หลวงโยนะการพิจิตร..พ่อค้าไม้ชาวพม่าผู้อุปถัมภ์พระเจดีย์ สร้างพระ และอุปถัมภ์วัด(ตามรอย 6 วัดพระสิงห์วรมหาวิหาร 2)
วัดพระสิงห์วรมหาวิหาร เชียงใหม่ เป็นวัดที่มีประวัติอันยาวนานที่เกี่ยวข้องกับเจ้านายฝ่ายเหนืออย่างไม่มีข้อสงสัย
แต่ผู้เขียนอยากจะเพิ่มเติมข้อมูลจากคำบอกเล่าภายในครอบครัวเกี่ยวกับหลวงโยฯและวัดพระสิงห์
หลวงโยฯกับหอไตรวัดพระสิงห์
ขอเริ่มจากภาพปริศนาที่เกี่ยวข้องกับหอไตรวัดพระสิงห์
ภาพที่๑ เป็นภาพวัดพระสิงห์ครั้งที่ยังรกเรื้ออยู่ มีวิหารใหญ่ ๑ หลัง( ภาพจากหนังสือประวัติวัดพระสิงห์ )
ภาพที่ ๒ เป็นภาพวิหารหลังเดิม แต่มีรูปเจดีย์องค์เล็กทรงพม่า มีสิงห์ประดับ มีกำแพงวัด มีพระเจดีย์องค์ใหญ่และหน้าพระเจดีย์น่าจะเป็นอุโบสถสองสงฆ์ (ภาพจากหนังสือประวัติวัดพระสิงห์ เชียงใหม่ )
โปรดสังเกตว่ามีเจดีย์พม่าองค์เล็ก มีสิงห์ประดับ แต่ระหว่างเจดีย์องค์เล็กและสิงห์เป็นที่ว่างมีแต่ต้นไม้เป็นฉากอยู่ไกลๆแต่ไม่มีหอไตร
ภาพที่ ๓ เป็นภาพหอไตรวัดพระสิงห์ ซึ่งมีเจดีย์แบบพม่าองค์เล็กอยู่ด้านหน้าหอไตร
ซึ่งเป็นเจดีย์ที่หลวงโยฯสร้าง (จากคำบอกเล่าของพระครูวรกิจวิวัฒน์) เจดีย์ถูกรื้อทิ้งในปี ๒๕๐๔ ( ภาพจากหนังสือประวัติวัดพระสิงห์ เชียงใหม่ )
ภาพที่ 3.1เจดีย์เล็กหน้าหอไตรอีกมุมหนึ่ง ภาพจากหนังสือประวัติวัดพระสิงห์
3.2 หอไตรวัดพระสิงห์ในปัจจุบัน
3.3 ภาพปัจจุบันของหอไตรวัดพระสิงห์ที่ปราศจากเจดีย์องค์เล็ก เพราะเจดีย์ถูกรื้อทิ้งตั้งแต่ปี ๒๕๐๔
จากภาพ 1-3 น่าจะเป็นหลักฐานที่ทำให้สรุปได้ว่า หอไตรที่เข้าใจกันว่ามีประวัติการสร้างมายาวนานนั้น ตามความเป็นจริงสร้างเมื่อไม่นานนี้เอง (ประมาณร้อยกว่าปี) และสร้างหลังเจดีย์พม่าองค์เล็ก
3.4 ด้านหน้าหอไตรวัดพระสิงห์ มีดอกสัญลักษณ์หลวงโยฯคล้ายดอกจันประดับอยู่ทั่วไป
3.5 ด้านหลังหอไตรก็ยังคงประดับด้วยดอกสัญลักษณ์หลวงโยฯ
เหตุใดหอไตรวัดพระสิงห์จึงมีดอกสัญลักษณ์ของหลวงโยฯอยู่ทั่วไป?
