เพียร และ พยายาม
ผมเองไม่เคยนึก ว่าสองคำนี้จะมาจากภาษาอื่น เพราะเราคุ้นเคยกันดี อีกอย่าง รูปคำก็ดูเป็นไทยๆ มาก
หลายเดือนก่อน มีพรรคพวกถามมาเรื่องศัพท์เกี่ยวกับมรรค ๘ จึงได้ฉุกคิดขึ้น
ไม่ขอเท้าความมากนะครับ ขอเล่าถึงแต่ละคำเลยดีกว่า
เพียร เป็นคำไทย ที่แผลงรูปจากภาษาสันสกฤต วีรยะ (วีรฺย) ถ้าเป็นภาษาบาลี ใช้ว่า วิริยะ (วิริย) ครับ
คำว่า เพียร เรานำมาใช้ หมายถึง ความบากบั่น ความกล้าแข็ง หรือการออกแรง ออกกำลัง หรืออดทนเพื่อทำบางสิ่งบางอย่างให้ลุล่วง
วีรฺย นี้ มีรากศัพท์เดียวกับคำว่า วีระ ที่แปลว่า กล้าหาญ นั่นเอง ดังนั้น เพียร จึงต้องอาศัยความกล้าหาญด้วย
วีรยะ กลายเป็น เพียร นั้นไม่แปลก
- เริ่มจาก ว แผลงเป็น พ นี่เป็นเรื่องปกติในภาษาบาลีสันสกฤต
- สระอิ/อี ประสม รฺ กลายเป็น เอียร ก็มีหลายคำ เช่น กีรฺติ > เกียรติ, ศีรษะ > เศียร, สฺถิร > เสถียร ฯลฯ
ในภาษาสันสกฤต วีรฺย หมายถึง ความกล้าหาญ ความเด็ดเดี่ยว พลัง กำลัง ความเป็นผู้กล้า ความเป็นบุรุษ
คำว่า พยายาม มาจาก วยายามะ (วฺยายาม) แค่แผลง ว เป็น พ ก็ได้ศัพท์ พยายาม แล้ว (ภาษาอินเดีย บางถิ่นก็ ใช้ ว พ สลับกัน)
- วฺยายาม ในภาษาสันสกฤต ตรงกับ วายาม ในภาษาบาลี
- เราอาจคุ้นเคยกับคำว่า สัมมาวายามะ, ความพยายามชอบ (บางท่านแปล สัมมาวายาม ว่า เพียรชอบ)
เมื่อนำมาใช้ในภาษาไทย เพียร กับ พยายาม ดูเหมือนความหมายจะไม่แตกต่างกันนัก หากถามใครสักคน ว่าเพียรและพยายาม หมายถึงอะไร ก็คงจะให้คำนิยามวกไปวนมา เพราะเราใช้คำนี้จนชินเสียแล้ว และแทบจะไม่แยกกันด้วย.
ความเห็น (5)
เพียร และ พยายาม ... ดีจริงๆๆค่ะ
มาเวลาที่กำลังท้ออยู่พอดีเลยคะ อิอิ
สวัสดีค่ะคุณครู
เคยคิดว่าคำว่า เพียร เป็นภาษาไทย แต่ พยายาม น่าจะมาจากบาลีสันสกฤต (พิจารณาแบบไม่ใช้การค้นคว้าเข้าประกอบ)
ตอนเรียนชั้นประถม คุณครูสอนให้ร้องเพลง จำไม่ได้ว่าเพลงอะไร แต่มีท่อนหนึ่งที่จำได้จนปัจจุับันคือ...
ถึงจะยากลำบากอย่างไร เจ้าจงเพียรพยายามฝ่าไปอย่างกล้าหาญ.... ค่ะ
ขอบคุณมากค่ะ บทเรียนนี้ไม่เกินความสามารถเล็กๆ ที่มีค่ะคุณครู
ขอบคุณครับ พี่ Dr. Ple บทความนี้ก็ใช้ทั้งความพยายามและความเพียรครับ ;)
คุณศรีฯ อ้าว อย่าท้อครับ เหนื่อยก็พัก
คุณหยั่งรากฯ จริงๆ ครับ เราใช้เพียรและพยายามคู่กัน จนมีความหมายแยกกันไม่ออกแล้ว
คุณปริม ขอบคุณครับ ยากง่ายสลับกันไปนะครับ อิๆๆ