การพัฒนาทรัพยากรมนุษย์เพื่อยกระดับขีดความสามารถในการแข่งขันในธุรกิจโลจิสติกส์


ผมจะดีใจมากถ้าได้รับความคิดเห็น.. และการแบ่งปันความรู้ร่วมกันจากทุกท่านครับ

สวัสดีครับชาว Blog

วันนี้ผมได้รับเกียรติจากสถาบันบัณฑิตพัฒนบริหารศาสตร์ (นิด้า) เชิญบรรยายหัวข้อ “การพัฒนาทรัพยากรมนุษย์เพื่อยกระดับขีดความสามารถในการแข่งขันในธุรกิจโลจิสติกส์” ณ โรงแรมวินเวอร์ ถนนสุขุมวิท ซอย 20 (ให้แก่ผู้บริหารในอุตสาหกรรมโลจิสติกส์จำนวนประมาณ 50 ราย) สำหรับท่านที่สนใจก็ติดตามความรู้ได้ที่นี่ครับ และผมจะดีใจมากถ้าได้รับความคิดเห็น.. และการแบ่งปันความรู้ร่วมกันจากทุกท่านครับ

และหวังว่ามุมมองของผมในวันนี้จะเป็นประโยชน์ให้ทุกท่านนำไปปรับใช้ได้ต่อไป

จีระ หงส์ลดารมภ์

 

หมายเลขบันทึก: 456386เขียนเมื่อ 27 สิงหาคม 2011 08:57 น. ()แก้ไขเมื่อ 15 เมษายน 2012 03:28 น. ()สัญญาอนุญาต: ครีเอทีฟคอมมอนส์แบบ แสดงที่มา-ไม่ใช้เพื่อการค้า-อนุญาตแบบเดียวกันจำนวนที่อ่านจำนวนที่อ่าน:


ความเห็น (3)
เขมิกา ถึงแก้วธนกุล

สรุปการบรรยายเรื่องทุนมนุษย์กับธุรกิจ Logistics (ครั้งที่ 2) โดยทีมงาน ดร.จีระ หงส์ลดารมภ์

บรรยายโดย ศ.ดร.จีระ หงส์ลดารมภ์

วันที่ 27 สิงหาคม 2554

เกริ่น

• Logistics เป็นอะไรที่เชื่อมต่อกับธุรกิจอาเซียนเสรี

• คราวที่แล้วเอา ศาสตร์และศิลป์ไปวิเคราะห์มุมมองทฤษฎี 2 R’s

• ธุรกิจ Logistics เป็นสิ่งที่ต้องเรียนรู้ตลอดเวลา ต้องเรียนรู้ในสังคม เป็นการเรียนรู้ลักษณะข้ามชาติ

• เรื่อง HR ในวันนี้ จะเน้นให้ตัวแต่ละท่านเป็นทุนมนุษย์ในธุรกิจโลจิสติกส์

• การทำงานค้นหาตัวเองในวันนี้เพื่ออะไร ? เพื่อทำให้ธุรกิจโลจิสติกส์มีความเป็นเลิศ มีความสามารถอยู่รอด แข่งขันกับธุรกิจทั้งหลายในโลกได้

• เราต้องวางเป้าหมายไปที่ส่วนประกอบการขององค์กร แล้วเราต้องทำให้ได้ดี ด้วย

HR

• ต้องสำรวจตัวเองก่อนว่า Role เราเป็นอย่างไร ? ค้นหาตัวเอง แล้วเราจะ Increase Capacity ของเราในฐานะที่เราเป็น Non HR

- ถามตัวเองว่า เราเรียนไปเพื่ออะไร เรียนไปเพื่อพัฒนาตัวเอง และปรับตัวเอง

- การเรียนในวันนี้ มี 3 เป้าหมาย คือ ไปสู่ความเป็นเลิศ เพื่อ Increase Capacity ของธุรกิจในการ Deal กับความไม่แน่นอน

• การเรียนทุนมนุษย์ในวันนี้มีเป้าหมายเพื่อสร้างความเป็นเลิศของตัวเอง องค์กร และประเทศ แต่ของโลจิสติกส์ คือ