3.6 ซูมดอกสัญลักษณ์หลวงโยฯที่ด้านหน้าหอไตรวัดพระสิงห์ เชียงใหม่
3.7 ด้านข้างหอไตรวัดพระสิงห์ ที่นอกจากจะมีดอกสัญลักษณ์รูปดอกจันไปทั่ว แม้แต่หม้อดอกยังมีดอกสัญลักษณ์เป็นดอกไม้หลายกลีบประดับ
เนื่องจากพระครูวรกิจวิวัฒน์เล่าไว้ด้วยว่าหลวงโยฯได้มีส่วนร่วมอย่างมากในการบูรณะวัดพระธาตุหริภุญไชย ลำพูน โดยเฉพาะที่เป็นศิลปะพม่า และพบว่าหอไตรวัดพระธาตุหริภุญไชยมีความคล้ายคลึงกับหอไตรวัดพระสิงห์ ทั้งยังมีดอกสัญลักษณ์คล้ายดอกจันประดับอยู่จึงขอนำเสนอไว้ด้วย
3.8 หอไตรวัดพระธาตุหริภุญไชย ลำพูน
3.9 ดอกจันสัญลักษณ์หลวงโยฯที่หน้าประตูเข้าที่เก็บคัมภีร์ใบลานหอไตรวัดพระธาตุหริภุญไชย ลำพูน
3.10 เทวดาปูนปั้นที่หอไตรวัดพระสิงห์
3.11เทวดาอีกองค์ที่หอไตรวัดพระสิงห์
เนื่องจากนักโบราณคดีได้ข้อสรุปแล้วว่า เทวดาที่วัดพระสิงห์มีต้นแบบจากเทวดาวัดเจ็ดยอด จึงขอนำเสนอรูปเทวดาวัดเจ็ดยอดให้พิจารณาดังนี้
3.12 พระเจดีย์วัดเจ็ดยอดที่เลียนแบบมาจากพุทธคยา ประดับด้วยเทวดาในอิริยาบถต่างๆ
3.13 อีกมุมหนึ่งของพระเจดีย์วัดเจ็ดยอดที่ประดับด้วยเทวดาปูนปั้นที่งดงาม
เทวดาแต่ละองค์ประดับองค์ด้วยดอกไม้ทั้งสิ้น แต่ขอนำเสนอเฉพาะองค์ที่ประดับด้วยดอกไม้หลายกลีบ ซึ่งเป็นสัญลักษณ์ของหลวงโยฯเท่านั้น
3.14 เทวดาองค์ขวาเป็นองค์ที่น่าจะงดงามที่สุดและถูกนำเสนอในเอกสารทางวิชาการมากมายมีดอกสัญลักษณ์ประดับอยู่ที่พระนลาฎ ส่วนองค์ซ้ายประดับด้วยดอกสี่กลีบ
3.15 ซูมเทวดาองค์ขวามีดอกสัญลักษณ์หลวงโยฯประดับอยู่ที่พระนลาฏเป็นดอกไม้หลายกลีบ
3.16 ดอกไม้ประดับฉากของเทวดาองค์นี้ก็เป็นดอกไม้หลายกลีบสัญลักษณ์ของหลวงโยฯ
********
3.17 มีดอกสัญลักษณ์หลวงโยฯเป็นดอกไม้หลายกลีบที่พระนลาฏของเทวดาองค์นี้เช่นกัน
3.18 ซูมดอกไม้หลายกลีบที่ฉากหลังเทวดา
3.19 จุดนี้ก็มีดอกไม้หลายกลีบสัญลักษณ์ของหลวงโยฯ
3.20 เทวดาองค์มีดอกไม้หลายกลีบแอบอยู่ใต้ท้องแขน
หากดอกไม้หลายกลีบซึ่งเป็นสัญลักษณ์ของหลวงโยฯในรูปเทวดาที่นำเสนอก่อนหน้านี้
เป็นความบังเอิญ เหตุใดช่างจึงมีความจำเป็นต้องแปะดอกไม้หลายกลีบที่ใต้ท้องแขนเทวดาองค์นี้ด้วย (ปัจจุบันในปี พ.ศ.๒๕๕๗ อาจจะสังเกตเห็นยากเพราะคราบตะไคร่เกาะ)
