ร่วมเรียนรู้ป่า (๗)
ด้อมๆมองๆดูภูเขา ต้นไม้ระหว่างรอคิวเดินชมบ้าน เห็นลำห้วยแล้วชอบๆ น้ำใสแจ๋วชวนแช่ อาบ เล่น นี่ถ้าได้เดินท่องน้ำจากสะพานข้ามจนถึงบ้านหลังนี้ คงมีอะไรดีๆให้เห็นอีก
พอคิวว่างให้เสียบ ก็เดินเลียบขึ้นไปบนชานบ้าน มองต่ำบ้างมองสูงบ้างตามประสา ภาพลายเส้นปะทะสายตา ทีแรกไม่รู้ว่าเป็นภาพอะไรพอเห็นถนัดใจวาบอุ่น ภาพที่เคยคุ้นของทุกบ้านนี่นา ใครวาดมาหนอ มีครบ ๒ พระองค์เลยหนา เห็นชื่อที่ผู้วาดเขียนไว้ว่า "สืบยศ" ก็ไม่ได้นึกว่าจะเป็นคุณสืบ แต่รับรู้โดยพลันว่าอะไรคือพลังที่ทำให้คุณสืบอยู่ที่นี่เพื่อดูแลป่า
ได้ยินมาว่า "เสลา" เป็นชื่อต้นไม้ ไม่เคยรู้จักเจ้าต้นนี่ เดินท่องไพรคราวนี้ก็ไม่เจอคนแนะนำ เดาเอาเองจากชื่อลำห้วย ว่าที่ดินฝั่งที่ตั้งบ้านคุณสืบนี่แหละ ที่ทำให้เกิดชื่อ "ทับเสลา" ขึ้นมา เดาผิดคนรู้กรุณามาเฉลยให้ด้วย ไม่รู้จักต้นไม้ ไม่ได้เข้าใกล้ต้นไม้แบบจะจะ จึงไม่ได้เรียนรู้เรื่องต้นไม้ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งที่ทำให้ที่นี่กลายเป็นมรดกโลก
ห้วยทับเสลาเป็นลำน้ำสาขาของแม่น้ำสะแกกรัง ซึ่งอยู่ระหว่างที่ลุ่ม ๒ พื้นที่ เหนือชื่อคลองโพธิ์ ใต้ชื่อห้วยแก้ว มีต้นน้ำมาจากดอย ๖ ดอยด้วยกัน มีสาขาหลายสิบสาย สาขาที่พ้องกับชื่อเขื่อนน่าจะเป็นสายน้ำที่ให้น้ำกับเขื่อน ที่คุ้นที่สุดในช่วงเวลานี้ก็เป็นชื่อนี้ "ห้วยระบำ" อีกชื่อที่คุ้นๆ "ห้วยน้ำโจน"
จุดเชื่อมของลำน้ำนี้กับแม่น้ำสะแกกรังอยู่ที่บ้านปากกาบาด (ชื่อแปลกดี) มีเส้นทางไหลผ่านหลายอำเภอโดยไปแยกสายที่อ.หนองฉาง เป็น ๒ สาย สายแยกไหลไปเชื่อมกับแม่น้ำสะแกกรังโดยผ่านอ.ทัพทัน สายหลักไหลผ่าน ๒ อำเภอ
สายน้ำนี้ยาวประมาณ ๑๔๕ กม. (ระยะทางพอๆกับวิ่งรถไป-กลับกระบี่พังงา) มีน้ำไหลตลอดปี ช่วงฤดูฝนหรือฝนตกหนักน้ำมาก ช่วงแล้งมีน้ำไหลเพียงเล็กน้อย ( บางช่วงมีน้ำขัง ปลายสายไม่มีน้ำไหล) น้ำจากสายห้วยนี้เป็นแหล่งน้ำของฝายหลายแห่งในจังหวัดนี้
เขื่อนทับเสลาสร้างขึ้นในช่วงที่คุณสืบมาทำงานที่ห้วยขาแข้งแล้ว
ห้วยขาแข้งเป็นชื่อลุ่มน้ำซึ่งเป็นต้นน้ำของแม่น้ำแควใหญ่ อยู่ทางตะวันตกของลำห้วยแห่งนี้ เข้าใจแล้วว่าทำไมพี่บู๊ดขยันป้อนข้อมูลให้ทั้งในโลกออนไลน์และในเอกสาร สัมผัสสถานที่จริงมา ๒ แห่งแล้ว เห็นขุนเขา สายน้ำของจริงจากหน้าบ้านคุณสืบ และส่วนหนึ่งของเขตอนุรักษ์ฯห้วยขาแข้งด้วยตาเองก็แล้ว ยังจับสายน้ำชนกันเพื่อให้เข้าใจสายน้ำที่เกี่ยวกับเขื่อนทับเสลาได้ไม่แจ๋วเลย
พื้นที่แปลงนี้ละมั๊งที่เคยอยู่ในเขตสัมปทาน เข้าใจแล้วว่าไหงเป็นลานโล่ง
