ขยายเครือข่าย ... ร่วมด้วยช่วยกัน ให้ สว. ฟันดี ภาคเหนือ (4) สุนทรียปรัศนี ตอนที่ 1 ถอดบทเรียนการทำงาน

 

กระบวนการสุนทรียปรัศนี โดย อ.ทพ.อุทัยวรรณ และ อ.ปิง ค่ะ เริ่มต้นที่การถอดบทเรียนการทำงานที่ผ่านมา

ว่าถึงกระบวนการสุนทรียปรัศนี ก็คือ กระบวนการที่เกิดจาก พี่น้องช่วยกันคิด ช่วยกันตัดสินใจ หลังจากที่ทำร่วมกันไปพักหนึ่งแล้ว ก็จะเริ่มถอดบทเรียนจัดการความรู้ ประเมินผล และตั้งความปรารถนา วางแผน ท้ายที่สุด ก็ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลง ทั้งเรื่องของสุขภาพ คุณภาพชีวิต สังคม และที่สำคัญ คือ สติปัญญาของเราทั้งหลาย ยิ่งทำยิ่งสนุก ยิ่งทำยิ่งได้

สุนทรียปรัศนี ในครั้งนี้ จึงจะเป็นการทบทวนกันในเรื่อง ... ถ้าเราจะขยายเครือข่ายให้อยู่ยาว จะเป็นไปได้อย่างไร

เริ่มต้นจาก ตั้งแต่สมัยก่อน ในแวดวงสุขภาพ เราพูดกันในเรื่องเดียว คือ การลดโรค การลดความเจ็บป่วย เมื่อไรที่มาหาหมอ เราจะได้ยา เราจะได้รับการถอนฟัน นั่นคือ ยาหม้อใหญ่ แต่วันนี้ มันไปไกลกว่านั้น มันขยายไปในเรื่องของการสร้างเสริมสุขภาพ ที่ว่าด้วยสุขภาวะ ... สิ่งสำคัญ มันจึงไม่ใช่เรื่องของโรคแต่อย่างเดียว

สิ่งสำคัญก็คือ เราจะทำอย่างไรที่จะไปสู่สุขภาวะ

เมื่อไร ... คนมารวมตัวกันตั้งแต่ 2 คนขึ้นไป ก็จะต้องดูแลกลุ่ม ทำให้อนาคต กลุ่มของเราจะเข้มแข็งได้อย่างไร

เมื่อไร ... ที่มีการสร้างกฎระเบีย หรือเสริมสร้างพลังขึ้นมา ให้นึกถึงปัจจัยที่เกี่ยวข้องกับสุขภาพ 3 อย่าง คือ ตัวคนคนนั้น สิ่งแวดล้อมที่ห่อหุ้มคนนั้น หรืออยู่ในแวดวงคนๆ นั้น และระบบสุขภาพ จะต้องทำให้สอดคล้องกัน

จึงมีเงื่อนไขใหม่ว่า ท่านจะต้องพัฒนา และผลักดัน ทำให้เราทำกันได้อย่างไร ปัจจัยที่เกี่ยวข้องกับเรื่องของคน การเกื้อหนุน ที่ต้องมีมากขึ้น
จากนี้ มีหลายอย่างที่จะต้องสนใจ นั่นก็คือ ในเมือง ในชนบท ก็จะทำกันคนละแบบ และในเรื่องความคิดของคน ก็จะมีผลเกี่ยวข้องด้วย เราจึงต้องพูดถึง ทั้งในเรื่อง กาย ฟัน จิต สังคม จิตวิญญาณ สติปัญญา และสิ่งที่เรามีอยู่แล้ว คือ พลัง เข้าไปด้วย เพื่อที่จะกลับไปเป็นผู้นำกลุ่มแห่งการเปลี่ยนแปลงในชุมชนของเราที่บ้านอย่างมีส่วนร่วม

วันนี้เราจะแลกเปลี่ยนเรียนรู้ ทำกิจกรรมกันอย่างมีส่วนร่วม โดยการตอบคำถาม 5 ข้อ ต่อไปนี้ ว่า เราทำสิ่งที่ผ่านมาแล้ว เป็นอย่างไรบ้าง เริ่มต้นที่

• เราเคยคิด เคยฝัน ในสิ่งที่ผ่านมา เราใฝ่ฝันว่า เราจะทำอะไรด้วยกัน
• สอง คือ เคยตั้งวัตถุประสงค์กันไว้ว่าอย่างไร
• สาม คือ หลังจากทำไปแล้ว มีอะไรเป็นเรื่องเป็นราวบ้าง
• สี่ คือ สิ่งที่เราทำ คืออะไร และ
• สุดท้าย คือ มีปัจจัยอะไรที่นำไปสู่ความสำเร็จ หรือที่เรียกว่า เป็นอุดมคติ