อนึ่งหอไตรวัดพระสิงห์นี้มีรูปแบบทางสถาปัตยกรรมคล้ายกับหอไตรวัดพระธาตุหริภุญไชยที่พระครูวรกิจวิวัฒน์เล่าไว้เช่นกันว่าหลวงโยฯได้มีส่วนร่วมอย่างมากในการสร้างหรือบูรณะโดยเฉพาะที่เป็นศิลปะพม่า
4. หอไตรวัดพระธาตุหริภุญไชย
หลวงโยฯร่วมสร้าง/บูรณะวิหารวัดพระสิงห์
5 ภาพครูบาศรีวิชัยครั้งรับนิมนต์เจ้าแก้วนวรัฐมาบูรณะวัดพระสิงห์ในเดือนพ.ค.๒๔๖๗
หลวงโยนะการพิจิตรในฐานะศรัทธาหลักนั่งกับพื้นตรงกลางหน้าครูบาศรีวิชัย และยังมีบุตรชายหลวงโยฯในภาพอีก ๕ คน สามเณรที่ยืนด้านหน้าครูบาฯคือครูบาดวงดี วัดท่าจำปี
ภาพนี้ยืนยันว่าหลวงโยฯเคยไปร่วมสร้าง/บูรณะวิหารหลังนี้อย่างแน่นอน
(ภาพจากบ้านคุณอรอนงค์ อุปโยคิน เหลนหลวงโยฯสายนายโมส่วย)
6. ภาพวิหารหลังที่ครูบาศรีวิชัยถ่ายภาพกับเจ้าแก้วนวรัฐ หลวงโยฯและสานุศิษย์
(ภาพจากหนังสือประวัติวัดพระสิงห์ เชียงใหม่)
หลวงโยฯ กับวิหารลายคำวัดพระสิงห์ ฯ เชียงใหม่
สำหรับวิหารลายคำวัดพระสิงห์ มีคำบอกเล่าจากบุคคลในครอบครัวดังนี้
ตัวข้าพเจ้าเองทราบจากญาติผู้ใหญ่ตั้งแต่ข้าพเจ้ายังเล็กว่า หลวงโยนะการพิจิตรเป็นผู้สร้างวิหารลายคำวัดพระสิงห์ นอกจากนั้นยังได้รับคำยืนยันอีกจาก
พระครูวรกิจวิวัฒน์ (ตุ๊เติง)(มรณภาพ) อดีตเจ้าคณะเขตคลองเตย-วัฒนา อดีตเลขานุการรองแม่กองธรรมสนามหลวง อดีตเจ้าอาวาสวัดภาษี คณะทำงานเจ้าคณะกรุงเทพมหานคร
โดยท่านเล่าให้ข้าพเจ้าเมื่อครั้งที่ท่านมาอาพาธที่เชียงใหม่ฟังว่า เมื่อครั้งที่ท่านจำพรรษาที่วัดพระสิงห์ (ประมาณปี๒๔๙๕) ท่านเห็นชื่อของหลวงโยฯหน้าวิหารลายคำว่า โยนะการพิจิตรผู้สร้าง
ภายหลังท่านย้ายไปจำพรรษาที่วัดหนองคำและวัดปากน้ำตามลำดับ ท่านพระครูไม่เข้าใจว่าเหตุใดชื่อหลวงโยฯหน้าวิหารลายคำจึงหายไป
เมื่อปีพ.ศ.๒๕๔๘ ข้าพเจ้าได้มีโอกาสพบช่างอุดม ไชยวังโส(ถึงแก่กรรมเมื่อปี พ.ศ.๒๕๕๔) ท่านเคยช่วยบิดาของท่านบูรณะวิหารลายคำวัดพระสิงห์ ท่านเล่าว่า เคยมีตัวหนังสือเขียนหน้าวิหารลายคำว่า โยนะการพิจิตร ผู้สร้าง เมื่อมีการทาสี ทางวัดได้บอกให้ช่างทาสีทับไป
7. มีดอกสัญลักษณ์หลวงโยฯที่โขงทางเข้าวิหารลายคำวัดพระสิงห์ ฯ
7.2 มีดอกสัญลักษณ์หลวงโยฯถึงสามชั้น คือ ชั้นที่๑ ที่ฐานพระพุทธสิหิงห์
และชั้นที่สองที่แท่นแก้ว(ฐานชุกชี)
8 ดอกสัญลักษณ์หลวงโยฯสองชั้นที่แท่นแก้วในวิหารลายคำวัดพระสิงห์
9 มีดอกสัญลักษณ์และงูเล็กทั่ววิหาร (หลวงโยฯเกิดปีมะเส็ง)
