การคิดเชิงวิเคราะห์ 1/2 โดยชาตรี สำราญ

1.  ผู้เขียนเองนั้นเวลาอยู่ว่าง ๆ จะหยิบยาขึ้นมาแล้วตั้งคำถามว่า

               1.1  ยาขนานนี้ประกอบด้วยตัวยาอะไรบ้าง

               1.2  ตัวยาสำคัญของยาขนานนี้คืออะไร

               1.3  ตัวยาอื่น ๆมีความสัมพันธ์กับตัวยาสำคัญอย่างไร
                       บ้าง

               1.4  ยาขนานนี้มีสรรพคุณด้านใด

               1.5  ยาตัวใดที่มีสรรพคุณเฉพาะด้านนั้น ๆ

               1.6  ยาขนานนี้มีวิธีการใช้อย่างไร

               1.7  ยาขนานนี้มีข้อระวังเรื่องใดบ้าง

               1.8  ยาขนานนี้มีข้อห้ามในเรื่องใดบ้าง

               1.9  ยาขนานนี้จะหมดอายุเมื่อไร

2.  ถ้าผู้เขียนจะอ่านหนังสือ ก็จะตั้งคำถามขึ้นมาแล้วค้นหาคำตอบจากหนังสือเล่มนั้นว่า

               2.1  หนังสือเล่มนี้มีรูปแบบการประพันธ์อย่างไร    

               2.2  หนังสือเล่มนี้มีเนื้อหาเกี่ยวกับเรื่องใด

               2.3  ใครคือตัวละครเอกและตัวรอง

               2.4  บทบาทสำคัญของตัวละครเอก ตัวรองคืออะไร

2.5  พฤติกรรมของตัวละครตัวเอก  ตัวรองที่เด่นชัดคือ
        ทำอะไร ที่ไหน เมื่อไรทำทำไม   มีวิธีการกระทำ

        อย่างไร เกิดผลของการกระทำแบบใด  ผลที่    

       กระทำนั้นจะมีความสัมพันธ์กันและกันอย่างไร

2.6 พฤติกรรมเด่นชัดมากที่สุดของตัวละครในเรื่องนี้คืออะไร เหตุใดจึงเกิดพฤติกรรมนั้น และมีผลต่อเรื่องนี้อย่างไรบ้าง

2.7  เหตุการณ์ที่ตัวละครแต่ละตัวกระทำลงไปนั้น
                 ส่งผลกระทบต่อกันและกันอย่างไรบ้าง

2.8 สถานการณ์ของเรื่องนี้องค์ประกอบสำคัญคือ
                 อะไร

2.9 องค์ประกอบเหล่านั้นมีความเชื่อมโยงกันอย่างไร
                  บ้าง

2.10 ผลที่เรื่องราวเหล่านั้นเชื่อมโยงเป็นอย่างไรบ้าง

2.11  อะไรคือแนวคิดหลักของผู้เขียน

2.12  อะไรคือตัวบ่งชี้ หรือข้อรับรองว่านั่นคือแนวคิด
                   หลัก

2.13  ผู้แต่งคือใคร  มีเจตนาใดที่เขียนเรื่องนี้

2.14  เรื่องนี้กับเรื่องอื่น ๆ ของผู้แต่งคนเดียวกันก็มี
                   ความเชื่อมโยงทางแนวคิดใดบ้าง

3.  ถ้าผู้เขียนอ่านข่าวหนังสือพิมพ์ ผู้เขียนก็จะตั้งคำถามว่า

               3.1  ข่าวเรื่องอะไร

               3.2  ข่าวนี้เกิดขึ้นที่ไหน  ใคร ทำอะไร ที่ไหนเมื่อใด 
                  อย่างไร  ( ซึ่งเป็นประเด็นพื้น ๆ ที่ทุกคนถาม
                  กันอยู่แล้ว)

               3.3   ประเด็นใดของข่าวนี้ทีสำคัญที่สุด ทำไม

               3.4 ข่าวนี้มีผลกระทบต่อบ้านเมืองในด้านใด อย่างไร 
                  (การเมือง  การปกครอง การคลัง   การศึกษา
                   และวัฒนธรรม – สิ่งแวดล้อม   สาธารณสุข ) 

               3.5 องค์ประกอบสำคัญที่ก่อให้เกิดเหตุจนเป็นข่าวคือ
                 อะไร  ทำไม

               3.6  องค์ประกอบที่ก่อให้เกิดเหตุจนเป็นข่าวนั้นมี
                    ความสัมพันธ์กับเรื่องหรือข่าวอื่นๆ อย่างไรบ้าง