ลองจับป่าที่เห็นด้วยตามาเองชนกันเป็นภาพเพื่อทำความเข้าใจเขตกันชน เขตบัฟเฟอร์โซน เขตชั้นในที่หัวหน้าฯสมโภขน์ มณีรัตน์เล่าให้ฟัง ภาพเลือนรางไม่รู้ตรงไหนเป็นตรงไหนแล้วซิ ยังเข้าไม่ถึงชั้นในของป่าเลย หลงซะแล้ว
อีกหนึ่งบุรุษที่รักป่า ข้าน้อยขอคารวะในความมุ่งมั่นและศรัทธาที่มีต่อป่า
มองป่าแถวขุนเขาไปไกลๆ ไม่เห็นต้นกล้วยเลย มีแต่ไผ่อย่างน่าแปลกใจ ไผ่กอใหญ่มาก รูปทรงแปลก ไผ่ลำใหญ่อยู่ตรงกลาง ล้อมกรอบคล้ายปลอกด้วยไผ่ลำเล็กๆขนาดเท่าดินสอ รู้สึกเหมือนเป็นป่าแฮนด์เมดปลูกอีกแล้วซิ
ภาพไหนป่าปลูก ภาพไหนปลูกป่า
เห็นสัตว์ป่าตัวเป็นๆแล้ว ๒ ชนิด ได้ยินการกล่าวถึงมาแล้วอีกชนิด ก่อนจากบ้านคุณสืบมาก็ได้ยินเพิ่มอีกชนิด "เสือ" วาววววว นึกถึงข่าวเสือเข้าหมู่บ้านไปโน่นเลย
๗ ธันวาคม ๒๕๕
หมายเหตุ
- เสลา เป็นชื่อต้นไม้พระราชทาน
- ดอกเสลาคล้ายดอกตะแบก อินทนิลน้ำ
- เสลา อ่านว่า สะ-เหลา มีลำต้นไม่เรียบ เปลือกต้นแตกเป็นร่อง มีภาพต้นและดอกเสลาที่นี่
- สายน้ำห้วยขาแข้ง ไหลผ่านผืนป่าใหญ่ สู่ป่าแม่วงก์ จังหวัดนครสวรรค์ มีต้นน้ำอยู่ในตำบลแก่นมะกรูด อำเภอบ้านไร่ จังหวัดอุทัยธานี เดิมเป็นป่ารกทึบ ไม่มีการจัดการทางด้านป่าไม้ เริ่มมีการจัดการป่าไม้แบบให้สัมปทานทำไม้ตอนที่คุณสืบมีอายุเพียง ๖ ปี (พ.ศ. ๒๔๙๘) ต่อมาพ.ศ. ๒๕๐๖ เป็นป่าสัมปทานปิด มีประเด็นทางการเมืองเข้ามางดการอนุญาตทำไม้ (คุณสืบกำลังเรียนมัธยมต้น) แล้วมีการจัดการด้านป่าไม้ใหม่ในปี ๒๕๑๓ (คุณสืบกำลังเรียนมหาวิทยาลัยปี ๓) เป็นแบบให้สัมปทานนาน ๓๐ ปี ครอบคลุมป่าโครงการห้วยทับเสลา – ห้วยขาแข้ง แบ่งโครงการเป็นตอนๆตอนละ ๓ แปลง ตัดฟันไม้ได้แปลงละ ๑ ปี รวม ๑๐ ตอน และกันพื้นที่ลุ่มน้ำห้วยขาแข้งส่วนใหญ่ไว้เป็นเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่า
- ต้องขอบคุณควายป่าที่ปรากฏตัวมาขณะมนุษย์เข้ามาสำรวจป่า จนทำให้เกิดโครงการอนุรักษ์ป่า ทำให้เกิดกฏหมายคุ้มครองป่าฉบับปี พ.ศ.๒๕๒๙ พระราชกฤษฎีกาขยายเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าห้วยขาแข้ง ในท้องที่ตำบลระบำ ตำบลป่าอ้อ อำเภอ ลานสัก ตำบลทองหลาง อำเภอห้วยคตตามมา
- ในช่วงที่สื่อเผยแพร่เรื่องควายป่า คุณสืบเรียนอยู่ในชั้นมัธยมต้น (วันที่ ๒๙ สิงหาคม ๒๕๐๘) การแพร่ภาพนำสู่การดำเนินการและเตรียมการจัดตั้งให้ที่นี่เป็นเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่า และการยกเลิกสัมปทาน