1. V – Value Added

2. Value Creation ในด้านความคิด สามารถคุยด้านโลจิสติกส์ ผ่านทาง Social Network ได้ด้วย

3. Value Diversity – ความหลายหลายของธุรกิจในที่เรียนรู้ ซึ่งไม่เหมือนกัน อย่างอาเซียนเสรีต้อง Deal กับความหลากหลาย ทั้งความหลากหลายของธุรกิจ และความหลากหลายทางวัฒนธรรม

• เป้าหมายจะเน้นไปที่ Non- HR ต้องสรุปว่าศักยภาพต้องทำอะไรบ้าง แล้วหลังจากวันนี้แล้วจะทำอะไรต่อ

• มนุษย์คือ Asset ไม่ใช่ Liability มนุษย์ต้องเรียนรู้ทั้งศาสตร์และศิลป์ หน้าที่คือต้องไปพูดกับ CEO คือว่าอย่าทำแบบเดิม เพราะทำแบบเดิมจะไม่รอด

• Non HR หรือ HR as a whole ต้องสร้างคนให้มีคุณภาพเสียก่อน และจะเก็บเกี่ยวคนให้เป็นเลิศในห้องนี้ได้อย่างไร เริ่มต้นโดยมุ่งไปที่การสร้างให้คนมีคุณภาพก่อน

• การพูดถึงทรัพยากรมนุษย์ อย่ามองอะไรแคบ ๆ ให้มองกว้างในคุณลักษณะที่เปลี่ยนไป

• การพัฒนาทรัพยากรมนุษย์ต้องเน้นความต่อเนื่อง ต่อเนื่อง และต่อเนื่อง

• หลังจากวันนี้แล้ว โลจิสติกส์ต้องรวมตัวกัน แล้วแบ่งปันความรู้กัน คุณต้องทำอะไรบ้าง แล้วต้องทำอะไรกับคนอื่นบ้าง

• การพัฒนาทุนมนุษย์ต้องรู้จักฉกฉวยโอกาส

เพื่อให้รู้ว่าทุนมนุษย์คืออะไร ?....

- ทุนคือสิ่งที่มีคุณค่าในทรัพยากรมนุษย์ และการลงทุนของมนุษย์ไม่ได้อยู่ที่ปริมาณเท่านั้น อยู่ที่วิธีการ

- มีวิธีการในการกระตุ้นให้คิดถึงตัวคุณเอง

- สิ่งที่บริหารยากที่สุดคือการบริหารข้างในของมนุษย์ ดังนั้น ถ้ามี Value Diversity ก็สามารถช่วยได้

- เป็นลักษณะ People Management

ทรัพยากรมนุษย์นั้นต้องสามารถจัดการทุนมนุษย์ได้

- ต้องเป็นคนที่ลุ่มลึก

- ทฤษฎี Intangible เป็นอะไรที่รับได้ มีศิลปะมากกว่าศาสตร์ แต่ศาสตร์ก็ต้องมีเช่นกัน

- มีความสามารถอะไรบ้างที่ต้องจัดการกับ Logistics ที่ไม่แน่นอน

- โลจิสติกส์ต้องวัดจากอะไรที่ซ่อนเร้นในตัวเอง อะไรที่มองไม่เห็นแต่มีคุณค่ามหาศาลอยู่ในตัวของเรา

- การฝึกคนในโลจิสติกส์ให้เก่งจริงต้องใช้เวลา

- ชาวนาในสหรัฐ ฯ ถ้าคนไหนมีความรู้ หรือปัญญามาก ..ผลผลิตของสินค้าเกษตรหรือ Labor Productivity ของเขาก็เพิ่มขึ้น

- ความรู้ล้าสมัยทุก ๆ 1 ปี

- ทุนแห่งความสุขไม่ใช่ความสุขในองค์กร แต่เกิดจากการค้นหาตัวเองว่าเราทำงานในโลจิสติกส์เพื่ออะไร ?

- ทำอะไรก็แล้วแต่ต้องมีสุขภาพดีด้วย

- การทำงานในธุรกิจโลจิสติกส์คุณมี Passion หรือไม่?

- เป้าหมายขององค์กรและคุณสอดคล้องกันหรือไม่?

- งานที่เราทำอยู่มีเป้าหมาย หรือคุณค่ากับเราหรือไม่?

การเก็บเกี่ยว...ต้องสร้างแรงจูงใจ และแรงบันดาลใจให้ได้ ... กระตุ้นให้คุณมีความสุข มีพลังในการทำงาน แล้วเป้าหมายสุดท้ายจะเป็นเลิศได้อย่างไร ?

