ชีวิตที่พอเพียง 2611. คลองสร้างชาติ

ภาพยนตร์สารคดี บีบีซี ชุด Canals – The Making of a Nation ให้ความรู้เชิงประวัติศาสตร์มากมาย นำเสนอโดย Liz McIvor นักประวัติศาสตร์ และมีการไปสัมภาษณ์นักประวัติศาสตร์อีกมากมาย ทำให้ผมเห็นภาพประเทศอังกฤษอย่างที่ ไม่เคยคิดมาก่อนว่าจะมีคลองมากอย่างนี้ และคลองจะเป็นตัวขับเคลื่อนการขนส่งวัตถุดิบและสินค้า ในยุคเริ่มต้น ปฏิวัติอุตสาหกรรม

สะท้อนภาพคนอังกฤษที่คิดพัฒนาบ้านเมืองแบบมีแผน มองการณ์ไกล และกล้าทำสิ่งที่ดูผิวเผินไม่น่าจะเป็นไปได้ คือการขุดคลองขึ้นที่สูง การสร้างคลองยกระดับจากพื้นดิน ในลักษณะ aqueduct และการขุดคลองเป็นอุโมงค์ลอดภูเขาหิน

มีภาพชีวิตผู้คนสมัยก่อนกว่าร้อยปี รวมทั้งภาพยนตร์ขาวดำบันทึกภาพสมัยก่อน ให้ความรู้เชิงประวัติศาสตร์ดียิ่ง

การคมนาคมขนส่งทางคลอง ถูกรุกโดยรถไฟ และต่อมารถยนต์ คลองจึงถูกทิ้งร้าง เน่าเหม็น และเต็มไปด้วยขยะ จนถึงยุคฟื้นฟูคลอง เริ่มเมื่อประมาณเจ็ดสิบปีที่แล้ว เวลานี้คลองกลายเป็นสถานที่พักผ่อนหย่อนใจ เพราะทัศนียภาพสวยงาม และสงบ เขาไม่ได้เอ่ยถึง แต่ผมสังเกตเห็นว่าเวลานี้เรือที่แล่นในคลองเป็นเรือท่องเที่ยว และใช้ไฟฟ้าทั้งหมด ไม่ส่งเสียงดัง และแล่นช้าๆ ให้คนได้ซึมซับธรรมชาติและความงามสองฝั่งคลอง

สมัยที่การขนส่งทางคลองรุ่งเรือง มีชาวเรือจำนวนหลายหมื่นคน ใช้ชีวิตครอบครัวอยู่บนเรือ เคลื่อนย้ายไปตลอด เป็นชีวิตที่ยากลำบาก สมัยนี้ มีเรือยาวที่ใช้เป็นบ้านได้อย่างถูกกฎหมาย แม้จะแคบ แต่ก็ให้บรรยากาศพิเศษที่บางคนชอบ เขาบอกว่าในลอนดอนคนนิยมบ้านเรือมากขึ้นเป็นสามพันลำ จนเกินความสามารถของระบบคลองในลอนดอนจะรับไหว

สมัยนี้ เรือที่แล่นในคลองในอังกฤษ ใช้ไฟฟ้าทั้งสิ้น ไม่เกิดมลภาวะทางเสียง ผมฝันอยากให้เรือโดยสารในคลองไทยทำเช่นนั้นบ้าง

ขอขอบคุณ อ. หมอปรีดา มาลาสิทธิ์ ที่เอื้อเฟื้อภาพยนตร์

วิจารณ์ พานิช

๗ ก.พ. ๕๙