ชีวิตที่พอเพียง : 1438. ประวัติศาสตร์มันฝรั่ง

ชีวิตที่พอเพียง  : 1438. ประวัติศาสตร์มันฝรั่ง

ที่จริงแทนที่จะเรียกว่ามันฝรั่ง ควรเรียก potato ว่ามันอินเดียนแดงมากกว่า เพราะมันคืออาหารของคนอินเดียนแดงแถบ เทือกเขาแอนดีสในทวีปอเมริกาใต้มานาน จนคนยุโรปไปพบเข้าในศตวรรษที่ ๑๖ 

ผมเกิดแรงบันดาลใจเขียนบันทึกนี้จากการอ่านเรื่องในนิตยสาร The Smithsonian ฉบับเดือน พ.ย. ​๕๔ เรื่อง How the Potato Changed the World   เป็นเรื่องราวทางประวัติศาสตร์ที่ประเทืองปัญญาเป็นอย่างยิ่ง    ผมอยากให้มีนักประวัติศาสตร์ไทย ที่ค้นคว้าและเขียนเรื่องราวเชื่อมโยงความเป็นอยู่ของผู้คนกว้างขวางเช่นนี้บ้าง

เมื่อฝรั่งเอามันฝรั่งไปปลูกในยุโรป ในไม่ช้าก็กลายเป็นอาหารสำคัญ ที่มีส่วนทำให้วิกฤติทุพภิกขภัย ซึ่งเกิดบ่อยกว่า ๑ ครั้งต่อสิบปี หายไป   เวลานี้มันฝรั่งเป็นพืชอาหารสำคัญอันดับที่ ๕ รองจาก ข้าวสาลี ข้าวโพด ข้าว และอ้อย

มันฝรั่งทำให้ชีวิตของคนยุโรปดีขึ้นอย่างมากมาย

ผู้เขียนเขาโยงให้เห็นว่าการทำไร่มัน นำไปสู่ยุค “ตื่นขี้” (guano rush) อย่างไร   ที่เกาะในเปรู ถิ่นที่มีปลาทะเลชุกชุม และนกมากินปลามากมาย   ขี้นกทับถมกันบางแห่งหนาถึง ๑๕๐ ฟุต   เข้าไปใกล้ได้กลิ่นแรงทนไม่ไหว    เมื่อมีนักเคมีพิสูจน์ (ปี ค.ศ.​๑๘๔๐) ว่าพืช ต้องการไนโตรเจน และแหล่งไนโตรเจนแหล่งหนึ่งคือขี้นก ก็เกิดการค้าขี้นกกันอย่างกว้างขวาง    ต้องอ่านบทความ เองนะครับ จึงจะได้อารมณ์ว่ามันคล้ายๆ ยุคตื่นทองที่แคลิฟอร์เนียอย่างไร    

แล้วในที่สุด การเกษตรแบบ monoculture ก็ประสบหายนะจากแมลงศัตรูพืชสองชนิด   นำไปสู่ยุคแรกของยาฆ่าแมลง ก่อนจะค่อยๆ พัฒนาไปพบ ดีดีที

ผมอ่านบทความนี้อย่างสนุกสดชื่น เพราะเรื่องมันเชื่อมโยงกัน   ช่วยให้เห็นประวัติศาสตร์ของชนเผ่าอินคา  คนยุโรป  ชีวิตความเป็นอยู่ของคนในสมัยนั้น  พัฒนาการทางวิทยาศาสตร์หลากหลายด้าน ตั้งแต่การตั้งชื่อพืช ที่มันฝรั่งได้รับชื่อว่า Solanum tuberosum   วิธีการขยายพันธุ์  ผลทางสังคมจากมันฝรั่ง (ดอกสวยจนพระราชินีมารี อองตัวเน็ตเอาไปทัดผม)    คือมีทุกรสทุกด้าน ที่เกี่ยวกับมนุษย์ รวมทั้งด้านวิทยาศาสตร์    จึงนำมาแนะนำให้ผู้สนใจเข้าไปอ่านเอง    บทความยาวถึง ๖ หน้า    

วิจารณ์ พานิช

๖ พ.ย.​๕๔

[โสภณ เปียสนิท]

นำดอกไม้มาฝากด้วยครับอาจารย์