การเป็นคน Non HR

• ต้องรู้ Business

• ต้องรู้ People Management

• ต้องบริหารช่องว่างให้ได้

การบริหารจัดการคนที่เน้นที่ Motivation และ Inspiration

• ทรัพยากรมนุษย์ต้องให้คนเก่งทั้ง Manager และเป็น Good leader มีความสามารถในการสร้างมูลค่าเพิ่มให้แก่องค์กรตลอดเวลา

• ต้องมีความคิดกว้างไกล เข้าใจอาเซียนเสรี เข้าใจการเปลี่ยนแปลงของโลก เข้าใจเรื่องทองคำ

• สิ่งสำคัญในการบริหารความเป็นเลิศของมนุษย์คือการบริหารอะไรที่มองไม่เห็น

HRDS- ความสุข,การเคารพ,ศักดิ์ศรี,ยั่งยืน

• ทำตัวเราเองให้มี Capabilityที่ไม่ซ้ำซ้อน

ฟังเทปสัมภาษณ์ คุณไกรสิทธิ์ อนุกูลอุทัยวงศ์

ตอน CEO Smart HR และ NON HR

Workshop

1.ใน 8k 5k ท่านคิดว่าจุดแข็งคืออะไร จุดอ่อนคืออะไร

2. ถ้ามีจุดอ่อนจะแก้ไขอย่างไร

3.บทบาทที่ต้องพัฒนาคือ Non HR

• ต้องปรับปรุงอะไร ทำอะไรสำเร็จแล้ว

• จะแนะนำ CEO และ Smart HR ให้มียุทธศาสตร์อย่างไรที่ไปสู่ความสำเร็จยิ่งขั้น

กลุ่ม 1

1.ใน 8k, 5k ท่านคิดว่าจุดแข็งคืออะไร จุดอ่อนคืออะไร

8K’s

• Social Capital เป็นข้อดีในส่วนของ Logistic เป็นเรื่องของ connection ล้วน ๆ

• Talented Capital เป็นจุดอ่อน ของ Logistics ในเรื่องทักษะ ความรู้ และทัศนคติที่ถูกต้อง เราควรต้องปรับทางด้านนี้

• ดร.จีระ เสนอว่า ต้องมีศิลปะในการใช้ความรู้ ทักษะ ในการกระตุ้นทัศนคติให้เป็นเลิศ สังคมยุคโลกาภิวัตน์ถ้ามี Networking เป็น Key ต้องเก็บไว้ให้ดี แล้วควรฝึกให้เป็น Value Added ด้วย

5K’s

จุดแข็ง คือ

• Culture Capital เป็นจุดแข็งมาก เนื่องจากคนไทยสามารถเจรจาได้โดดเด่น ความเป็น Culture ของคนไทยค่อนข้างเด่น

• ดร.จีระ เสนอว่า ถ้าสิ่งนี้เป็นจุดแข็งถือว่าดีมากมีมูลค่ามหาศาล สามารถนำไปสร้างความยั่งยืนได้อย่างดีทีเดียว ประเทศไทยมีทุนวัฒนธรรมที่ติดมากับประวัติศาสตร์ต้องคิดต่อว่าจุดแข็งอันนี้ สร้างมูลค่าให้กับ Logistics ได้อย่างไร เพราะมีมูลค่าเป็นแสน ๆ ล้าน และสร้างประโยชน์อย่างมากในอาเซียนเสรี

จุดอ่อน มี 3 ด้านคือ

• Creative Capital ไม่สร้างสรรค์สิ่งที่มีอยู่ให้มีมูลค่าเพิ่มมากขึ้น

• Knowledge Capital ไม่ส่งเสริมการเรียนรู้

• Innovation Capital คิดว่าเป็นศาสตร์ชั้นสูง จึงไม่สนใจ ทั้ง ๆ จริง ๆ แล้วเป็นเรื่องสำคัญมาก

• ดร.จีระ เสนอว่า ต้องมีศาสตร์ร่วมกับศิลป์ และควรคิดเป็นระบบ

2. ถ้ามีจุดอ่อนจะแก้ไขอย่างไร

• เรื่อง Talented Capital ควรส่งเสริมให้มีการสร้างการเรียนรู้มากขึ้น ให้มีกิจกรรมมากขึ้น จะได้รู้ว่าชอบหรือไม่ชอบอะไร แล้วพัฒนาในส่วนที่ชอบได้อย่างดี

