สาระที่ 15 หลักการใช้และผลิตสื่อ / นวัตกรรมในการจัดการเรียนรู้

สื่อการสอนกับครูถือได้ว่าเป็นของคู่กัน แยกออกจากกันไม่ได้ ครูจึงจำเป็นที่จะต้องมีความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับบทบาทและความสำคัญของสื่อ รวมทั้งความสามารถในการเลือกและใช้สื่อการสอนได้อย่างมีประสิทธิภาพ หากครูใช้สื่อการสอนได้ตรงจุดมุ่งหมายและวัตถุประสงค์ของการเรียนการสอน จะทำให้การเรียนรู้ได้ผลดียิ่งขึ้น ตัวอย่างของสื่อประเภทต่างๆ ได้แก่ กระดานดำ ใบงาน แผ่นภาพ แผ่นใส โมเดลพลาสติก ภาพสไลด์และแผ่นภาพยนตร์ แผ่นวีดิทัศน์ หุ่นจำลอง (models)ชุดสาธิตหรือชุดทดลอง ของจริง สื่อe-learningคอมพิวเตอร์ช่วยสอน เป็นต้น

การเลือกสื่อการสอนเพื่อใช้ในการเรียนการสอน ทำให้ผู้เรียนเกิดการเรียนรู้มากที่สุด จำเป็นจะต้องมีจุดประสงค์ในการเลือกสื่อการสอนที่เหมาะสม ซึ่งหลักการเลือกสื่อการสอนมี ดังนี้
1. สื่อนั้นต้องสัมพันธ์กับเนื้อหาบทเรียนและจุดมุ่งหมายที่จะสอน
2. เลือกสื่อที่มีเนื้อหาถูกต้อง ทันสมัย น่าสนใจ และเป็นสื่อที่จะให้ผลต่อการเรียนการ สอนมากที่สุด ช่วยให้ผู้เรียนเข้าใจเนื้อหาวิชานั้นได้ดี เป็นลำดับขั้นตอน
3. เป็นสื่อที่เหมาะสมกับวัย ระดับชั้น ความรู้ และประสบการณ์ของผู้เรียน
4. สื่อนั้นควรสะดวกในการใช้ มีวิธีใช้ไม่ซับซ้อนยุ่งยากจนเกินไป
5. ต้องเป็นสื่อที่มีคุณภาพเทคนิคการผลิตที่ดี มีความชัดเจน และเป็นจริง
6. มีราคาไม่แพงจนเกินไป หรือถ้าจะผลิตเองควรคุ้มกับเวลา และการลงทุน

หลักการผลิตสื่อ / นวัตกรรม

ประเภทของสื่อ/นวัตกรรมทางการศึกษา

1.จำแนกตามผู้ใช้

1.1 ประเภทสื่อสำหรับครูได้แก่ แผนการจัดการเรียนรู้ คู่มือครู เอกสารประกอบการสอน ชุดการสอน (สื่อประสม) หนังสืออ้างอิง เครื่องมือวัดผล อุปกรณ์โสตทัศนวัสดุ

1.2ประเภทสื่อสำหรับนักเรียนได้แก่ บทเรียนสำเร็จรูป เอกสารประกอบการเรียน ชุดฝึก ปฏิบัติ ใบงาน แบบฝึกหนังสือเสริมประสบการณ์ ชุดเพลง ชุดเกม การ์ตูน

2.จำแนกตามลักษณะ

2.1 ประเภทเทคนิควิธีการหรือกิจกรรมเช่น บทบาทสมมุติ การสอนเป็นคณะ การสอนแบบ
ศูนย์การเรียน การเรียนเพื่อความรอบรู้ การสอนโดยใช้พี่เลี้ยง การเรียนตามความสามารถ การศึกษาเป็นรายบุคคล รูป แบบการฝึกทักษะการทำงานกลุ่ม การสอนความคิดรวบยอดด้วยวิธีสอนอุปนัยและนิรนัย ฯลฯ

2.2 ประเภทสื่อการเรียนการสอนเช่น บทเรียนสำเร็จรูป ชุดการสอน ชุดสื่อประสม บทเรียน

โมดูล วีดีทัศน์ สไลด์ประกอบเสียง แผ่นโปร่งใส เกม เพลง ใบงาน บทเรียนที่ใช้
คอมพิวเตอร์ช่วยสอน

3.การออกแบบสื่อ/นวัตกรรม
เมื่อเลือกนวัตกรรมที่จะนำมาใช้แก้ปัญหาแล้ว ครูผู้สอนจะต้องกำหนดโครงสร้างของนวัตกรรมให้ชัดเจน เพื่อเป็นกรอบในการสร้าง
โครงสร้างสำคัญๆ ของนวัตกรรมประกอบด้วย