อาจารย์นำเข้ากระบวนการค่ะ

อาจารย์เริ่มต้นที่  ทำให้ทุกท่านได้รู้จักกัน สร้างองค์กร มีตำแหน่งหน้าที่ บทบาทหน้าที่ ทำให้ทุกคนมีบทบาทหน้าที่ที่แตกต่างกันไป ทั้งผู้ใช้ ผู้ทรงคุณวุฒิ และอื่นๆ และเข้ากระบวนการ ลปรร. กันอย่างมีส่วนร่วม ก็คือ

คำถามที่ 1 – ระดมและตกผลึกความคิด เขียนในวงกลม เขียนได้มากที่สุด ... ท่าน เคยฝันร่วมกันว่า สุขภาพของเราและชุมชนจะมีการเปลี่ยนแปลงอย่างไร

คั่นด้วยเรื่องเล่า อ.ว วชิรเมธี

ท่าน ว. วชิรเมธี มีไร่เชิญตะวันที่เชียงราย เนื้อที่ประมาณ 580 ไร่ มีกุฏิ ศาลาสนทนาธรรม สระน้ำสะอาด

วันหนึ่ง ท่าน ว. ไปที่ไร่เชิงตะวัน และมีคุณหญิงคุณนายจากกรุงเทพฯ เอาของไปแจกที่เชียงราย 2 รถตู้ ทราบว่า ท่าน ว. อยู่ที่ไร่เชิญตะวัน แจกของเสร็จประมาณบ่ายสอง พากันไปกราบท่าน ว.

พอไปถึง เดินไปที่ศาลา มองไปกลางสระ ท่าน ว. กำลังเล่นน้ำอยู่กับผู้ชายคนหนึ่ง ... ท่านจะว่า อย่างไร ตุ๊เจ้ามาเล่นน้ำ ศรัทธาจะมีอยู่ไหม ... เริ่มคิดกันแล้ว

ท่าน ว. พอเห็นคนมายืน ก็ขึ้นจากน้ำ ไปเปลี่ยนสบงจีวร มาใหม่ ท่าน ว. ก็ถามว่า เป็นไง เสื่อมศรัทธาอาจารย์แล้วใช่ไหม

คุณหญิงคุณนายเงียบ หัวหน้าทีมก็ไม่พูด เพียงแต่ถามกลับไปว่า ... พระอาจารย์เล่นน้ำกับใคร

ท่านบอกว่า อาจารย์เล่นน้ำกับโยมพ่อ อายุ 80 กว่า พ่อมาเยี่ยมก็ร้อน ท่านไปเล่นน้ำเป็นเพื่อน

คุณหญิงคุณนาย น้ำตาคลอ คุยกันบอกว่า ขนาดเราอยู่บ้านเดียวกันกับพ่อกับแม่ บางบ้านไม่คุยกันเลยก็มี แต่ท่าน ว. ต้องปิดกิจนิมนต์ ให้เวลากับคุณพ่อ

20 คน ก็หันหน้าเข้าหากัน ควักบริจาคค่าห้องน้ำที่ไร่เชิงตะวัน

... คำว่า กตัญญู ไม่ใช่ว่าจะไปป้อนข้าวป้อนน้ำให้ครับ ยามท่านเจ็บป่วย ไม่ใช่ต้องพาท่านไปเที่ยวห้าง แต่การให้เวลา ถือว่า เป็นเรื่อง กตัญญู

และตามมาด้วย คำถามที่ 2

เตรียมที่หัวใจของกลุ่ม

บางท่านเข้าร่วมกิจกรรมนี้เมื่อ 5 ปีที่ผ่านมา บางท่านเข้าร่วมเมื่อ 4 ปี 3 ปี 2 ปี 1 ปี หรือเข้ามาร่วมกิจกรรมใหม่ ท่านจะรู้ว่า โครงการนี้มีวัตถุประสงค์อะไร ให้ท่านเขียนวัตถุประสงค์ของแผนงาน โครงการนี้ คือ โครงการเสริมสร้างสุขภาพช่องปาก มีวัตถุประสงค์อะไร ให้เป็นวัตถุประสงค์เฉพาะ คือ สามารถวัดได้

ตามด้วยเรื่องเล่า อีกเรื่องหนึ่งค่ะ เรื่อง "ความยิ่งใหญ่ของจิตใจ"