10 แม้แต่สัตภัณฑ์ในวิหารลายคำวัดพระสิงห์ก็ยังมีดอกสัญลักษณ์หลวงโยฯประดับอยู่
11. ดอกสัญลักษณ์หลวงโยฯเป็นดอกไม้หลายกลีบที่โขงทางเข้าอุโบสถสองสงฆ์วัดพระสิงห์ เชียงใหม่
12. ดอกสัญลักษณ์สำคัญของหลวงโยฯที่หน้ามุขห้องพระหลวงโยฯที่เฮือนหลวงบ้านของหลวงโย ฯ
(ปัจจุบันอยูในโรงแรมเพชรงามเชียงใหม่ )
13.ดอกสัญลักษณ์อีกแบบหนึ่งของหลวงโยฯที่ด้านข้างวิหารลายคำวัดแสนฝาง เชียงใหม่
อีกวัดหนึ่งที่หลวงโย ฯมีส่วนสร้าง/บูรณะ
14. ดอกสัญลักษณ์หลวงโยฯที่พระเจดีย์วัดเสาหิน เชียงใหม่
เรื่องโดยนางศรีสุดา ธรรมพงษา หลานหลวงโยนะการพิจิตร
ภาพโดย อ.ไพศาล สุกใส
นำเสนอ โดย ผ.ศ.ดร.กัลยา ธรรมพงษา
ความเห็น (6)
จากหลักฐานที่อาจารย์เล่าว่าพบดอกไม้ที่เป็นสัญลักษณ์ประจำหลวงโยนะการพิจิตรในหลายๆ ที่ แสดงว่าท่านได้เป็นผู้มีส่วนอันสำคัญในการบูรณะวัดต่างๆ ทั้งในเชียงใหม่ และลำพูนใช่มั๊ยคะ
ขอประทานโทษนะคะถ้าจะขอเรียนถามว่า อาจารย์น่าจะเป็นญาติของหลวงโยฯ ถูกมั๊ยคะ
ต้องขอบคุณมากนะคะที่ให้ความสนใจในเรื่องราวของหลวงโย ฯ
GD ไม่ได้เป็นญาติของหลวงโย ฯค่ะ แต่ผู้ที่ศึกษาเรื่องราวของท่านอย่างจริงจังมานานคือ คุณศรีสุดา ธรรมพงษา เป็นหลานแท้ ๆของหลวงโย มารดาของคุณศรีสุดา เป็นบุตรสาวคนสุดท้องของหลวงโย ฯ เพิ่งเสียชีวิตประมาณ 2 ปีที่ผ่านมาค่ะ คุณศรีสุดาและ GD ใชันามสกุลเดียวกันเพราะต่างก็เป็นสะใภ้ของ ธรรมพงษา ค่ะ
คุณศรีสุดาปรารภว่า คุณตาคือหลวงโย ฯ ได้ทำคุณประโยชน์ไว้มากมายต่อแผ่นดินล้านนาและเชียงใหม่ในยุคสมัยของท่าน จึงอยากรวบรวมและเผยแพร่เพื่อเป็นที่ระลึกถึงท่าน
การพบดอกสัญลักษณ์หลวงโย ฯในหลาย ๆที่ แสดงว่าท่านได้มีส่วนอันสำคัญในการบูรณะ หรือสร้างเอาไว้เป็นการยืนยันคำบอกเล่าที่เราทราบมาก่อน ในกรณีที่เราไม่มีข้อมูลมากนักมาก่อน แม้ว่าเราค่อนข้างมั่นใจก็ยังมิอาจฟันธง จึงเป็นสมมุติฐานที่รอการตรวจสอบต่อไปจากผู้รู้และนักวิชาการที่สนใจค่ะ
...ด้วยความชื่นชมในความงดงามของสถาปัตยกรรมที่มีประวัติเรื่องราวความเป็นมา...มีคุณค่ามากนะคะ...
ขอส่งสุขภาวะปีใหม่ด้วยความเคารพ นับถือ และขอบพระคุณมากครับผม
สวยงามมากๆๆ ค่ะ
ขอสาธุๆที่อาจารย์นำเสนอด้วยครับ
ได้ข้อมูลจำนวนมาก
ชอบใจลายปูนปั้น
ขอให้อาจารย์มีความสุขมากๆในปีใหม่นี้ครับ