• ดร.จีระ เสนอให้มีพฤติกรรมแบบใฝ่รู้ ไม่ใช่แค่รู้อย่างเดียว

3.บทบาทที่ต้องพัฒนาคือ Non HR

• ต้องปรับปรุงอะไร ทำอะไรสำเร็จแล้ว

• จะแนะนำ CEO และ Smart HR ให้มียุทธศาสตร์อย่างไรที่ไปสู่ความสำเร็จยิ่งขั้น

• Smart HR และ Non HR ต้องร่วมมือกัน

• Non HR ต้องรู้จักคนของเราให้ดี ,ต้องมีความรู้เรื่อง HR ด้วย เช่นกฎหมายแรงงาน เพราะต้องสื่อกับบุคคลต่าง ๆ ให้ดี

• เมื่อรู้จักดีพอ ก็สามารถสื่อกับ CEO ได้ว่าคนของเราเป็นอย่างไร

• เสนอเรื่อง HR ให้ CEO เข้าใจ เป็นลักษณะ Compliment Smart HR

กลุ่ม 2

1.ใน 8k, 5k ท่านคิดว่าจุดแข็งคืออะไร จุดอ่อนคืออะไร

จุดแข็งคือ

1. ทุนแห่งความสุข สำหรับคนทำงาน Logistics ทุกคนชอบในงานที่ทำ จะมีความสุขและความยินดีในการแก้ปัญหาแม้เลยเวลาทำงาน

2. ทุนแห่งความรู้ ทักษะ ทัศนคติ ในงานที่ทำ รู้งานที่ทำเป็นอย่างดี สามารถทำให้ทันเหตุการณ์ได้

3. ทุนทาง IT เนื่องจากเป็นธุรกิจระหว่างประเทศ คนเรามีความรู้ด้าน IT เนื่องจากการติดต่อกับต่างประเทศเวลาต่างกัน IT จึงสำคัญ

จุดอ่อนคือ

1. ทุนทางจริยธรรม เนื่องจากองค์กรมีการแข่งขันมาก มีการซื้อตัวคนจากบริษัทหนึ่งไปอีกบริษัทหนึ่ง

2. ทุนมนุษย์ ขาดแคลนคุณภาพของทุนมนุษย์โดยทั่วไป

3. ทุนทางอารมณ์ ต้องใส่ Service mind เยอะ ๆ

4. ทุนทางวัฒนธรรม ต้องสร้างคุณลักษณะของคนไทย

2. ถ้ามีจุดอ่อนจะแก้ไขอย่างไร

ต้องปลูกฝังให้คนมีความซื่อสัตย์ มีการฝึกอบรม สอนให้คิด

8K’s กับ 5 K’s ควรเน้นเรื่องการมีความต่อเนื่อง

3.บทบาทที่ต้องพัฒนาคือ Non HR

• ต้องปรับปรุงอะไร ทำอะไรสำเร็จแล้ว

• จะแนะนำ CEO และ Smart HR ให้มียุทธศาสตร์อย่างไรที่ไปสู่ความสำเร็จยิ่งขั้น

1. Line Manager ต้องสื่อสารเป้าหมายองค์กรให้พนักงานมีเป้าหมายเดียวกับบริษัท

2. Line Manager ต้องมีภาวะผู้นำ เพื่อสร้าง Inspiration และ Motivation ในองค์กร

3. สิ่งที่ทำสำเร็จคือการ Turn over น้อยลง การจ่ายเงินเดือนรับทุกวันที่ 15

4. HR ควรส่งเสริมให้มีการ Training พนักงานทุกแผนก

5. อยากให้ CEO เห็นความสำคัญของพนักงานมากกว่า Profit ที่จะได้ในการทำธุรกิจ

6. มีการเตรียมวงจรชีวิตในการทำงาน จะได้รู้ว่าชีวิตเขาจะไปทางไหน ไม่เช่นนั้นเขาก็จะมองหาในทางอื่น ๆ

กลุ่ม 3

1.ใน 8k’s 5k’s ท่านคิดว่าจุดแข็งคืออะไร จุดอ่อนคืออะไร

8K’s

• จุดแข็งคือ ทุนมนุษย์ ทุนทางปัญญา Talented Capital ความสามารถสติปัญญา ภาษาอังกฤษที่ดี