1.วัตถุประสงค์ของนวัตกรรมเป็นการระบุเฉพาะวัตถุประสงค์หรือผลที่ต้องการให้เกิดขึ้นโดยตรงจากนวัตกรรมที่สร้างขึ้นเท่านั้น และจะต้องเป็นวัตถุประสงค์ที่ชัดเจน มุ่งตรงต่อการแก้ไขปัญหาหรือข้อบกพร่องของนักเรียนในเรื่องนั้นๆ อย่างแท้จริง มีความเป็นรูปธรรมสามารถวัดได้

2.ลักษณะหรือส่วนประกอบของนวัตกรรมนั้นๆเช่น ถ้าเป็นนวัตกรรมประเภทเอกสารจะต้องร่างเค้าโครงให้ชัดเจนก่อนว่า ในเอกสารนั้นจะมีสาระสำคัญอะไรบ้าง จะนำเสนออะไรก่อนหลัง วิธีนำเสนอเป็นแบบใด และโดยภาพรวมของเอกสารจะมีรูปร่างสำคัญประกอบด้วย คำนำ สารบัญ จุดประสงค์การเรียนรู้ เนื้อหาสาระ กิจกรรมแบบทดสอบท้ายเล่ม

4.หลักการการสร้างสื่อ/นวัตกรรม
การสร้างนวัตกรรมจำเป็นที่ครูผู้สอนจะต้องศึกษาหลักการ แนวคิด หรือทฤษฏีที่เกี่ยวข้องกับนวัตกรรมชนิดนั้นๆ เพื่อให้สร้างนวัตกรรมได้อย่างถูกต้องและมีคุณภาพ ในที่นี้จะนำมายกตัวอย่างพอเป็นสังเขป เช่น
- หลักจิตวิทยาการเรียนรู้ ช่วยให้ครูผู้สอนเข้าใจถึงธรรมชาติการเรียนรู้ของนักเรียน สามารถที่จะเลือกเทคนิควิธี กิจกรรม หรือสิ่งต่างๆ มาใช้จัดการเรียนการสอนได้เหมาะสมกับนักเรียนในแต่ละวัย
- ทฤษฎีการเรียนรู้ เป็นส่วนที่จะช่วยให้ครูทราบว่า ในเงื่อนไขหรือสภาวการณ์แบบใดนักเรียนจึงจะเกิดการเรียนรู้ได้ดีที่สุด
- หลักการสอน เป็นหลักการในการจัดการเรียนการสอนตามทฤษฎีการเรียนรู้ซึ่งจะช่วยให้ครูเลือกเทคนิควิธี หรือกิจกรรม หรือสิ่งต่างๆ ได้อย่างถูกต้อง สอดคล้องกับธรรมชาติวิชาและปรัชญาของหลักสูตรนั้นๆ
- หลักการสอนทั่วไปเช่น การสอนโดยยึดผู้เรียนเป็นศูนย์กลาง การสอนจากง่ายไปหายาก จากส่วนย่อยไปหาส่วนรวม หรือการสอนจากรูปธรรมไปหานามธรรม
- หลักการสอนเฉพาะกลุ่มสาระการเรียนรู้ / รายวิชาเช่น การสอนภาษาไทยแบบมุ่งประสบการณ์ภาษา การสอนวิทยาศาสตร์ด้วยกระบวนการแก้ปัญหา หรือการสอน
จริยะศึกษาด้วยกระบวนการสร้างค่านิยม
- หลักจิตวิทยานวัตกรรมประเภทต่างๆก่อนที่จะเลือกนวัตกรรมใดมาใช้จัดการเรียนการสอน ครูผู้สอนจำเป็นต้องรู้ถึงหลักจิตวิทยาของสื่อนวัตกรรมนั้นๆ เป็นอย่างดี เพื่อจะได้เลือกมาใช้ได้อย่างเหมาะสม เช่น บทเรียนสำเร็จรูปยึดหลักทฤษฎีการเรียนรู้ของBloomและทฤษฎีการเสริมแรงของSkinnerเป็นต้น

บรรณานุกรม

หลักการใช้สื่อการเรียนการสอน.(2554).เข้าถึงได้จาก :

http://somkitenglish.blogspot.com/2007/10/blog-post_6974.html [12สิงหาคม2556].

ความรู้เบื้องต้นเกี่ยวกับสื่อการสอน.(2543).เข้าถึงได้จาก:

http://www.baanjomyut.com/library_2/extension-4/introduction_to_teaching/06.html[12สิงหาคม2556].

สื่อและนวัตกรรมทางการศึกษา.(2556).http://blog.eduzones.com/madamread/102978[12สิงหาคม2556].