่ทีมผู้เหนี่ยวนำกระบวนการ (Mentor) กลับให้รวมกลุ่มจังหวัด
เพื่อให้สมาชิกเล่าเรื่องจังหวัด/พื้นที่ที่ทำงานเกี่ยวข้องบุหรี่มา อ่ะ .... เพื่อนเก่าก็เลอค่าเหมือนอัญมณีนะคะ
- จุดเริ่ม
- วัตถุประสงค์
- กลุ่มเป้าหมาย
- วิธีดำเนินงาน/ทำกับใครบ้าง ทำร่วมกันอย่างไร
- เอาชนะอุปสรรค
- ประทับใจที่สุด (ถ้าเป็นเรา อยากขยาย/อยากเล่าต่อ
นำเสนอกลุ่ม จ.ปราจีนบุรี
- มี ๗ อำเภอ โรงพยาบาลชุมชน ๗ แห่ง รพ.สต. ๑๙๔ แห่ง เครือข่ายเลิกบุหรี่เริ่มจากพยาบาล เจ้าหน้าที่ต่าง ๆ ตั้งแต่ปี ๒๕๓๕
- เครือข่ายทันตบุคลากรเริ่มปี ๒๕๕๘ กลุ่มเป้าหมาย ผู้ที่มารับบริการ ชมรมผู้สูงอายุ
- โรงพยาบาลคัดกรองการสูบบุหรี่ แนะนำ ชักชวนให้เลิก เลิกด้วยคลินิกทันตกรรม แบ่งขูดหินปูนนัดมาบ่อยๆ ส่งคลินิกเวชฯ ให้ช่วย นักกายภาพพาผู้ป่วยออกกำลังกายปอดและอื่น ๆ ทุกคลินิกปรึกษาส่งต่อกันได้
- ทำงานส่งต่อกันจากทันตกรรม คลินิกเวชปฏิบัติครอบครัว (ส่งต่อขูดหินปูน)
- รพ.สต. ออกปฏิบัติงานที่โรงเรียน ให้ความรู้ ให้เด็กไปโน้มน้าวผู้ปกครองให้เลิก ให้ อสม. ซักถามคนที่อยากเลิก ตรวจช่องปากที่ รพ.สต. เข้าระบบส่งต่อไปโรงพยาบาล
- เอาชนะอุปสรรค บุคลากรไม่มีเวลาออกกิจกรรมในโรงเรียน เวลาไม่ตรงกับโรงเรียน
- ประทับใจ ผู้ป่วยมาตามนัด ได้รับความร่วมมือจากฝ่ายต่าง ๆ
- การทำงานที่ปราจีน ภาพรวม ทุก โรงพยาบาลทำ ๕ A ซักประวัติผู้ป่วยแล้วอยากเลิก พาไปคลินิกจิตเวชเพื่อเลิกบุหรี่ก่อนรักษาทั่วไป กรณีผู้ป่วยทันตกรรม ตรวจช่องปากแล้วแนะนำให้เลิกบุหรี่ เนื่องจากปราจีนบุรี รับงบประมาณจังหวัดละ ๑ ล้านบาท จาก สสส. (กองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ) เป็นจังหวัดปลอดบุหรี่ จึงมีงานลงใน อสม. (ชุมชนด้วย)
^_,^
นำเสนอกลุ่ม จ.อุบลราชธานี
- รับนโยบายจากจังหวัด เชิญทันตบุคลากรมาร่วมประชุม กลุ่มเป้าหมาย ผู้มารับบริการทันตกรรมทุกคน ที่ รพ.สต. และโรงพยาบาล
- ซักประวัติ ๓A / ๕A ให้บริการทันตกรรม ให้ความรู้เรื่องบุหรี่ ต้องการเลิกโดยคลินิก โดยทันตแพทย์ ทำไม่ไหวส่งต่อคลินิกฟ้าใส
- มีแผนแลกเปลี่ยนเรียนรู้ในจังหวัด
- มีแผนงาน / จัดอบรม / รณรงค์ในโรงเรียนและสถานที่ราชการ
- เวทีแลกเปลี่ยน สรุปเป็นไตรมาส
- ประทับใจ เราเป็นส่วนหนึ่งในการเลิกบุหรี่ หมอเข้าไปให้ความรู้แก่ผู้ที่อยากเลิกบุหรี่ทำให้เขาเลิกบุหรี่ได้
- ทำโรงพยาบาลชุมชนต้นแบบ ๕ แห่ง และ รพ.สต. ๑๐ แห่ง
^_,^
นำเสนอกลุ่ม จ.อุดรธานี
- เริ่มจากเป็นจังหวัดปลอดบุหรี่ ปี ๒๕๕๖ งบจาก สสส.
