ชื่อผลงาน บันได 9 ขั้นโครงงานวิทย์พิชิตชัย
ชื่อผู้เสนอผลงาน นายสำราญ ศรเลี่ยมทอง
โรงเรียน คลองลานวิทยา
สังกัด สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษา เขต 41
โทรศัพท์ 055-786129 โทรสาร 055- 786527
โทรศัพท์มือถือ 089-6780690 E-mail [email protected]
รายละเอียดการนำเสนอผลงาน
1. ความสำคัญของผลงานหรือนวัตกรรมที่นำเสนอ
1.1 ความเป็นมาและสภาพปัญหา
จากรายงานผลการประเมินคุณภาพการศึกษาระดับชาติ (NT) ในปีการศึกษา 2548 พบว่านักเรียนชั้นมัธยมศึกษา ปีที่ 3 มีคะแนนเฉลี่ยรายวิชาวิทยาศาสตร์ต่ำกว่าเกณฑ์อยู่มาก การเรียนการสอนวิชาวิทยาศาสตร์ไม่พัฒนากระบวนการคิดขั้นสูง นักเรียนขาดทักษะความสามารถในการคิดวิเคราะห์ซึ่งเป็นทักษะการคิดที่สำคัญ ดังปรากฏในการประเมินคุณภาพการศึกษาภายนอกรอบสองของโรงเรียนคลองลานวิทยาที่ไม่ได้รับการรับรองมาตรฐานโดยเฉพาะมาตรฐานที่เกี่ยวกับการพัฒนากระบวนการคิด อีกทั้งหลักสูตรการศึกษาขั้นพื้นฐาน พ.ศ. 2544 กำหนดให้ผู้เรียนต้องทำโครงงานใน แต่ละช่วงชั้นอย่างน้อย 1 โครงงาน
1.2 แนวทางแก้ปัญหาและพัฒนา
จากปัญหาดังกล่าวผู้สอนจึงได้ใช้กิจกรรมการเรียนการสอนโครงงานวิทยาศาสตร์ด้วยเทคนิค “บันได 9 ขั้น โครงงานวิทย์ฯพิชิตชัย” ประกอบกับ แบบฝึกกิจกรรมพัฒนาโครงงานวิทยาศาสตร์สำหรับนักเรียนช่วงชั้นที่ 3 เป็นนวัตกรรมในการจัดกิจกรรมการเรียนรู้เพื่อพัฒนาผู้เรียน การจัดการเรียนการสอนวิชาโครงงานวิทยาศาสตร์เป็นวิธีการจัดการเรียนการสอนโดยเน้นผู้เรียนเป็นสำคัญ มีการใช้กระบวนการแก้ปัญหา มุ่งเน้นพัฒนาผู้เรียนได้บูรณาการความรู้ความสามารถที่ได้เรียนรู้มาประยุกต์ใช้ในการจัดทำชิ้นงานตามความคิด ความรู้ และความสนใจ ซึ่งผู้เรียนได้ลงมือปฏิบัติด้วยตนเอง โดยอาศัยกระบวนการกลุ่ม แบบฝึกกิจกรรมพัฒนาโครงงานวิทยาศาสตร์สำหรับนักเรียนช่วงชั้นที่ 3 นั้นผู้สอนได้ใช้สำหรับการจัดกิจกรรมการเรียนการสอนตั้งแต่ปี พ.ศ.2548 และปรับปรุงแบบฝึกดังกล่าวให้เหมาะสมกับสถานการณ์และสภาพผู้เรียนในแต่ละปีการศึกษาเรื่อยมาจนถึงปัจจุบัน
ตารางการวิเคราะห์สาเหตุและแนวทางการแก้ปัญหา
แนวทางการแก้ปัญหา |
|
1. การสอนไม่เป็นไปตามตัวชี้วัด/มาตรฐาน |
1. สอนตามมาตรฐาน+ตัวชี้วัด มาตรฐานที่ 8 |
2. ไม่มีการออกแบบการสอน / แผนการสอน |
2. จัดการออกแบบการสอน เขียนแผนการสอน |
3. สื่อการสอนไม่เหมาะสม / ไม่เพียงพอ |
3. พัฒนาชุดการสอนโครงงาน |
4. ขาดการเชื่อมโยงกับภูมิปัญญาท้องถิ่น |
4. ใช้ภูมิปัญญาท้องถิ่นเป็นสื่อการสอน |
5. นักเรียนไม่ได้ทำโครงงาน |
5. สอนตามมาตรฐานที่ 8 |
