ศึกษาประสิทธิผลการกดจุดด้วยตนเองและใช้สายรัดข้อมือเพื่อป้องกันอาการคลื่นไส้อาเจียนในผู้ป่วยมะเร็งที่ได้รับยาเคมีบำบัด
The efficacy of Acupressure and acupressure wrist bands for relief ofchemotherapy-induced nausea and vomiting
อุบล จ๋วงพานิช จันทราพร ลุนุลด อาทิตยา ประนัดสุดจ่า ทิพวรรณ ขรรศร
หอผู้ป่วยเคมีบำบัด 5จ โรงพยาบาลศรีนครินทร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น
บทคัดย่อ
ผู้ป่วยมะเร็งที่ได้รับยาเคมีบำบัดมีคลื่นไส้อาเจียน ร้อยละ 80 และอาเจียนระดับรุนแรงร้อยละ30 การศึกษาพบว่าการให้ยาป้องกันคลื่นไส้อาเจียนได้ร้อยละ 60 การกดจุดที่ Pericardium 6(P6) จะเกิดพลังการไหลผ่านเส้นลมปราณอย่างสม่ำเสมอ ทำให้ผ่อนคลาย ลดความตึงของร่างกายการไหลเวียนของเลือดดีและเกิดความสมดุลระหว่างพลังงานบวกและลบ (หยินหยาง) อาการคลื่นไส้ จึงถูกควบคุม ถ้ากดถูกจุดจะรู้สึกชาจากจุดที่กดไปยังตำแหน่งที่ไกลออกไปบริเวณตำแหน่งนิ้วกลางข้างที่มีการกดจุด หอผู้ป่วยได้พัฒนาแนวทางการป้องกันและบรรเทาอาการคลื่นไส้อาเจียนโดยการกดจุดด้วยตนเองในผู้ป่วยมะเร็งที่ได้รับยาเคมีบำบัด ในปี2554 ผู้ป่วยต้องกดจุดก่อนอาหาร นาน 5 นาที 3 ครั้งต่อวัน โดยเริ่มทำก่อนให้ยาเคมีบำบัด 1 วัน ทำทุกวันที่ให้ยาเคมีบำบัด พบว่า สามารถป้องกันอาการคลื่นไส้อาเจียนได้ร้อยละ 83.33แต่อย่างไรก็ตามการกดจุดด้วยตนเองผู้ป่วยต้องใช้แรงมือกดจุดเองระหว่างให้ยาเคมีบำบัด ทำมีอาการเหนื่อยอ่อนเพลีย ผู้วิจัยได้ทบทวนงานวิจัยพบว่า การกดจุดด้วยตนเองในระยะแรกและใช้สายรัดข้อมือ (acupressure wrist band) ที่มีปุ่มกดบริเวณ P 6 สามารถลดคลื่นไส้อาเจียนได้ดียิ่งขึ้น ผู้วิจัยจึงต้องการศึกษาประสิทธิผลการกดจุดด้วยตนเองและใช้สายรัดข้อมือเพื่อป้องกันอาการคลื่นไส้อาเจียนในผู้ป่วยมะเร็งที่ได้รับยาเคมีบำบัด
วัตถุประสงค์
เพื่อเปรียบเทียบระดับของอาการคลื่นไส้ อาเจียนและจำนวนครั้งระหว่างกลุ่มที่ได้รับการกดจุดด้วยตนเองและใช้สายรัดข้อมือและกลุ่มควบคุม
ระเบียบวิธีวิจัย
วิจัยกึ่งทดลอง ในผู้ป่วยที่ได้รับยาเคมีบำบัดที่มีฤทธิ์กระตุ้นการอาเจียนระดับกลางและสูง 60 คน โดยการสุ่มเข้ากลุ่มแบบ match- paired study ตามชนิดของยาเคมีบำบัดที่มีผลต่อคลื่นไส้อาเจียน ช่วงมกราคม – ธันวาคม 2555 ในกลุ่มทดลองประเมินคลื่นไส้ อาเจียนโดยใช้แบบประเมินอาการคลื่นไส้อาเจียนชนิดใช้สเกลคะแนน 0 ถึง 7 ก่อนได้รับยา 30 นาที จากนั้นให้ข้อมูลเรื่องการป้องกันการคลื่นไส้อาเจียนโดยการกดจุดและใช้สายรัดข้อมือและให้คู่มือไว้อ่าน สอนผู้ป่วยให้หาตำแหน่ง P6 อยู่เหนือรอยพับด้านบนของฝ่ามือด้านนอก ห่างจากข้อมือ 3 นิ้วมือของผู้ป่วยวางทาบและทำเครื่องหมายไว้ ก่อนให้ยา 5 นาที ให้ผู้ป่วยกดจุดด้วยตนเอง 5นาที แล้วใช้สายรัดข้อมือที่แขนสองข้าง ให้ปุ่มกดบริเวณ P 6พอดี ทุก 2 ชั่วโมง นาน 5 นาที ประเมินคลื่นไส้อาเจียน 30 นาที ก่อนให้ยาในวันแรกและเมื่อยาหมดให้ถอดสายรัดข้อมือออก 5 นาที จึงประเมินคลื่นไส้อาเจียนอีกครั้ง และประเมินทุกวันที่ได้รับยาเคมีบำบัดและติดตามประเมินทางโทรศัพท์ที่บ้านสัปดาห์ละ 1 ครั้ง รวม 4 ครั้ง กลุ่มควบคุมให้การพยาบาลตามปกติ ประเมินคลื่นไส้อาเจียนและจำนวนครั้งเหมือนกลุ่มทดลอง วิเคราะห์ข้อมูล โดยเปรียบเทียบความแตกต่างของคะแนนของอาการคลื่นไส้ อาเจียน โดยใช้สถิติ GEE (generalized estimating equation)และเปรียบเทียบความแตกต่างของจำนวนครั้งของการคลื่นไส้อาเจียน ในกลุ่มทดลองและกลุ่มควบคุม โดยใช้สถิติ Repeat measures analysis of variance
