กฎหมายลิขสิทธิ์ : "วิทยานิพนธ์" มหาวิทยาลัยมีลิขสิทธิ์ร่วมกับนักศึกษาหรือไม่?

ในการเรียนระดับปริญญาโทนั้น ความสำเร็จในการสร้างสรรค์งานวิจัยเล็ก ๆ ที่เรียกว่า "วิทยานิพนธ์" ถือเป็นปัจจัยหลักในทุก ๆ มหาวิทยาลัยที่เป็นเกณฑ์สำคัญของการสำเร็จการศึกษาระดับมหาบัณฑิตได้

ทางเว็บไซต์ wikipedia.org ให้ความหมายไว้ดังนี้

วิทยานิพนธ์, ปริญญานิพนธ์ หรือ ดุษฎีนิพนธ์ (อังกฤษ: thesis หรือ dissertation) เป็นเอกสารที่เขียนโดยนักวิจัย นักศึกษา หรือนักวิชาการ พรรณนาขั้นตอน วิธีการ และผลการศึกษาวิจัยที่ค้นคว้าวิจัยมาได้ โดยเขียนอย่างเป็นระบบ มีแบบแผน สำหรับนักศึกษาในสถาบันอุดมศึกษา วิทยานิพนธ์เป็นเอกสารบังคับในการจบการศึกษา สำหรับนักวิจัยหรือนักวิชาการจะใช้เป็นเอกสารในการเลื่อนตำแหน่งทางวิชาการ

(http://th.wikipedia.org/wiki/วิทยานิพนธ์)

เมื่อรูปเล่มของวิทยานิพนธ์สำเร็จเป็นที่เรียบร้อยแล้ว เราเคยสังเกตเห็นบนปกจะเขียนไว้ว่า

ลิขสิทธ์นี้เป็นของบัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัย .........

จำได้ว่าตอนที่ระหว่างการเรียนปริญญาโท และหลังจากมีวิทยานิพนธ์เป็นของตัวเองแล้ว ก็เคยตั้งคำถามไว้เหมือนกันว่า

ลิขสิทธิ์ของวิทยานิพนธ์ควรเป็นของเราแต่ผู้เดียว หรือเป็นลิขสิทธิ์ร่วมกับมหาิวิทยาลัย ดั่งที่มหาิวิทยาลัยบังคับให้เราพิมพ์ไว้ที่ปกหน้าดังที่เห็น เหมือนแสดงสิทธิ์เป็นมหาิิวิทยาลัยมากกว่าเป็นของนักศึกษาผู้สร้างสรรค์งานเอง

แน่นอนว่า เราสงสัยนิดเดียว แต่ไม่เคยคิดหาคำตอบ เพราะคิดว่า มหาิวิทยาลัยได้เป็นผู้จัดเตรียมทุกอย่างไว้ให้เราแล้ว ไม่ว่าจะเป็นหลักสูตร อาจารย์ผู้สอน แหล่งความรู้ต่าง ๆ แม้กระทั่งมีการมอบเงินทุนบางส่วนสำหรับการเข้าเล่มวิทยานิพนธ์

ดังนั้น ลิขสิทธิ์ร่วมกับมหาวิทยาลัยจึงเป็นสิ่งที่เราไม่ได้คิดว่า จะยอมรับไม่ได้

แต่เมื่อมาอ่านคำถามจากหนังสือ "คู่มือลิขสิทธิ์ฯ" แล้วกลับพบผลที่ตรงข้ามกับสิ่งที่เราคิดไว้

จากคำถามที่ว่า ...

"วิทยานิพนธ์" มหาวิทยาลัยมีลิขสิทธิ์ร่วมกับนักศึกษาหรือไม่?

คำตอบที่ได้คือ ...

คุณ อรุณ ประดับสินธุ์ ได้อธิบายไว้ในหน้า ๑๐๗ ไว้ดังนี้

เป็นเรื่องที่น่าศึกษามากสำหรับกรณีวิทยานิพนธ์ของนักศึกษาในมหาวิทยาลัยของรัฐ ซึ่งผู้เขียนเห็นว่า น่าจะตกเป็นลิขสิทธิ์ของนักศึกษาเท่านั้น

ในประเด็นนี้ "สำนักงานอัยการ" ก็เคยตอบข้อหารือจากมหาวิทยาลัยของรัฐแห่งหนึ่งเกี่ยวกับเรื่องลิขสิทธิ์ในวิทยานิพนธ์ของนิสิตว่า ลิขสิทธิ์เป็นของนิสิต ผู้ทำปริญญานิพนธ์ โดยให้เหตุผลว่า บุคลากรในมหาวิทยาลัยที่เข้าไปเกี่ยวข้องกับวิทยานิพนธ์ไม่ถือว่ามีส่วนการสร้างสรรค์ ทั้งนี้อาจเป็นเพราะ "สำนักงานอัยการ" เห็นว่า บุคลากรเหล่านั้นไม่มีส่วนสร้างสรรค์อย่างเพียงพอ เมื่อวิทยานิพนธ์เป็นงานสร้างสรรค์ของนิสิต นักศึกษา ลิขสิทธิ์ในวิทยานิพนธ์ก็ย่อมตกเป็นของนิสิตนักศึกษาผู้ทำปริญญานิพนธ์นั้น ๆ 

..................................................................................................................................................

คำอธิบายเพิ่มเติม

เรื่องนี้ละเอียดอ่อน อาจจะต้องพิจารณากันหลากหลายแง่มุม ทั้งการวางกฎระเบียบต่าง ๆ ของมหาวิทยาลัยอาจจะเข้ามาเกี่ยวข้อง การยินยอมของตัวนักศึกษาเอง หรือ เทคนิคการให้ทุนอุดหนุนการวิจัยเช่นเดียวกับทางสภาวิจัยแห่งชาติที่ออกระเบียบสภาวิจัยแห่งชาติ ว่าด้วยทุนอุดหนุนการวิจัยประเภทกำหนดเรื่อง พ.ศ.๒๕๓๗ ระบุว่า

ผลการวิจัยและสิ่งซึ่งเป็นผลจากการวิจัยอันทำขึ้นโดยใช้เงินทุนตามระเบียบนี้เป็นกรรมสิทธิ์ร่วมกันของผู้วิจัยและสำนักงาน

แต่ที่แน่นอน ไม่ว่ามหาวิทยาลัยจะเข้ามามีลิขสิทธิ์ร่วมหรือไม่...

สิทธิ์ที่พึงชอบธรรมย่อมตกเป็นของนักศึกษาผู้สร้างสรรค์อย่างแน่นอน

จึงขอนำเสนอไว้เป็นความรู้สำหรับทุกท่านต่อไปครับ

บุญรักษา ทุกท่านครับ ;)...

..................................................................................................................................................

ขอบคุณแหล่งข้อมูลดี ๆ

อรุณ ประดับสินธุ์.  คัมภีร์ลิขสิทธิ์ 180 คำถามที่จำเป็นต้องไขคำตอบ.  กรุงเทพฯ: พสุธา, 2554.

พระราชบัญญัติลิขสิทธิ์ พ.ศ.2537.  http://www.thnic.co.th/docs/copyright-law.pdf (2 กุมภาพันธ์ 2555).