• จุดอ่อน คือทุนแห่งความยั่งยืน เราจะมอง Logistics ให้อยู่รอดได้อย่างไร ทุกคนในวันนี้สามารถสร้างความยั่งยืนของบริษัทในระยะยาวหรือไม่

• จุดอ่อนอีกด้านคือทุนทางด้าน IT เนื่องจากต้องใช้ Software ที่มาจากต่างประเทศทั้งหมดเลย

• ดร.จีระ บอกว่าทุนมนุษย์เป็น Super Structure ทุกอันเกี่ยวกับมนุษย์ทั้งสิ้น แต่จะมีคุณภาพแค่ไหนอยู่ที่ 8K’s ทุนที่ 2-8 และ 5K’s ทุนที่ 1-5

5K’s

• 5K’s จุดแข็งคือทุนทางวัฒนธรรม มีการให้บริการ มีการประนีประนอม ทำให้งานหนักเป็นงานเบาลง กรณีมีปัญหามากทำให้เป็นปัญหาน้อยลง

• ข้อเสียคือ Innovation เป็นการคิดอะไรใหม่ ๆ เรายังไม่มี

3.บทบาทที่ต้องพัฒนาคือ Non HR

• ต้องปรับปรุงอะไร ทำอะไรสำเร็จแล้ว

• จะแนะนำ CEO และ Smart HR ให้มียุทธศาสตร์อย่างไรที่ไปสู่ความสำเร็จยิ่งขั้น

• CEO เป็นคนสำคัญสุด อยากให้มองเรื่อง Connection ติดต่อในด้านต่าง ๆ ทั้งSupplier Customer ,Partner แล้ว link มาสู่องค์กรมากขึ้น

• CEO ต้องทำหลาย ๆ ด้านกับองค์กร

• ดร.จีระ เสนอว่า ความรู้ไม่พอ ต้องเอาไปปะทะกับความจริง อีกเรื่องคือ ความรู้เปลี่ยนแปลงยาก ต้องเรียนแบบรู้แล้วเอาไปทำ สำคัญกว่ารู้แล้วขึ้นหิ้ง Gap ของ HR คือ Know and Do ,Logistics ต้องพัฒนาคนอย่าชุ่ย

กลุ่ม 4

1.ใน 8k’s, 5k’s ท่านคิดว่าจุดแข็งคืออะไร จุดอ่อนคืออะไร

• จุดอ่อนคือ ทุนแห่งความสุข ทุนจริยธรรม ความรู้ ทักษะ ทัศนคติ เป็นสิ่งที่จับต้องไม่ได้

2. ถ้ามีจุดอ่อนจะแก้ไขอย่างไร

• เรื่องจริยธรรม ในรุ่นก่อนมีวิชาจริยธรรมสอนให้กับเด็ก ๆ แต่รุ่นปัจจุบันไม่แน่ใจว่ายังมีหรือไม่ ควรปลูกฝังวิชาเหล่านี้ในหลักสูตร HR ควรใส่การปลูกฝังให้กับองค์กรตัวเองเพิ่ม เช่นจัดอบรมให้พนักงานไปปฏิบัติธรรม

• เรื่องความสุข ถ้าพนักงานในองค์กรมีความสุขจะอยากมาทำงาน สาย Logistics จะเดินได้ดี แต่ถ้าไม่มีพนักงานอยากมาทำงานองค์กรก็ไม่สามารถเดินไปได้ ดังนั้น HR ต้องหาวิธีในการให้ Reward ให้เขา เห็นว่าคนทำดีควรได้ดี

• เรื่องทัศนคติเป็นธุรกิจท่าเรือ งานเป็น Operation ส่วนใหญ่ ถ้าทัศนคติของพนักงานไม่ดีกับองค์กร จุดใดจุดหนึ่งหายไปจะทำไม่ได้ ดังนั้นจึงต้องเปลี่ยนทัศนคติให้เห็นไปในทิศทางขององค์กร

• 5K’s จุดอ่อน คือสิ่งที่จับต้องไม่ได้ มีด้านอารมณ์ , วัฒนธรรม , ความรู้

รุ่นหลังวัฒนธรรมเป็นจุดอ่อนเนื่องจากกระแสค่านิยมจากต่างชาติเข้ามา ถ้าไม่ปลูกฝังให้เด็กรุ่นใหม่ ๆได้คำนึงถึงวัฒนธรรมของไทยที่ดี วัฒนธรรมที่มีอยู่ก็จะหายไป