ผลการดำเนินงาน
ผลศึกษาพบว่า คะแนนคลื่นไส้ อาเจียน ของกลุ่มทดลองน้อยกว่ากลุ่มควบคุม เฉลี่ย 1.19 คะแนนอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (P<0.001) โดยมีช่วงความเชื่อมั่นที่ร้อยละ 95 อยู่ระหว่าง 0.71 ถึง 1.68 คะแนน นั่นคือผู้ป่วยกลุ่มทดลองคะแนนคลื่นไส้ อาเจียนลดลงมากกว่ากลุ่มควบคุมอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ จำนวนครั้งของการคลื่นไส้ อาเจียนของกลุ่มทดลองน้อยกว่ากลุ่มควบคุม เฉลี่ย 2.3 ครั้ง อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (P<0.001) โดยมีช่วงความเชื่อมั่นที่ร้อยละ 95 อยู่ระหว่าง 1.56 ถึง 3.04 ครั้ง นั่นคือกลุ่มทดลองจำนวนครั้งของการคลื่นไส้ อาเจียนน้อยกว่ากลุ่มควบคุม อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ 0.05 ตามสมมติฐาน ทั้งนี้อธิบายได้ว่าการกดจุดด้วยตนเองและใช้สายรัดข้อมือที่มีปุ่มสำหรับกดบริเวณ P 6 พอดี สามารถลดคลื่นไส้อาเจียนได้โดยจุด P6 ที่ข้อมือด้านขวาเป็นจุดที่พลังงานลบจากหัวใจวิ่งออกนอกร่างกาย ส่วนจุด P6 ที่ข้อมือซ้าย เป็นจุดพลังงานบวกจากภายนอกวิ่งเข้าในร่างกาย เนื่องจากอยู่ใกล้หัวใจมากกว่า เมื่อเกิดความสมดุลระหว่างพลังงานบวกและลบ (หยินหยาง) อาการคลื่นไส้จึงถูกควบคุมและการใช้สายรัดข้อมือ ง่ายในการใช้งานและสะดวก
การนำใช้ประโยชน์
ได้นำผลวิจัยไปใช้ในการลดคลื่นไส้ อาเจียนในผู้ป่วยมะเร็งที่ได้รับยาเคมีบำบัดอย่างต่อเนื่องผู้ป่วยบอกว่าทำให้ลดความทุกข์ทรมานจากการได้รับยาเคมีบำบัดและมีความสุขจากการมารับยาเคมีบำบัดมากขึ้นเพราะอาการคลื่นไส้อาเจียนลดลง และมีการเผยแพร่ทาง website ทำให้มีพยาบาลในโรงพยาบาลสามารถนำไปใช้
บทเรียนที่ได้รับ
การกดจุดด้วยตนเองร่วมกับใช้สายรัดข้อมือสามารถป้องกันและบรรเทาอาการคลื่นไส้อาเจียนในผู้ป่วยมะเร็งที่ได้รับยาเคมีบำบัดได้และเป็นทางเลือกหนึ่งในการบำบัดเสริมการรักษา สามารถเรียนรู้ได้ง่าย คุ้มค่าใช้จ่ายจากการซื้อสายรัดข้อมือประมาณ 150 บาท ปฏิบัติได้และเห็นผลจริง ทำให้ลดความทุกข์ทรมาน และเพิ่มคุณภาพชีวิตระหว่างมารับการรักษาด้วยยาเคมีบำบัดได้
ปัจจัยแห่งความสำเร็จ
พยาบาลสามารถใช้วิธีการกดจุดมาใช้กับผู้ป่วยได้จริง เป็นบทบาทอิสระของพยาบาล เป็นวิธีการไม่ยุ่งยากหรือซับซ้อน และผู้ป่วยให้ความร่วมมือที่จะใช้วิธีการกดจุดโดยใช้สายรัดข้อมือทุกคนเนื่องจากสามารถป้องกันอาการคลื่นไส้อาเจียนได้และผู้ป่วยสามารถใช้วิธีกดจุดด้วยตนเองซึ่งง่ายต่อการปฏิบัติ สามารถกลับไปทำต่อที่บ้านได้
การสนับสนุน
ได้รับทุนอุดหนุนการวิจัย ภายใต้โครงการพัฒนางานประจำสู่งานวิจัย (R2R) มหาวิทยาลัยขอนแก่น ประจำปีงบประมาณ พ.ศ. 2555
การนำเสนอ ประชุมวิชาการ 14th HA National Forum 15 มีนาคม 2556 ศูนย์ประชุมอิมแพ็ค กรุงเทพฯ
น่าสนใจมากค่ะพี่แก้ว.. ขอนำไปแนะนำคนไข้นะคะ
ได้ค่ะ การกดจุดด้วยตนเองไม่ยากค่ะ
เวลากด ผู้ถูกกด จะรู้สึกชาไปที่นิ้วกลาง
กดนานๆ บางทีจะเรออกมาด้วย
ใช้ได้ผลดี
วันที่ 27 มิถุนายน 2556
น้องจันทราพร นำเสนอผลงานที่ฝ่ายการพยาบาลจัด
ได้รับรางวัลนำเสนอผลงานวิจัย
รับรางวัลนำเสนอผลงาน
รางวัล มินิ research