การพัฒนา การจัดการเรียนการสอนวิชาโครงงานวิทยาศาสตร์นั้นผู้สอนจะเป็นผู้ให้ความรู้ แต่เมื่อนักเรียนจะทำโครงงานนักเรียนสามารถให้ครูท่านอื่นที่มีความชำนาญในเรื่องนั้นๆ ในกลุ่มสาระวิทยาศาสตร์ มาเป็นครูที่ปรึกษาก็ได้ เราเรียกการทำงานลักษณะนี้ว่าการทำงานเป็นทีม
2. จุดประสงค์และเป้าหมายของการดำเนินงาน
จุดประสงค์
1. เพื่อพัฒนาผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนกลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ให้สูงขึ้น
2. เพื่อพัฒนากระบวนการคิดและจินตนาการ ความสามารถในการแก้ปัญหาโดยใช้กระบวนการทางวิทยาศาสตร์
3. เพื่อส่งเสริมและสนับสนุนนักเรียนที่มีความรู้ ความสามารถพิเศษทางวิทยาศาสตร์ด้วยวิธีการและรูปแบบที่หลากหลาย ตามความถนัด
4. เพื่อพัฒนาทักษะการทำโครงงานวิทยาศาสตร์ของนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 3
เป้าหมาย
1. ร้อยละ 90 ของนักเรียนที่เรียนในรายวิชาโครงงานวิทยาศาสตร์ในระดับชั้น มัธยมศึกษาปีที่ 3 ได้เรียนรู้เกี่ยวกับวิธีการทางวิทยาศาสตร์ ทักษะ กระบวนการทางวิทยาศาสตร์ การวิจัยเบื้องต้น
2. ร้อยละ 70 ของนักเรียนที่มีผลงานดีเด่น ในระดับโรงเรียน ได้รับการสนับสนุนให้เข้าสู่การประกวดแข่งขันกิจกรรมต่างๆในระดับจังหวัด/ภาค/ประเทศ
3. ขั้นตอนการดำเนินงาน/ ขั้นตอนของการพัฒนา Best Practice
ขั้นตอนการจัดกระบวนการเรียนรู้
แผนภาพลำดับขั้นตอนการดำเนินงานตามบันได 9 ขั้นโครงงานวิทย์พิชิตชัย
3.1. การเตรียมการจัดกระบวนการเรียนรู้
บันไดขั้นที่ 1 ค้นหางานวิทย์ ศึกษา วิเคราะห์หลักสูตร จัดทำแผนการจัดการเรียนรู้
บันไดขั้นที่ 2 สะกิดให้ชอบ กระตุ้นให้นักเรียนเห็นความสำคัญของโครงงาน สร้างความสนใจให้นักเรียนอยากจะทำโครงงานตามที่ตนเองคิด โดยผู้สอนพูดกระตุ้นเล่าประสบการณ์ให้ฟัง นำรูปโครงงานและวีซีดีโครงงานต่างๆที่ผู้สอนได้พานักเรียนรุ่นพี่เข้าร่วมแข่งขันและได้ถ่ายทำมาเปิดและบรรยายให้ดู ให้นักเรียนจัดกลุ่มวิเคราะห์โครงงานที่กำหนดให้ว่าทำไมโครงงานนั้นได้รับรางวัลมีจุดเด่นอะไรและมานำเสนอหน้าชั้นเรียน ให้นักเรียนคิดนอกกรอบ เช่นให้นักเรียนคิดจินตนาการในการสร้างสิ่งประดิษฐ์ที่จะเกิดขึ้นในอนาคตแบบสิ่งประดิษฐ์ของโดราเอมอน และวาดรูประบายสีให้สวยงามและออกมาอธิบายหน้าห้องถึงสิ่งประดิษฐ์ของตน นักเรียนสืบค้นโครงงานที่มีผู้อื่นทำไว้แล้วทางอินเทอร์เน็ต เอกสารสิ่งพิมพ์
บันไดขั้นที่ 3 ส่งมอบความรู้ ให้ความรู้เรื่องการทำโครงงาน กิจกรรมขั้นนี้ครูไม่ได้มีบทบาทเป็นผู้บรรยายองค์ความรู้เกี่ยวกับโครงงาน แต่เป็นกิจกรรมการนำเสนอข้อความรู้ที่นักเรียนได้ไปสืบค้นมา แล้วมาอภิปรายร่วมกันในชั้นเรียนโดยครูเป็นผู้นำสรุปองค์ความรู้โครงงานในตอนท้ายอีกครั้งหนึ่ง