- กลุ่มเป้าหมาย คลินิก ANC/สามี คนในครอบครัว ผู้ป่วยความดันโลหิตสูง เบาหวาน
- ประชุมชี้แจงระดับจังหวัด โรงพยาบาล ๑๖ แห่ง รพ.สต. ๒๘ แห่ง
- ใช้ ๓ A ในคลินิกเป้าหมาย คนที่ต้องการเลิกให้บริการ แจกแผ่นพับ นัดหมาย คนที่ลังเลหรือคนที่เราช่วยแล้วไม่ไหวส่ งต่อไปคลินิกเลิกบุหรี่ ติดตามผล
- การเอาชนะอุปสรรค ติดตามผลยาก ประสานกับ อสม. ให้มารับบริการ ตนเองขาดความมั่นใจ ได้รับการสนับสนุนจากพยาบาล
- ความประทับใจ ช่วยเลิกบุหรี่ได้ / สสจ. (สำนักงานสาธารณสุขจังหวัดอุดรธานี) สนับสนุนสื่อและออกเยี่ยมทุกอำเภอ /
- ประทับใจบ้านที่เป็นเบาหวานคิดจะเลิกบุหรี่ คิดเรื่องเงินเสียเงินกี่บาท ปอดจะพัง หลังจากที่ป่วยนอน รพ.สามวันจะไม่สูบบุหรี่ ทำให้เลิกได้จริง ก่อนเลิกบุหรี่เลิกเหล้าก่อน
- สิ่งสนับสนุน ป้ายคลินิกทกเลิกบุหรี่ปิดไว้ทุกที่ คู่มือคำมั่นสัญญาว่าจะเลิกบุหรี่ แบบฟอร์มรายงานผู้ป่วย แบบเก็บข้อมูลการสูบบุหรี่
- พัฒนา ตารางนัดหมายผู้ป่ว ย ติดสติ้กเกอร์เพื่อบอกระดับ / ชาหญ้าดอกขาว ช่วยเลิกบุหรี่ เบิกจากฝ่ายเภสัชกรรม
เพื่อน ๆ และคณะทำงานแผนงานเครือข่ายวิชาชีพทันตแพทย์ในการควบคุมการบริโภคยาสูบ ช่วยกันซักถามเพิ่มเติมในจุดที่สนใจ
- ถาม กระบวนการทำงานในคลินิก NCD บุคลากรไม่พอ ทำอย่างไร
- ตอบ ตำบลมี อสม.จิตอาสาช่วยวันละ สองคน (ได้รับเงินจากกองทุนท้องถิ่น) เอาแบบสอบถามเพื่อไปคัดกรอง ไปถามเรื่องบุหรี่ (หกคำถาม)
- ถาม เลิกบุหรี่ได้กี่คน ติดตามอย่างไร ในช่วงที่ทำงานมา ๒ เดือนนี้
- ตอบ เลิกแล้ว ๑๕ คน คลินิกเลิกบุหรี่แจ้งผลทางอีเมล์ ตนเองติดตามหนึ่งสัปดาห์ หนึ่งเดือน สามเดือนและหนึ่งปี
- ถาม ทีม สสจ. พัฒนาความรู้ทีมงานในพื้นที่อย่างไร
- ตอบ ใช้การชี้แจง วิทยากรจากแผนงานวิชาชีพหนึ่งครั้ง นำเสนอรูปแบบวิธีการทำงานแก่ผู้ปฏิบัติ ส่งรายงานทุกเดือน จังหวัดมีแผนเยี่ยมติดตาม วางแผนจะทำเกียรติบัตรแก่เจ้าหน้าที่ และผู้ที่เลิกบุหรี่ได้
- ถาม แผนนิเทศถี่แค่ไหน
- ตอบ ไปได้หนึ่งครั้งร่วมกับการนิเทศปกติ
- ถาม ทำงานบุหรี่เพื่อเพิ่มความครอบคลุมบริการทันตกรรม คิดได้อย่างไร ใครเป็นคนคิด