- พื้นที่แปลงที่ยกเลิกสัมปทานอยู่ในลุ่มน้ำลำห้วยทับเสลาและพื้นที่ทางตอนใต้ของลุ่มน้ำลำห้วยขาแข้ง เหตุผลที่ยกเลิก คือสภาพป่าสมบูรณ์และสัตว์ป่าชุกชุม เป็นที่อยู่อาศัยของสัตว์ป่าที่หายากหลายชนิด เช่น สมเสร็จ เลียงผา กระซู่ เนื้อทราย เก้งหม้อ ควายป่า ละอง และแมวลายหินอ่อน และพื้นที่ลุ่มน้ำลำห้วยขาแข้งและลำห้วยทับเสลาตอนบน เป็นแหล่งต้นน้ำที่สำคัญของแม่น้ำแม่กลองและแม่น้ำสะแกกรัง
- เจ้าของสัมปทานทำไม้ทั้ง ๒ เหตุการณ์ประวัติศาสตร์การสัมปทานจัดการป่าไม้ คือ บริษัทไม้อัดไทย จำกัด
- ช่วงที่คุณสืบกำลังเรียนชั้นมัธยมต้น มีเหตุการณ์บุกรุกป่าในระหว่างเตรียมการให้เป็นป่าคุ้มครอง ผู้บุกรุกเป็นชาวกะเหรี่ยงบ้านใหม่ ผลของการบุกรุกมีป่าโดนแผ้วทาง ๒๐๐ ไร่ ทำให้กรมป่าไม้จัดให้พื้นที่เป็นเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่า และเริ่มสำรวจป่าเบื้องต้น
- ห้วยขาแข้งเป็นเขตรักษาพันธุื์สัตว์ป่าแห่งที่ ๕ ของประเทศไทย ตามพระราชกฤษฎีกาฉบับที่ ๒๑๐ ลงวันที่ ๒๖ สิงหาคม ๒๕๑๕ ออกโดยคณะปฏิวัติ พื้นที่รับผิดชอบตั้งแต่อำเภออุ้มผาง จังหวัดตาก อำเภอลานสัก ตำบลคอกควาย และตำบลแก่นมะกรูด อำเภอบ้านไร่ จังหวัดอุทัยธานี ตอนเริ่มมีเนื้อที่ ประมาณ ๑,๐๑๙,๓๗๕ ไร่ (๑,๖๓๑ ตารางกิโลเมตร) อีก ๑๐ ปีต่อมาจึงผนวกพื้นที่เพิ่มเติมทางด้านทิศตะวันออกและทิศใต้ รวมเป็นเนื้อที่ทั้งหมด ๑,๖๐๙,๐๕๐ ไร่ หรือ ๒,๕๗๔.๖๔ ตารางกิโลเมตร
- แม่บทการบริหารพื้นที่อนุรักษ์เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าห้วยขาแข้งเกิดขึ้นตามแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ฉบับที่ ๖ แผนงานป่ากันชนมาจากแผนนี้
- พื้นที่ฝั่งขวาตอนบนของลำห้วยทับเสลาและพื้นที่ลุ่มลำห้วยสองทางเข้ากับเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าห้วยขาแข้ง เป็นพื้นที่ที่ผนวกเพิ่มเพื่อรองรับแผนงานป่ากันชน พื้นที่เหมาะสมคือพื้นที่บริเวณเขาแม่กะสี(ฝั่งขวาตอนบนของลำห้วยทับเสลา) บริเวณหุบเขานางรำ(ลุ่มลำห้วยสองทาง) และในท้องที่ตำบลระบำ อำเภอลานสัก และตำบลคอกควาย อำเภอบ้านไร่ จังหวัดอุทัยธานี เนื้อที่ผนวกเพิ่ม ๑๒๘,๔๓๗ ไร่ (๑๖๓.๖๔ ตารางกิโลเมตร)
ความเห็น (5)
...ชื่นชม ...คนรักษ์ป่านะคะ
ชอบป่าไผ่ป่าที่ห้วยขาแข้ง
-ขอบคุณทั้ง ๒ ท่าน ดร.พจนา แย้มนัยนา คุณpap2498 ค่ะที่ติดตามอ่านบันทึก
-นับว่าเรามีจริตต้องกันเรื่องป่าๆเนอะค่ะ
-ภาพที่อยู่เหนือภาพหัวหน้าสมโภชน์ นั่นแหละค่ะ ป่าไผ่ที่ห้วยขาแข้ง แปลกตาค่ะ
- เป็นจากพันธุ์ไผ่หรือตั้งใจปลูกดูไม่ออกค่ะ
ชอบต้นไม้ริมสายน้ำค่ะ
pa_daeng เมื่อไรจะได้เจอกันอีกค่ะ