บันไดขั้นที่ 4 เลือกดูโครงงาน คิดและเลือกเรื่องที่จะทำโครงงาน ในขั้นนี้จะเป็นขั้นที่เป็นปัญหาพอสมควร บทบาทครูจะเป็นเพียงผู้ชี้แนะให้นักเรียนสำรวจปัญหาจากสภาพที่เป็นอยู่ จากข่าว บทความ ปราชญ์ท้องถิ่น หรือจากโครงงานเก่าที่ผ่านมา ซึ่งปัญหาที่นักเรียนมาเสนอบางครั้งก็ไม่สามารถนำมาทำโครงงานวิทยาศาสตร์ได้ ครูจะต้องพูดคุยและซักถาม ให้คำปรึกษาปรับปรุงข้อโครงงานให้มีความเป็นไปได้ในการดำเนินงาน
บันไดขั้นที่ 5 คิดอ่านค้นคว้า ศึกษาเอกสาร หรือค้นคว้าหาความรู้ในเรื่องที่จะทำ ขั้นนี้ครูจะเป็นผู้ติดตามว่านักเรียนมีความรู้ถึงระดับไหน มากพอที่จะทำโครงงานที่ได้เลือกไว้แล้วหรือยัง โดยนักเรียนจะบันทึกผลการศึกษาในสมุดบันทึกที่เรียกว่า Log Book แล้วก็จะนำปรึกษากับครูที่ปรึกษา
บันไดขั้นที่ 6 รวบรวมเนื้อหา เขียนเค้าย่อของโครงงาน เมื่อพิจารณาในองค์ความรู้จาก Log Book และความเหมาะสมของระยะเวลาแล้ว นักเรียนก็จะทำเค้าโครงย่อของโครงงานซึ่งทำให้ครูที่ปรึกษาได้พิจารณาได้ว่าสิ่งที่นักเรียนจะทำนั้นคืออะไร มีที่มาอย่างไร มีกระบวนการทำงานอย่างไรแปลกใหม่หรือไม่ควร ปรับ เพิ่ม เติม แต่ง อย่างไร ก็จะได้พูดคุยกันจะทำให้ได้ผลงานโครงงานที่เป็นเลิศก็จากขั้นนี้เป็นสำคัญ
บันไดขั้นที่ 7 มุ่งหน้าปฏิบัติ ลงมือปฏิบัติหลังจากพิจารณาความเป็นไปได้ของโครงงานจากเค้าโครงย่อแล้วและผ่านการอนุมัติการทำโครงงานจากครูที่ปรึกษา(อาจไม่ใช่ครูประจำวิชาก็ได้ แต่เป็นครูที่มีความชำนาญในเรื่องนั้นๆ ในกลุ่มสาระวิทยาศาสตร์ เราเรียกการทำงานลักษณะนี้ว่าการทำงานเป็นทีม) นักเรียนก็จะลงมือปฏิบัติตามแผนงานโครงงานของเขาโดยมีครูดูแลอย่างใกล้ชิดและให้กำลังใจ บันไดขั้นที่ 8 จัดรวมผลงาน เขียนรายงานผลการศึกษาค้นคว้า กิจกรรมขั้นนี้เหมือนนักเรียนใกล้จะเข้าสู่เส้นชัยแล้ว นักเรียนก็จะลงมือเขียนรายงานแต่สิ่งที่คิดว่าง่ายกลับยากสำหรับนักเรียน ในขั้นนี้ครูต้องให้ความช่วยเหลือมากในเรื่องการจัดกระทำข้อมูล
บันไดขั้นที่ 9 นิทรรศการสู่เส้นชัย นำเสนอผลงาน /จัดนิทรรศการ นักเรียนที่ทำผลงานโครงงานเสร็จก็จะจัดทำแผงบอร์ดเพื่อเตรียมการนำเสนอ ทุกกลุ่มจะนำเสนอผลการดำเนินการโครงงานในวันเดียวกัน จัดกิจกรรมให้คล้ายกับการประกวดโครงงานมีกรรมการซึ่งเป็นครูที่ปรึกษาทั้งในและนอกกลุ่มสาระวิทยาศาสตร์มาตัดสินผลโครงงานของนักเรียน
4. ผลการดำเนินงาน/ ผลสัมฤทธิ์/ประโยชน์ที่ได้รับ