- ตอบ พยายามคิดว่าจะให้บูรณาการกับงานที่มีอยู่ ตัวชี้วัดคือร้อยละบริการทันตกรรมที่เพิ่มขึ้นทุกปี รวมทั้งกลุ่มเป้าหมายเพิ่มขึ้นเรื่อยๆ จึงเอาเรื่องบุหรี่มาใช้ในการทำงานกับหญิงตั้งครรภ์ (วัยทำงาน)
- ถาม กลุ่มเป้าหมายหลักคือ ANC แล้ว ไปโรคเรื้อรังต่อได้อย่างไร
- ตอบ เริ่มจากคลินิกเล็กก่อนคือกลุ่มวัยรุ่น (น่าจะได้) นักสูบหน้าใหม่ เป็นผู้สูบระยะแรกยังสูบไม่มาก น่าจะจัดการไม่ยาก
- ถาม การพัฒนานวัตกรรม เป็นอะไรที่ใหม่ เป็นต้นแบบในการพัฒนา นำไปขยายผลต่อ จากแม่ไปสู่การเลิกบุหรี่ในพ่อ การแลกเปลี่ยนและถอดบทเรียนพื้นที่ จึงเป็นเรื่องสำคัญ
- หมอแบ๊งค์ ให้ข้อมูลเพิ่มเติมเรื่อง ชาหญ้าดอกขาว ช่วยไม่อยากบุหรี่ ซึ่งอยู่ในบัญชียาหลักแห่งชาติ (รายการนี้ขึ้นกับว่าทางโรงพยาบาล เลือกใช้สมุนไพรใดในบัญชียาหลัก)
^_,^
โรงพยาบาลสงฆ์ กทม.
- จุดเริ่ม งบประมาณจากกรมแพทย์ และ สสส. ต่อยอดคลินิกอดบุหรี่ อยากให้เป็นโรงพยาบาลปลอดบุหรี่ร้อยเปอร์เซ็นต์
- กลุ่มเป้าหมาย พระสงฆ์ในโรงพยาบาล และนอกโรงพยาบาล
- ทีมงานเชิญมาทุกคนตั้งเป็นคณะทำงาน แพทย์/ทันตแพทย์/เจ้าหน้าที่อื่นๆ เจ้าหน้าที่ประชาสัมพัธ์ ลูกค้าสัมพันธ์
- อุปสรรค พระเข้าคลินิกเลิกบุหรี่น้อยมาก ๑-๒ รูป จากนั้น จัดงานประชาสัมพันธ์ วันงดสูบบุหรี่โลก ให้ทุกวอร์ดทำบอร์ดประกวด สอบถามพระในทุกวอร์ด ได้เคสมากขึ้น ประทับใจคือพระที่เลิกได้ (สูบมานานมาก)
- อุปกรณ์ เครื่องเป่าวัดคาร์บอน/ เอกสารแนะนำสำหรับพระ/ แจกน้ำยาบ้วนปาก(เภสัชทำเอง) ให้เดือนละ ๒ ขวด มีแผ่นนิโคติน (แพทย์จ่าย)
- จัดประชุมของทันตฯ สั้น ตรงเวลา ตรงประเด็น อาหารอร่อยมาก !! มีการนิเทศจากแผนงาน ทีมงานได้กำลังใจ
- การนัดหมายใช้วันเดียวกับที่มารับยา
- แจกฟิวเจอร์บอร์ดไปทำบอร์ดมาแข่งกันทุกวอร์ด ประกวดคำขวัญ วันที่ ๓๑ พค
- ถาม ผลที่ได้
- ตอบ เริ่มทำเมษายน ๕๘ มี ๓๐๐ เคส เลิกได้ ๑๗ รูป
- ออกหน่วยเชิงรุกเลิกได้ สองรูป หายไป ๘๔ รูป
- ถาม การหาเคสเชิงรุก ทำได้อย่างไร
- ตอบ เวชกรรมสังคมเลือกวัดที่สนใจได้ ๓ วัด เอาทีมงานไปให้ความรู้ ให้พระประเมินว่าอยากเลิกบุหรี่กี่รูป นัดมาทำได้ ๘ รูป เลิกได้ ๓รูป
- พี่หลุย์ บอกว่า ปีนี้ สป. ของบเพื่อการบำบัดบุหรี่ให้งบสามแสน (คีย์ผ่าน ๔๓ แฟ้ม) ปราจีนใช้สายด่วน Hot line ช่วยติดตามงาน
