การท่องเที่ยวโดยชุมชน เปรียบเสมือนดาบสองคม

จากประชุมงานยุทธศาสตร์ อบต. ที่ อำเภอปางมะผ้า จังหวัดแม่ฮ่องสอน ในเวทีเราได้พูดคุยเกี่ยวกับ การท่องเที่ยวโดยชุมชน (Community Based Tourism) และทางหน่วยงานบางหน่วยงานสนใจที่จะพัฒนาหมู่บ้านเพื่อการท่องเที่ยว...และคุยกันมากในเรื่อง การประชาสัมพันธ์ และเชิญชวนให้คนมาเที่ยวชุมชน แต่ยังไม่ได้คุยถึงเรื่องความพร้อมเลย ไม่ได้คุยถึงกระบวนการในชุมชนเลย

ผมได้เสนอความเห็นต่างในเรื่องของการพัฒนาชุมชนโดยใช้การท่องเที่ยว ในความเป็นจริงเราไม่ได้ให้ความสนใจกับเม็ดเงิน หรือการสร้างรายได้ให้กับชุมชนแต่เพียงอย่างเดียว  หากแต่เป็นการพัฒนาชุมชนทั้งกระบวนการ เทคนิค วิธีการในการจัดการปัญหาอย่างเป็นระบบ การรวมกลุ่ม การพัฒนาผลิตภัณฑ์ และ การแลกเปลี่ยนเรียนรู้ที่จะเกิดขึ้นด้วย

ผมกำลังจะบอกว่า “การประชาสัมพันธ์” นั้น ง่ายนิดเดียวครับ!!! 

ขอเพียงแต่ให้ชุมชนพร้อม กระบวนการชัด และสร้างกระบวนการเรียนรู้ที่ต่อเนื่อง รองรับปัญหาที่อาจเกิดขึ้นได้(มีกระบวนการจัดการที่ดี) และทุกฝ่ายในชุมชนให้สัญญาณว่า “พร้อม”  ค่อยเริ่มดีกว่า

ไม่อยากให้มองด้านความสวยงามของการท่องเที่ยวแต่เพียงอย่างเดียว...เพราะผลกระทบจากการท่องเที่ยวมีมากมาย ถึงขั้นทำให้ชุมชนล่มสลายไปเลย ...

ใจเย็นๆ และทำความเข้าใจกันก่อนดีมั้ยครับ...

ประเด็น “การท่องเที่ยวโดยชุมชน” เริ่มมีผู้สนใจเข้ามาแลกเปลี่ยนเรียนรู้มากขึ้น ทั้งทางอีเมลล์และในการศึกษา วิจัย รวมถึงผู้มาศึกษาดูงาน

ผมคิดว่า การแลกเปลี่ยนงานพัฒนาด้านนี้ยังมีน้อยนัก เมื่อเทียบกระบวนการพัฒนาที่ได้เริ่มขับเคลื่อนไปแล้วในชุมชนที่จัดการท่องเที่ยว

ด้วยความต่างของบริบท และกระบวนการ วิธีการ รวมทั้งความต่างด้านอื่นๆ กระบวนการพัฒนาการท่องเที่ยวโดยชุมชนจึงหลากหลาย และน่าสนใจ

เวทีการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ยังมีน้อย ในตอนนี้ครับ..

ความเข้าใจของนักพัฒนา นักอยากพัฒนา โดยใช้กระบวนการท่องเที่ยวโดยชุมชน จึงหลากหลายเช่นกัน ...

การท่องเที่ยวเหมือนดาบสองคม หากเราเข้าใจ และมีการเตรียมความพร้อมด้านการบริหารจัดการ และใช้การท่องเที่ยวโดยชุมชนเป็นเครื่องมือในการพัฒนาชุมชน เกิดการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ พัฒนาชุมชน ยกระดับความรู้ของชุมชน และเกิดการสานต่อ อนุรักษ์ประเพณี ศิลปวัฒนธรรม ทรัพยากร ตลอดจนทุนของชุมชนด้านอื่นๆ

ในกระบวนการศึกษา วิจัยเพื่อท้องถิ่น เป้าหมายหนึ่งนั้นก็คือ “การพัฒนาคน” ซึ่งถือว่าเป็นหัวใจสำคัญในการพัฒนา ขับเคลื่อนชุมชน และการวิจัยประเด็น “การท่องเที่ยวโดยชุมชน”  ก็เช่นเดียวกัน

ผมได้แรงบันดาลใจจากการพูดคุยแลกเปลี่ยนกับนักพัฒนาที่หลากหลาย ที่สนใจประเด็นดังกล่าว และ ผมได้เรียนรู้ในความหลากหลายของวิธีคิดนั้น...

ผมเชื่อว่า พื้นฐานของนักพัฒนาทุกท่าน ต้องการพัฒนาชุมชน ต้องการส่งเสริมอาชีพ และสุดท้าย อยากให้ชุมชนเข้มแข็ง ต่างก็มอง “ประเด็นการท่องเที่ยว” ที่จะนำมาใช้พัฒนาชุมชน

กระบวนการดี ชุมชนพร้อม ...ก็ถือว่า ประสบความสำเร็จในช่วงเริ่มต้น แต่ก็คงต้องพัฒนาอย่างต่อเนื่อง

แต่หาก ชุมชนไม่พร้อม แต่นักพัฒนาอยากพัฒนาและเดินหน้าลุย ก็เป็นกรรมของชุมชนที่ต้องเหนื่อยกันอีกหลายขุม

[กัลปังหา]

กระบวนการดี ชุมชนพร้อม ...ก็ถือว่า ประสบความสำเร็จในช่วงเริ่มต้น

หากมีการเริ่มต้นดี  และนักพัฒนาเกาะติดสถานะการณ์  ไม่ปล่อย  ลงเยี่ยมและใกล้ชิดชุมชนอย่างต่อเนื่องก็ฉลุย

และค่อยๆ ดูเรื่องการบริหารจัดการให้ดี  ทีนี้ก็ไปได้สวยแล้วค่ะ

แม้เหนื่อยหน่อยในช่วงเริ่มต้น  แต่หากต่อไปชุมชนเข้าใจและเข้มแข็งเราก็ยิ้มได้คะ

เป็นกำลังใจให้นักพัฒนาทั้งหลายค่ะ

[จตุพร วิศิษฏ์โชติอังกูร]

ขอบคุณครับ ที่เข้ามาเติมครับผม