เต๋ากับวงล้อ
เล่าจื๊อ เจ้าตำรับปรัชญาเต๋าเคยใช้วงล้อเป็นตัวอย่างของ แรง และ การขับเคลื่อน ได้อย่างเห็นภาพพจน์
วงล้อซึ่งเป็นวงกลมชั้นนอกสุดและเป็นส่วนที่หมุนพายานพาหนะเคลื่อนที่ไปได้นั้นไม่มีแรงในตัวเอง แรงหมุนวงล้ออยู่ที่จุดศูนย์กลางหรือแกนล้อ แรงนั้นผ่านมาตามซี่ล้อซึ่งทำหน้าที่เชื่อมประสานระหว่างต้นทางกับปลายทางของแรงหมุนอย่างแข็งแรงมั่นคง เต๋าสรุปเรื่องนี้สั้นๆ ว่า ล้อหมุนได้เพราะตรงศูนย์กลางเป็นที่ว่าง
ประโยคสั้น แต่เวลาคิดละก็ยาว เมื่อตรงศูนย์กลางว่าง วงล้อทั้งวงก็ไม่มีแรงที่ตรงไหนเลย ต้องรับแรงจากภายนอก แล้วต้องส่งต่อทันทีให้หมด ตรงกลางจะได้ว่างอีกทันทีและสามารถรับแรงที่เข้ามาอีกได้ทันที วัฏจักรนี้เองที่ทำให้วงล้อหมุนไปได้อย่างต่อเนื่อง
นี่คือการบริหารแบบกระจายอำนาจออกจากศูนย์กลาง (Decentralization) ซึ่งเต๋ารู้จักมากว่าสองพันปีแล้ว ระบอบประชาธิปไตยมีรัฐบาลที่ได้รับอำนาจจากประชาชน รัฐบาลเป็นแกนล้อ องค์กรทุกระดับคือซี่ซ้อและวงล้อชั้น นอกสุด โดยตรรกะนี้ การรับอำนาจมาส่งต่ออย่างมีประสิทธิภาพ ก็คือการบริหารที่มีประสิทธิภาพ
การบริหารในทางตรงข้าม คือ การรวมอำนาจไว้ที่ศูนย์กลาง (Centralization) นั้น มีความจำเป็นอยู่ในบางเรื่อง โดยเฉพาะอย่างยิ่ง เรื่องความมั่นคงของประเทศ ดังนั้นกองทัพของทุกประเทศจึงบริหารด้วยวิธีนี้ทั้งนั้น แต่บางเรื่องนั้น บางประเทศกระจายอำนาจมานานแล้ว แต่ก็ยังรวมอำนาจไปพร้อมๆกันด้วย เช่น ประชาชนเลือกนายก อบจ. และนายกเทศมนตรีเองได้ แต่กระทรวงมหาดไทยก็ยังส่งผู้ว่าราชการกับนายอำเภอมาเป็นคู่ขนานตลอดเวลา เราจึงไม่ค่อยจะรู้กันชัดเท่าไรนัก ว่า วงล้อของ อบจ. แล่นได้ฉิวอย่างวงล้อของเต๋าหรือไม่
อาจารย์เก่าสมัยชั้นมัธยมของผมเปรียบเทียบว่า การบริหารแบบนี้เหมือนกับการปลดอานลงจากหลังม้าเพราะจะไม่ขึ้นขี่อีกแล้ว แต่ยังไม่ปลดสายบังเหียนเพราะยังอยากจะจูงอยู่
ขอคารวะคุณครูครับ
ความเห็น (2)
I agree that there are unnecessary duplication of "control" in public "administration".
Thais have not learned the difference between "control" and "administer" (or facilitate) yet.
People are hit with burden of taxes and (public) service fees from redundant offices.
Public works are slowed down because of extra layers of conflicting control procedures.
Corruption by officials drive honest 'common people' to the wall -- and the country into rotting state.
Time to rebuild 'public administration' and have real 'public service'. :-)
a very good and honest comment! thanks.