- ถาม การทำงานร่วมกับสหวิชาชีพ
- ตอบ ใช้การพูดคุยกับผู้อำนวยการ ตั้งคณะทำงาน เรื่องบุ หรี่ชุดใหม่ และขอซื้อหมากฝรั่งเพื่อการเลิกบุหรี่
- ถาม ใช้งบใคร ตอบ ใช้งบโรงพยาบาล ควรให้เข้าระบบปกติ
- ถาม พระที่เข้าร่วมโครงการ เพราะคนไข้ถูกถามซ้ำในทุกจุดบริการเรื่องสูบบุหรี่
- ตอบ น่าจะมีส่วนที่ทำให้ คนอยากเลิก
- ถาม บุคลิกภาพมีผลต่อการทำงานกับพระสงฆ์ ไหม
- ตอบ บุคลิกแบบหัวหน้า เหมาะกับการบริหาร ผอ. / บริหารทีม
- เทคนิค การบริหารเจ้านาย/ ทำงานกับสหสาขาวิชาชีพ แพทย์เวลาน้อย ประชุมอย่างตรงประเด็น กระชับ ชอบอาหารอร่อย ชอบของเล่น (หมากฝรั่ง)
- เทคนิค การทำงานให้เกิดเป็นรูทีน วิเคราะห์คนที่เกี่ยวข้อง องค์กร เช่น เภสัชกรผสมน้ำยาบ้วนปาก การที่น้องนักจิตวิทยาสามารถตัดสินใจการจ่ายน้ำยาบ้วนปากให้เหมาะสมกับการนัดหมาย
^_,^
จบวันด้วยดี แยกย้ายกันไปศึกษาความเป็นอยู่ชาวพัทยา
พรุ่งนี้พบกันใหม่นะคะ
สวัสดีค่ะ
^_,^
(ขอบพระคุณมากค่ะ พี่สุรัตน์ มงคลชัยอรัญญา note-taker)
ความเห็น (10)
น่าดีใจกับเรื่องราวความสำเร็จนะคะ น่าชื่นชมทุกท่านที่ลงแรงอย่างตั้งใจ คงเป็นกำลังส่งเสริมกันได้เป็นอย่างดีนะคะ งานนี้ ขอชื่นชมผู้ริเริ่มงานแบบนี้นะคะ ทำที่เดียวกว่าจะเห็นผล มาแลกเปลี่ยนกันแบบนี้ช่วยเพิ่มกำลังใจดีจริงๆ เป็นงานปิดทองหลังพระอีกแบบนึงเลยนะคะนี่
สวัสดีค่ะ คิดถึงค่ะพี่ธิรัมภา ญาติG2K กันนะคะ กลับมาหลังจากตะเวณไปเรื่อยเปื่อย .. ต้นไม้คือชีวิตเปรียบดั่งร่างกายเรา เอาสิ่งแปลกปลอมไปเกาะ ยึดติดก็ทำให้เสื่อมนะคะ อิอิ..
ฟังเรื่องราวแต่ละคน กว่าจะเลิกได้ก็ไม่ง่ายนะคะ
รายแรกสำคัญเสมอ กำลังใจไม่ถอยกันง่าย ๆ
พอมาพบปะชุมชนุมกัน เพิ่มพลังใจพลังกายได้ดีทีเดียวค่ะพี่โอ๋
ฝากดูแลเด็ก ๆ อย่าเอาสิ่งแปลกปลอมเข้าร่างกายนะคะคุณ Krutoom
ชอบโลโก้เลยครับ
ยืยยิงเอ้ยยืนยัน มั่นใจ ไม่สูบ
ได้แรงจูงใจ จากลูก ... ดีมากๆ เลยค่ะ
ตอนนั้นพี่เปิ้นไม่อ้วน ตอนนี้ไม่รู้ ไขมัน มาจากไหน 5555
กระต่ายขาเดียว .... ยืนยัน มั่นใจ ไม่สูบ
ขอบคุณมาก ๆ ค่ะ อ.ขจิต
ใช้สิ่งที่ค้นพบจากผู้อยากเลิกบุหรี่เองเป็นแรงจูงใจนะคะ ขอบคุณค่ะพี่เปิ้น
ตามไปอ่านบันทึกของพี่เปิ้นแล้ว วิชาการ หลักการดีค่ะ ขอบคุณนะคะ