การดำเนินงานกิจกรรมการเรียนการสอนวิทยาศาสตร์เพิ่มเติมระดับมัธยมศึกษาปีที่ 3 โดยกระบวนการวิทยาศาสตร์ เทคนิคบันได 9 ขั้น ตามรายละเอียดที่ได้ชี้แจงข้างต้น ผลการดำเนินงานเป็นไปเพื่อแก้ปัญหา และสนับสนุนการดำเนินการโครงงานวิทยาศาสตร์ ซึ่งประสบความสำเร็จต่อไปนี้
1. คะแนนผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนรายวิชาวิทยาศาสตร์พื้นฐานและวิชาวิทยาศาสตร์เพิ่มเติมเพิ่มขึ้น
2. ผลการสอบ NT คะแนนเฉลี่ยรายวิชาวิทยาศาสตร์สูงขึ้นในทุกๆปี
3. การสอนพัฒนากระบวนการคิดขั้นสูง ปรากฏด้วยหลักฐานการจัดทำผังมโนทัศน์ในกิจกรรมการเรียนการสอนรายวิชาวิทยาศาสตร์ และรายวิชาอื่นๆ
4. การจัดกิจกรรมโดยให้นักเรียนได้เรียนรู้จากภูมิปัญญาท้องถิ่นในรูปแบบของสื่อการสอน การเรียนรู้ในชุมชน การเรียนรู้จากปราชญ์ในท้องถิ่น
5. นักเรียนได้ทำโครงงานตามข้อกำหนดของหลักสูตร พัฒนาการทำงานร่วมกันเป็นทีม การวางแผน การปฏิบัติ การจัดกระทำข้อมูล การนำเสนอ ซึ่งเป็นกระบวนการคิดขั้นสูง และคุณลักษณะอันพึงประสงค์ของหลักสูตรการศึกษาขั้นพื้นฐาน
6. ครูที่ปรึกษาสนับสนุนการส่งโครงงานวิทยาศาสตร์เข้าร่วมในการแข่งขันในเวทีต่างๆ เช่น งานศิลปหัตถกรรม นักเรียน กิจกรรมค่ายนักประดิษฐ์ การประกวดสิ่งประดิษฐ์วิทยาศาสตร์ โครงงานนักวิทยาศาสตร์รุ่นเยาว์ และอื่นๆอีกมากมาย จนประสบผลสำเร็จ ปรากฏชื่อเสียงให้แก่นักเรียน ครูที่ปรึกษา และโรงเรียน
5. ปัจจัยความสำเร็จ
5.1 ปัจจัยด้านนักเรียน นักเรียนที่มาเลือกเรียนเลือกตามความสมัครใจ และนักเรียนได้ร่วมทำกิจกรรมกลุ่ม มีปฏิสัมพันธ์ที่ดีต่อกันในกลุ่มเพื่อน นักเรียนได้รับการยอมรับจากชุมชน
5.2 ปัจจัยด้านผู้สอน การสอนนั้นมีการทำงานเป็นทีม ครูได้การเข้าร่วมการสัมมนาเกิดการเรียนรู้แลกเปลี่ยนประสบการณ์กัน
5.3 ปัจจัยด้านผู้บริหาร ผู้บริหารเห็นความสำคัญของการสอนโครงงาน สนับสนุนงบประมาณ
มีการตรวจเยี่ยมชั้นเรียน การให้ขวัญและกำลังใจนิเทศติดตามอย่างจริงจังและต่อเนื่อง และการส่งเสริมสนับสนุนให้ครูได้เข้ารับการอบรม
5.4 ปัจจัยด้านคณะกรรมการสถานศึกษา ผู้ปกครอง ผู้ปกครองให้ความสำคัญในการทำโครงงาน และสนับสนุนการทำโครงงาน คณะกรรมการสถานศึกษาให้ความร่วมมือการจัดทำหลักสูตร สนับสนุน การจัดการศึกษา และร่วมบริจาคทรัพย์
6. บทเรียนที่ได้รับ
การพัฒนาการสอนโดยโครงงานที่ผ่านมาพบว่า การทำโครงงานวิทยาศาสตร์อาศัยวิธีการทางวิทยาศาสตร์ที่เริ่มจากปัญหา การค้นคว้า การตั้งสมมติฐาน การทดสอบ การสรุป การได้ร่วมการประกวดและแข่งขัน โครงงานวิทยาศาสตร์ทำให้ครูผู้สอนเรียนรู้แนวทางการดำเนินงานด้านการสอน การจัดกิจกรรมการประกวดแข่งขันเพราะมีตัวอย่าง เครือข่าย ร่วมเรียนรู้เป็นแนวทางการพัฒนาแบบก้าวกระโดดและส่งผลต่อการพัฒนาที่ยั่งยืน