3.บทบาทที่ต้องพัฒนาคือ Non HR

• ต้องปรับปรุงอะไร ทำอะไรสำเร็จแล้ว

• จะแนะนำ CEO และ Smart HR ให้มียุทธศาสตร์อย่างไรที่ไปสู่ความสำเร็จยิ่งขั้น

• บทบาทที่ต้องพัฒนาอย่างแรกคืออยากให้ผู้บริหารมีการสื่อสารมากขึ้นในองค์กร เช่นออกแบบสอบถาม แต่ละจุดมีจุดแข็งอย่างไร จุดอ่อนอย่างไรเพื่อให้มีประสิทธิภาพมากขึ้น

• ส่งพนักงานไป Training ในส่วนที่รับผิดชอบ ทุกอย่างสำเร็จ จะให้เขาไปแสวงหาความรู้ในสิ่งที่ชอบ สามารถค้นหาตัวเองว่าทำอะไร เกิดแรงบันดาลใจในสร้างภาวะผู้นำ พัฒนาความรู้ของทั้งตัวเอง และองค์กร ให้แข่งขันกับคู่แข่งขันจากทั้งในประเทศและต่างชาติได้

คุณสมชาย

• เห็นเรื่องความเป็นไทย, Service mind, การทำออกมาจากใจ เป็นจุดสำคัญในธุรกิจเรา แต่จุดแข็งในสาย Logistics ออกสู่สังคมน้อย ดังนั้นในสายธุรกิจ Logistics ต้องสร้างกระแสให้คนสนใจด้วย

• จุดอ่อนที่เห็นคือ เรายังไม่ได้รุกหรือทำธุรกิจไปข้างหน้า ธุรกิจเหล่านั้น การเปิดตลาดยังไม่ทำตัวเราเองให้เขาเห็นความสำคัญของเรา ต่างชาติจะ Outsource ธุรกิจเราให้เป็นหนึ่งในแผนกการทำงานของธุรกิจเขา เรายังไม่ได้เป็น Third Party 100 % ดังนั้นถ้าเราจะโตไปข้างหน้าต้องฉายสิ่งนี้ให้ผู้ส่งออกเห็น ให้ผู้ส่งออก Outsource เราให้เป็นหนึ่งในธุรกิจไทย

HR,Non HR

• วางแผนทุกภาคทุกระดับเป็นทีมเวอร์ก วางวงจรชีวิตไปด้วยกัน

• ให้ CEO มองจากข้างนอกเข้ามาข้างในองค์กร

• IT เราจะนำมาพัฒนาอย่างไร ซึ่งมีทั้งจุดอ่อนและจุดแข็ง เนื่องจากเป็นตัวสำคัญตัวหนึ่งที่ต้องใช้ ดังนั้นเราจะพัฒนา IT อย่างไร

• แผนพัฒนา Logistics ในปัจจุบันจึงเน้น เรื่องคน เรื่องอุดหนุนทางการเงิน และ IT

จะนำแนวทางนี้ไปใช่ในงานอย่างแน่นอนค่ะ

สมหมาย เติมวิวัฒน์

ขอบคุณ ดร.จีระ หงส์สดารมภ์ มากครับทำให้ผมรักการอ่านและเรียนรู้มากขึ้น

ธุระกิจ Logistics จะเป็นธุระกิจ 1 ที่ทุกคนจะต้องจับตามองมากขึ้นก่อนและหลังปี 2015 การค่าเสรีเปิดเมือไร

ไทยเราจะเป็นศูนกลางในการขนถ่ายสินค้าทางถนนทีสำคัญ แต่ปัญหาคือ ด้วยความรู้ ความสามารถและประสบการณ์

ยังน้อยมากถ้าเทียบกับเพือนบ้านเรา อย่าง Singapore & Malaysia.

พบปัญหาการใช้งานกรุณาแจ้ง LINE ID @gotoknow
ClassStart
ระบบจัดการการเรียนการสอนผ่านอินเทอร์เน็ต
ทั้งเว็บทั้งแอปใช้งานฟรี
ClassStart Books
โครงการหนังสือจากคลาสสตาร์ท