ประเพณีวันตรุษสงกรานต์

                                               ประเพณีวันตรุษสงกรานต์

                                           นายอานนท์ ภาคมาลี (หมอแดง)

เทศกาล หมายถึง วันที่กำหนดไว้เป็นประเพณีเพื่อทำบุญ และการรื่นเริงในท้องถิ่น ประเพณีที่เกี่ยวกับเทศกาลของไทย ได้แก่ ประเพณีตรุษสงกรานต์ วันเข้าพรรษา วันออกพรรษา สารทไทย ลอยกระทง

ประเพณีตรุษสงกรานต์ มีมาตั้งแต่สุโขทัย สามารถแบ่งออกได้เป็น 2 ประเพณี ดังนี้

1.  ประเพณีตรุษสงกรานต์ หรือ เรียกกันว่าทำบุญตรุษไทย เป็นประเพณีสิ้นปี หรือประเพณีส่งปีเก่าจะกระทำในช่วงสิ้นปี ถึงปีใหม่ตามการนับเวลาจันทรคติ ตรงกับวันแรม14 ค่ำ เดือน 5 รวม 2 วัน(แต่บางถิ่นทำ 3 วัน ถึง 7 วัน)มีการทำบุญเลี้ยงพระด้วยสิ่งของที่นิยมทำกันในภาคกลาง คือ ขนมจีนน้ำยา น้ำพริก และข้าวเหนียวแดง นอกจากนี้มีการสวดอาฏานาฎิยสูตรเมื่อสวดเสร็จแล้วให้ยิงปืนขึ้นฟ้า เพื่อขับไล่ผี

2.  ประเพณีสงกรานต์ เริ่มตั้งแต่วันที่ 13 เมษายน เป็นวันต้น คือวันมหาสงกรานต์ เป็นวันขึ้นปีใหม่ วันที่ 14 คือวันกลางเป็นวันเนาเป็นวันว่าง และวันที่ 15 เมษายน คือวันสุดท้าย เรียกหว่าวันเถลิงศก หรือเรียกอีกอย่างว่าพระยาวัน คืองันขึ้นศักราชใหม่ เป็นวันที่พระอาทิตย์โคจรจากราศีมีนขึ้นสู้ราศีเมษได้องศาหนึ่งแล้ว

กิจกรรมในวันสงกรานต์ที่นิยมปฏิบัติกันสืบมา

การตักบาตร ในวันที่ 13 เมษายน ของทุกๆปีเป็นวันมหาสงกรานต์ ถือเป็นวันต้นของปีใหม่ ชาวบ้านจะนำอาหารคาวหวานไปทำบุญตักบาตร เลี้ยงพระที่วัด ในชุมชนของตนและเมื่อพระฉันเสร็จ ยะถาสัพพีอนุโมทนาแล้ว ชาวบ้านจะกลับบ้าน จะมีการสังสรรค์ รื่นเริงกันในหมู่เครือญาติ ทำพิธีรดน้ำผู้ใหญ่ ส่วนผู้นำสาวจะแต่งตัวด้วยสวยงาม เพื่อเตรียมตัวไปสนุกรื่นเริงตามสถานที่ต่างๆ หรือในบริเวณวัดที่มีการจัดไว้ให้

สรงน้ำ รดน้ำ สาดน้ำ การสรงน้ำพระพุทธรูป จะมีดอกไม้ธูปเทียน นำไปบูชาพระ นำน้ำอบไปประพรมที่องค์พระ การสงฆ์สรงน้ำพระพุทธรูปต้องอัญเชิญพระพุทธรูปโดยการแห่กันอย่างสนุกสนานแล้วสงฆ์น้ำพระสงฆ์ เมื่อสงฆ์น้ำพระสงฆ์เสร็จ พระสงฆ์ท่านจะครองไตรจีวรใหม่ที่อุบาสกอุบาสิกานำมาถวาย หนุ่มสาวจะชวนกันไปเล่นสาดน้ำ เป็นที่สนุกสนาน

การรดน้ำผู้ใหญ่ ถือว่าเป็นสิริมงคลในการอวยพรและขอพร จากผู้ใหญ่ที่เคารพนับถือ ครูอาจารย์ โดยผู้ใหญ่จะนั่งลงแล้วผู้มารดน้ำจะนำน้ำอบไทยเจือกับน้ำธรรมดา โรยด้วยดอกไม้หอม มีมะลิและกลีบกุหลาบ รดลงที่มือของท่าน ท่านก็จะให้ศีลให้พรผู้ที่แรดน้ำให้มีแต่ความสุขความเจริญ

ก่อพระเจดีย์ทราย การก่อพระเจดีย์ทรายจะก่อในวันสงกรานต์ หรือ วันอื่นก็ได้ และไม่จำเป็นต้องก่อบริเวณวัด อาจก่อกลางลานบ้านหรือ ที่หาดทรายก็ได้ การที่ขนทรายมาก่อเจดีย์นั้นได้กุศลมาก

ปล่อยนกปล่อยปลา ในวันสงกรานต์นอกจากทำบุญตักบาตรแล้ว ยังมีการทำบุญโดยการปล่อยนกปล่อยปลา โดยเฉพาะการปล่อยปลาเป็นการช่วยปลาให้รอดจากน้ำแห้ง เพราะในช่วงเดือนเมษายน เป็นช่วงที่แห้งแล้งมาก น้ำในห้วยหนองแห้งขอด ถือว่าเป็นการช่วยชีวิตใหม่อันเป็นกุศลแรง

ในวันสงกรานต์ หนุ่มสาวจะได้รับความสนุกสนานรื่นเริงกันอย่างเต็มที่ มีการแต่งกายสวยๆงามๆ และได้มีการพบปะกัน มีการทำบุญร่วมกัน ได้สาดน้ำกัน นอกจากนั้นยังมีการละเล่นต่างๆ ร่วมกันอย่างสนุกสนาน เช่น มอญซ่อนผ้า ตี่จับ สะบ้า