7. การเผยแพร่/การได้การยอมรับ/รางวัลที่ได้รับ
การเผยแพร่ผลงาน โรงเรียนคลองลานวิทยาได้รับการยกย่องจากสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษากำแพงเพชร เขต 2 ให้เป็นโรงเรียนที่มีการสอนโครงงานวิทยาศาสตร์ดีเด่น เมื่อวันที่ 6 มีนาคม พ.ศ. 2549 จึงทำให้คณะครูจากโรงเรียนต่างๆมาศึกษาดูงานอยู่เป็นประจำ และข้าพเจ้าได้เขียนบทความเทคนิคการสอนโครงงานวิทยาศาสตร์ให้ประสบความสำเร็จลงพิมพ์วารสารของ สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษากำแพงเพชร เขต 2 และสิ่งพิมพ์ของรายการสมรภูมิไอเดียไทยทีวีสีช่อง 3
รางวัลที่ได้รับ
ปีการศึกษา 2548 “เครื่องหยอดเอนกประสงค์” ได้รับรางวัล Spacial Award for The Best Display Stand ในงาน International Exhibition for Young Inventor 2005 ประเทศมาเลเซีย
ปีการศึกษา 2549 “เครื่องช่วยบรรเทาปวดเพื่อสุขภาพ” ได้เข้าร่วมแข่งขันโครงงานระดับโลก ในงาน Intel ISEF 2006 ครั้งที่ 57 ณ เมืองอินเดียนาโปลิส มลรัฐอินเดียนา ประเทศสหรัฐอเมริกา
ปีการศึกษา 2549 “ เครื่องไกวเปลอัตโนมัติ” ได้รับรางวัลเหรียญทองในงาน International Students’ Invention Exhibition 2006 ณ กรุงโซล ประเทศเกาหลีใต้
ปีการศึกษา 2549 “เครื่องไกวเปลอัตโนมัติ” ได้รับเกียรติบัตรพระราชทานจากสมเด็จพระบรมโอรสาธิราช สยามมกุฎราชกุมาร รางวัลเยาวชนดีเด่นแห่งชาติ ประเภท กลุ่มเยาวชน
ปีการศึกษา 2549 “เครื่องช่วยบรรเทาปวดเพื่อสุขภาพ” ได้รับเกียรติบัตรพระราชทานจากสมเด็จพระบรมโอรสาธิราช สยามมกุฎราชกุมาร รางวัลเยาวชนดีเด่นแห่งชาติ ประเภทเยาวชน
ปีการศึกษา 2550 “กรงดักหนูแสนกล” ได้รับรางวัลเหรียญทอง ในงานศิลปหัตถกรรมนักเรียน ระดับภาค (ภาคเหนือ) ณ โรงเรียนอนุบาลพิษณุโลก จังหวัดพิษณุโลก เมื่อวันที่ 9 สิงหาคม 2550
ปีการศึกษา 2551 “เครื่องผสมอาหารสัตว์ตามหลักเศรษฐกิจพอเพียง ” ได้รับรางวัลดีเด่น ในงานศิลปหัตถกรรม นักเรียน ระดับภาค (ภาคเหนือ) ณ มหาวิทยาลัยราชภัฎ จังหวัดลำปาง
ปีการศึกษา 2552 “สวิตซ์รหัสล๊อคเครื่องใช้ไฟฟ้าราคาถูก ” ได้รับรางวัลเหรียญทอง ในงานศิลปหัตถกรรมนักเรียน ระดับภาค (ภาคเหนือ) ณ โรงเรียนนครสวรรค์ จังหวัดนครสวรรค์
ปีการศึกษา 2553 “Pressure Tank ประหยัดเชื้อเพลิง” ได้รับรางวัลชนะเลิศ ในการประกวดโครงงานวิทยาศาสตร์การเกษตร ณ มหาวิทยาลัยนเรศวร จังหวัดพิษณุโลก
ไม่มีความเห็น