ชีวิตที่พอเพียง : ๒๕๒๑. ไม่สรุป

ช่วงต้นเดือนถึงกลางเดือนกันยายน ๒๕๕๘ ผมร่วมประชุมหลายหน่วยงาน ที่ต้องการคลำหา “ภพภูมิใหม่” ในการทำงานสร้างสรรค์ให้แก่สังคม ในลักษณะที่ไม่มีอำนาจรัฐ หรืออำนาจสั่งการ ซึ่งผมมองว่า เป็นลักษณะหรือ เงื่อนไขการทำงานที่เปิดช่องให้เราต้องทำงานในสภาพของความซับซ้อน เป็น “พร” จากข้อจำกัด คือความไร้อำนาจ

ในสภาพการทำงานแบบมีอำนาจ คนเราจะเล่นบท C&C (Command and Control) โดยอัตโนมัติ เพราะเป็นบท ที่ทรงประสิทธิผลและประสิทธิภาพที่สุดในสายตาผู้เล่นแต่ตรงกันข้าม ในสภาพที่ทำงานแบบไม่มีอำนาจ ไม่มีสิทธิ เล่นบท C&C จึงจ้องฉีกแนวไปเล่นบท CAS (Complex-Adaptive Systems) อย่างไม่มีทางเลี่ยง

พวกเราทุกคน คุ้นกับการเล่นบท C&C การประชุมต่างๆ ก็เป็นการประชุมแบบ C&C คือต้องสรุป หาข้อยุติ เพื่อการดำเนินการแนวทางใดแนวทางหนึ่ง

แต่ในการประชุมช่วงนี้ ผมเล่นบท “ร่วมประชุมด้วยท่าที CAS” ดังนั้น เมื่อถึงตอนจบ ประธานการประชุม โยนมาให้ผมสรุปในฐานะผู้อาวุโสที่สุดในห้องประชุม ผมก็จะสรุปว่า “ไม่สรุป” หรือ “สรุปไม่ได้” เพราะเรื่องมัน ซับซ้อน มีหลายแง่มุม หลายมิติ เรามาประชุมร่วมกันเพื่อทำความเข้าใจความซับซ้อนนี้ และช่วยกัน มองหาลู่ทาง ดำเนินการหลายๆ แบบ ที่มีข้อดีข้อเสียแตกต่างกัน ในต่างบริบท

ดังนั้น จะดำเนินการแนวใด เลือกจุดไหนมาดำเนินการก่อนหลัง จึงขึ้นอยู่กับผู้ดำเนินการหรือผู้ทำด้วย ไม่ควรสรุปเรื่องซับซ้อนให้แบนราบเหลือมิติเดียว เป็นการจำกัดความริเริ่มสร้างสรรค์ของคนทำ พูดง่ายๆ คือคิดให้คนอื่นทำ แบบมีสูตรสำเร็จตายตัว

ผมไม่ชอบให้ใครมากำหนดสูตรสำเร็จตายตัวในเรื่องใดๆ ให้ผมทำ ผมจึงไม่ทำเช่นนั้นต่อผู้อื่น จึงไม่สรุปเรื่องราวที่ซับซ้อนให้แบนราบหยุดนิ่ง ขาดมิติความลึกและความเป็นพลวัต

ผมสนุกกับการเรียนรู้ความซับซ้อนจากการประชุม หากจะต้องสรุป สิ่งที่ผมสรุปคือ ทำอะไรต่อ ใครทำ

วิจารณ์ พานิช

๑๘ ก.ย. ๕๘

[โอ๋-อโณ]

ตรงนี้สำคัญที่สุดในการสรุปการประชุมนะคะ ที่ว่า ทำอะไรต่อ ใครทำ และเพิ่มว่า มีกำหนดเวลาเท่าใด นำเสนอผลการทำงานเมื่อใดอย่างไร รับรองทุกการประชุมน่าจะไม่เสียเวลาเปล่าค่ะ