4. และถ้าหากผู้เขียนดูสิ่งของที่มีลักษณะเหมือนหรือคล้ายกันก็จะตั้งคำถามเพื่อแยกแยะว่า

               4.1  ของสองสิ่งนี้มีอะไรที่เหมือนกันบ้าง

               4.2  ของสองสิ่งนี้มีอะไรที่แตกต่างกันบ้าง

               4.3 ของแต่ละสิ่งนี้มีจุดเด่นที่น่าสังเกตคืออะไร

               4.4 ของสองสิ่งนี้มีอะไรที่น่าจะมีความสัมพันธ์กันแน่

               4.5 ของสองสิ่งนี้มีอะไรที่มีลักษณะเชื่อมโยงกันบ้าง

               4.6  ของทั้งสองสิ่งนี้ แต่ละสิ่งมีอะไรเป็นจุดเด่นที่เป็น
                       เอกลักษณ์เฉพาะบ้าง

5. ผู้เขียนเคยตั้งคำถามให้นักเรียนไปค้นหาคำตอบเกี่ยวกับเรื่องสารที่ใช้ในครัวเรือนว่า

               5.1  สารที่ใช้ในชีวิตประจำวันมีอะไรบ้าง

               5.2  สารเหล่านี้มีความจำเป็นใดที่ต้องนำใช้

               5.3  สารเหล่านี้มีองค์ประกอบใดบ้าง

               5.4 องค์ประกอบของสารเหล่านี้แต่ละชนิดมีชนิดใดที่
                  มีส่วนร่วมกันบ้าง

               5.5 ส่วนที่ร่วมกันได้ของสารเหล่านี้มีสิ่งใดที่สำคัญ
                  ที่สุด

               5.6   ส่วนที่มาร่วมกันได้นั้นมีความสัมพันธ์กัน
                     อย่างไร

               5.7  สิ่งที่มาร่วมกันนั้นมีหลักการอะไร

               5.8  ถ้าเราไม่นำสารเหล่านี้มาใช้ เราสามารถใช้อะไร
                       ทดแทนได้บ้าง  ทำอย่างไร

เรื่องนี้ ( ข้อ 5 ) ถ้านำยาที่ใช้แก้โรคเดียวกันต่างยี่ห้อมาให้นักเรียนวิเคราะห์ยิ่งเป็นสมุนไพรยิ่งดี  จะสามารถสร้างเป็นโครงงานชิ้นใหม่ได้คือคิดผลิตภัณฑ์ใหม่ขึ้นมาได้

 

6.  และในหนังสือเรื่อง“การเรียนการสอนแบบกรณีศึกษาที่ครูน่านำสอน”(2549)  ที่ผู้เขียนได้เขียนขึ้นนั้น ได้นำเสนอคำถามคิดเชิงวิเคราะห์ต่อเรื่องกรณีศึกษาตลาดชุมชนดังนี้

               6.1  สมัย ( คุณปู่ คุณย่า) เล็ก  ๆ อยู่นั้นคนในชุมชนนี้
                      มีความเป็นอยู่อย่างไร

               6.2 ตอนนั้นคนในชุมชนใช้วิธีการใดเกี่ยวกับอาหาร
                       การกิน  เช่น  พวกพืชผักผลไม้  เนื้อสัตว์ต่าง ๆ
                       ข้าว ขนม

               6.3  ทำไม คนในชุมชนจึงใช้วิธีการนั้น

               6.4  คุณปู่คุณย่ามีความรู้สึกอย่างไรที่ได้อยู่ในชุมชน
                        สภาพอย่างนั้น

               6.5  ชีวิตของชาวบ้านในชุมชนในสมัยนั้นมีความ
                       เป็นอยู่อย่างนั้น เป็นอย่างไรบ้าง

               6.6  มีสิ่งใดบ้างที่พอจะบ่งบอกถึงลักษณะความเป็นอยู่
                       ของผู้คนในชุมชนยุคนั้น  สมัยนั้น

               6.7  สภาพความเป็นอยู่ของคนในชุมชนที่มีต่อวิถีชีวิต
                       ด้านอาหารการกิน ปัจจุบันนี้มีความแตกต่าง
                        จากยุคก่อน ๆ อย่างไรบ้าง

               6.8  คุณปู่คุณย่ามีความรู้สึกอย่างไรต่อสภาพชุมชนที่
                       เกี่ยวกับเรื่องอาหารการกินในปัจจุบันนี้

               6.9  คุณปู่คุณย่าเห็นตลาดในชุมชนทุกวันนี้แล้วมี
                        ความรู้สึกอย่างไรบ้าง