วัตถุประสงค์ คือ สิ่งที่เราต้องก้าวไปหาให้ได้ เมื่อมีวัตถุประสงค์ เราก็ต้องทำอย่างไรก็ได้ ให้มีพลังใจเข้าไป ... ประเด็นของ ดร.สมชัย ท่านจบแค่ ปวส. หรือ ปวช. แต่ท่านทำธุรกิจ แล้วปรากฎว่า ฟองสบู่แตก จนล้า ไม่มีพลัง

วันหนึ่งท่านไปไหว้พระ กราบพระพุทธชินราช เมื่อไหว้พระเสร็จ ก็ออกมาซื้อกาแฟเย็น ที่คนเข็นล้อขาย ท่านแต่งตัวดี ปรากฎว่า ไปเจอผู้สูงอายุคนหนึ่ง แต่งตัวซอมซ่อ แต่หน้าตาสดชื่น

ดร.สมชัย ก็ถามว่า ลุง ประกอบอาชีพอะไร ดูหน้าตาสดชื่น

คุณลุงบอกว่า ผมเก็บขยะขาย

ดร.สมชัย ถามว่า วันๆ ได้เท่าไร

คุณลุงบอกว่า สูงสุดเคยทำถึง 3,000 บาท ต่ำสุดประมาณ 500-600 อย่างวันนี้ร่วม 2,000

ดร.สมชัยก็บอกว่า อย่างนี้ก็เป็นคนรวยสิ

คุณลุงก็บอกว่า ก็พออยู่พอกิน

ถามว่า ลูกเรียนที่ไหน คนโตเรียนอเมริกา คนเล็กเรียนปี 3 ธรรมศาสตร์

ดร.กลับบ้าน ไปหาคุณพ่อ ขอยืมสตางค์หกหมื่น

พ่อถามว่า เอ็งจะเอาไปทำอะไร

... จะเอาไปซื้อรถปิคอั๊บมือสอง แล้วไปเก็บขยะขาย

พ่อบอกว่า ถ้าเอ็งมีความคิดแค่นี้ อย่ามาใช้นามสกุลของข้า

ดร.สมชัย หายไปสองเดือน กลับมาพร้อมกับรถปิ๊กอัพใหม่เอี่ยมคันหนึ่งมาให้พ่อ

พ่อถามว่า เอ็งไปทำอะไรมา หรือไปค้ายาเสพติด

ดร.สมชัย พาพ่อขึ้นรถขับไปที่บ่อขยะ แกจ้างลูกน้องกี่คนคัดแยกขยะ จนทุกวันนี้ ดร.สมชัย มีโรงงานขยะที่ใหญ่ที่สุดในเอเชียอาคเนย์ มีโรงงานรับซื้อของเก่าคัดแยกขยะที่เวียดนาม ที่ลาว เขมร มาเลเชีย ได้รับปริญญากิตติมศักดิ์ ดร. เยอะแยะ แกมีวัตถุประสงค์ที่จะก้าวไปสู่จุดหมาย แกตั้งวัตถุประสงค์ว่า จะทำเรื่องขยะที่ยิ่งใหญ่เหมือนกับหัวใจของเรา และก็ก้าวใส่ไปสู่ความสำเร็จ

คำถามที่ 3 ทำโครงร่างมนุษย์

กิจกรรมที่ท่านไปทำ ไปทำหลายๆ กิจกรรม เพื่อให้บรรลุวัตถุประสงค์ ท่านทำไปแล้ว มันเกิดการเปลี่ยนแปลงอะไรบ้าง ในตัวของคน ก็คือ ทั้งตัวท่าน สมาชิก และชุมชน

คำว่า “คน” ในที่นี้ แปลว่า ใครคนใดคนหนึ่งที่เปลี่ยนแปลง หรือผู้คนที่ท่านทำงานด้วยเปลี่ยนแปลง หรือเป้าหมาย ที่ท่านไปทำงานด้วย มีพฤติกรรมเปลี่ยนแปลงไป

คำถามที่ 4 นอกโครงร่างของมนุษย์

สิ่งที่ท่านบอกว่า กิจกรรมที่ท่านทำไปแล้ว ทำให้คน กลุ่มคน องค์กรเกิดการเปลี่ยนแปลง ท่านใช้กระบวนการอะไรบ้างไปทำ

คำถามที่ 5

ปัจจัยสำคัญที่นำไปสู่ความสำเร็จคืออะไร เขียนโดยไม่ต้องมีกรอบ

นี่คือ บทเรียนจากการที่เราได้ร่วมกันทำงานในแต่ละกลุ่ม

ขยายเครือข่าย ... ร่วมด้วยช่วยกัน ให้ สว. ฟันดี (4) สุนทรียปรัศนี