               6.10 ถ้าย้อนกลับไปสู่อดีตได้ คุณย่าคุณปู่จะนำอาหาร
                        การกินอะไรในยุคนี้และสภาพชุมชนยุคนี้
                        กลับไปใช้ในอดีตบ้าง  ทำไม

               6.11  และในทำนองเดียวกัน  ถ้าทำได้คิดว่าจะนำอะไร
                         จากอดีตมาใช้ในชุมชนวันนี้บ้าง  ทำไม

               6.12  ตลาดชุมชนนี้ตั้งขึ้นมาเมื่อไร

               6.13  ใครเป็นผู้คิดตั้งตลาดชุมชนขึ้น

               6.14   ทราบไหมว่าผู้จัดตั้งตลาดชุมชนขึ้นมามี
                       ความคิดอย่างไร

               6.15  สภาพของตลาดชุมชน ตอนเริ่มแรกจัดตั้งเป็น

                         อย่างไร

6.16  สภาพของบริเวณตลาดชุมชนก่อนจัดตั้ง เดิมเป็น

          อย่างไร ใครเป็นเจ้าของ

6.17  สภาพวันนี้ของตลาดชุมชนต่างไปจากเดิมมาก-

         น้อยเพียงไร  อย่างไร

6.18  ทำไมจึงมีความแตกต่างกันขึ้นมาได้

6.19  คิดว่าสาเหตุใหญ่ที่ส่งผลให้เกิด สภาพอย่างทุก

         วันนี้ของตลาดชุมชนคืออะไร  อย่างไร  ใครน่า

         จะเป็นต้นเหตุ

6.20  สภาพของตลาดชุมชนวันนี้ ถ้าไม่เป็นอย่างนี้
                          น่าจะเป็นอย่างไร  ทำไม

6.21  เราจะมีวิธีการใด ที่จะทำให้ตลาดชุมชนไม่
                           เป็นไปในรูปแบบอย่างนี้

6.22  ใครน่าจะเป็นคนเริ่มต้นกระทำอย่างนั้นได้จะทำ
                           อย่างไร

6.23  ถ้าเราคิดจะทำให้ตลาดชุมชนเป็นไปตาม
                          ต้องการได้ คิดว่าน่าจะมีปัญหาใดบ้าง  ทำไม

6.24  ปัญหาดังกล่าวนั้น  เราพอจะหาวิธีการใดมา

          แก้ไขได้

6.25  คิดว่าผลกระทบของสภาพตลาดชุมชนวันนี้มี
                         อย่างไรบ้างใครมีส่วนได้รับผลกระทบนั้นบ้าง

6.26  ทำอย่างไรจึงจะไม่ให้มีผลกระทบของตลาด  

         ชุมชนต่อสิ่งเหล่านั้น

6.27  ถ้าตลาดชุมชนยังไม่สร้าง  ผลกระทบดังกล่าวจะ

          มีในรูปแบบใดและจะเกิดอะไรขึ้นกับใคร

6.28  ท่านมีความรู้สึกอย่างไรต่อตลาดชุมชนในวันนี้

6.29  ท่านมีความคิดเห็นอย่างไร ต่อตลาดชุมชนใน

          วันนี้

จากคำถามการคิดเชิงวิเคราะห์ที่ทำให้ดูเป็นตัวอย่างทั้ง 6  ข้อนั้น ความจริงแล้วสามารถสรุปประเด็นใหญ่ได้เพียง  3  ข้อเท่านั้นคือ

1. เราจะรู้ว่า  สิ่งนั้น ๆประกอบขึ้นด้วยอะไรบ้าง  ( คำถามข้อ 1,2  และ3  )
2. เราจะรู้ว่า  สิ่งนั้น ๆมีความแตกต่างกันอย่างไรบ้าง  ( คำถามข้อ  4)
3. เราจะรู้ว่า  สิ่งนั้น ๆมีความเป็นมาหรือมีสาเหตุใดจึงเกิดหรือมีผลอย่างนั้น (คำถามข้อ 5 และ 6 )

 

ความจริงแล้วคำถามการคิดเชิงวิเคราะห์นั้น ถ้าจะตั้งให้สมเหตุสมผล ควรที่จะมีสิ่งของหรือเรื่องหรือสถานการณ์ที่เราต้องการรู้ลึกมาผจญอยู่เบื้องหน้าเราแล้วเราจะสามารถตั้งคำถามประเภทล้วงลูกให้ลึกทีเดียว ไม่เชื่อลองดูสิครับ

 อ่านเป็นเล่มได้ที่นี่ https://docs.google.com/docume...