เรียนรู้การพึ่งพาตนเอง พึ่งพากันเอง

สุขภาวะ คือเรื่องของทุกคน

สุขภาวะ หรือ ภาวะที่มีความสุขกับสิ่งที่เป็น เป็นคำที่มีนัยค่อนข้างจะกว้าง และมีความเชื่อมโยงกันกับหลายประเด็น เช่นเศรษฐกิจ สังคม ความเชื่อ ความเจ็บป่วย สิ่งแวดล้อม ดังนั้นการพร่อง ส่วนใดส่วนหนึ่งมีผลต่อสุขภาวะ เกิดความไม่สมบูรณ์ทั้งร่างกาย จิตใจ อารมณ์ สังคม เศรษฐกิจ ดังนั้นการแก้ปัญหาสุขภาวะนั้นควรร่วมกันทุกภาคส่วนเพื่อให้เกิดการบูรณาการ เกิดพลังในการแก้ไขปัญหาจากรากเหง้าอย่างแท้จริง ซึ่งนั่นคือสุขภาวะที่ยั่งยืน ดังเป้าหมายของทุกภาคส่วนที่อยากจะเห็น ไม่เฉพาะสรพ. แต่ยังมี สสส. สปสช.สช.ฯลฯ ซึ่งมุ่งเน้นไปที่เรื่องดังกล่าว

ดังนั้นการพัฒนาคุณภาพโรงพยาบาล จึงควรมีมุมมองที่กว้างขึ้น มองมากกว่าโรค แต่มองปัจจัยที่มีผลในด้านอื่นๆ ทั้งนี้ต้องอาศัยการนำ หรือภาวะของผู้นำองค์กรที่รู้เท่าทัน และมีจิตใหญ่ จิตสำนึกใหม่ที่มองไกลไปกว่าเรื่องของปัจเจก มองถึงระบบบริการสุขภาพ และมองถึงผลประโยชน์ของคนไทยทั้งประเทศ สามารถอยู่ได้อย่างมีศักดิ์ศรีและดำรงความเป็นไทยให้ดำรงอยู่ บุคลากรทางสาธารณสุขนั้น เป็นคนสำคัญกลุ่มใหญ่ที่สามารถทำให้เกิดขึ้นได้ ด้วยความร่วมมือ ร่วมใจ เป็นแกนนำในการประสานเรื่องราวดังกล่าว ให้เป็นจริง ดังเช่นที่รพ.อุบลรัตน์ จ.ขอนแก่น เกิดกระบวนการสร้างการเปลี่ยนแปลงสู่การเป็นอำเภอที่น่าอยู่ที่สุดของประเทศไทยและของโลกต่อไป โดยอาศัยปรัชญาสำคัญคือหลักคำสอนของพระพุทธเจ้า อริยสัจ 4 และปรัชญาแนวคิดเศรษฐกิจพอเพียงเป็นแสงส่องทางในการดำเนินงาน

เมื่อเรารู้ปัญหาของเราแล้ว เราเท่านั้นที่จะแก้ปัญหาของเราเองได้ จึงได้เกิดการอบรม “หลักสูตรวิทยากรกระบวนการเพื่อการเปลี่ยนแปลงสู่การพึ่งตนเองและพึ่งพากันเอง เพื่อมุ่งสู่สุขภาวะ “ ซึ่งจัดโดย รพ.อุบลรัตน์ จ.ขอนแก่น  ร่วมกับสรพ.โดยอบรมให้กับบุคลากรสาธารณสุข จาก 32 รพ. จำนวน 69 คน ซึ่งเป็นรพ.ที่ผ่านการคัดเลือกจาก SHA มีบริบทคล้ายคลึงกันและสามารถนำแนวคิด ไปขยายต่อสู่เพื่อนร่วมงาน ประชาชนในพื้นที่ได้

กระบวนการสำคัญ

1. เรียนรู้จากวิทยากรกระบวนการ เรื่องการทำงานเป็นทีม การสร้างศรัทธา ความรัก ความเอื้ออาทร การทำงานเป็นทีม ฝึกกระบวนการคิด กระบวนการกลุ่มสัมพันธ์ ซึ่งสร้างความเป็นกันเองและสร้างบรรยากาศที่เอื้อต่อการเรียนรู้  

-          กิจกรรมโยนไข่ ได้เรียนรู้ การทำงานเป็นทีม การมีส่วนร่วม การมีเป้าหมาย การวางแผน ร่วมกัน และการเห็นคุณค่าของเพื่อนร่วมงาน แม้บางคนจะเป็นหินที่ไม่มีประโยชน์ แต่เราต้องเห็นคุณค่าเขาและอยู่ร่วมกับเขา และถ้าไข่เปรียบเสมือนชีวิตผู้คน เราคงต้องมีสติและละเอียดอ่อนให้มากในการดูแลประคับประคองชีวิตให้ดีที่สุด

-          กระบวนการเรียนรู้เรื่องทุกข์ และหนทางแก้ทุกข์ของคนไทย โดยการร่วมคิดของสมาชิกในการค้นหาทุกข์ในด้านเศรษฐกิจ ครอบครัว สังคม สิ่งแวดล้อม วิธีคิดและสุขภาพ ทำให้เห็นภาพของปัญหาที่เป็นส่วนเชื่อมต่อกับระบบสุขภาพที่เป็นหน้าที่ของบุคลากรสาธารณสุขที่ดำเนินการกันอยู่ ให้เกิดการแก้ปัญหาที่แท้จริง โดยใช้แผนภูมิต้นไม้ ซึ่งสาเหตุของปัญหาทั้งหมดมาจากวิธีคิดที่เป็นปัญหา คิดว่าเงินสามารถซื้อทุกสิ่ง เงินคือพระเจ้า ความเห็นแก่ตัว หลงผิด โลภ มีความเชื่อ ค่านิยมที่ผิด และหลงติดในเทคโนโลยีที่ทันสมัยจนหลงลืมความเป็นไทย ที่เป็นอาชีพเกษตรกรรม มีภูมิปัญญาท้องถิ่นที่ควรอนุรักษ์ไว้ และภูมิปัญญาเหล่านั้น ล้วนเป็นหนทางของการแก้ปัญหา การพึ่งตนเองและพึ่งพากันเองของชุมชน ไม่ต้องพึ่งชาวต่างชาติ ไม่ต้องกู้หนี้ยืมสิน ไม่เป็นทาสของดอกเบี้ย IMF และคนที่เป็นคนส่วนใหญ่และเป็นบรรพบุรุษของประเทศ จะได้ถูกยกย่องว่าเป็นกลุ่มคนสำคัญ ในการกู้ชาติ คือชาวนาหรือเกษตรกรนั่นเอง และคนที่ใกล้ชิดกับเกษตรกร หรือชาวบ้านมากที่สุดคือบุคลากรสาธารณสุข ดังนั้น หน้าที่ของเรามีมากกว่าการรักษา การส่งเสริมสุขภาพ การอนุรักษ์ หล่อหลอมความเป็นไทย วถีชีวิตของคนไทยให้คงอยู่ในฐานะประชาชนคนไทย จึงเป็นหน้าที่อันทรงเกียรติที่เราทุกคนพึงตระหนัก

-          ได้เรียนรู้จากวิดีโอที่แสดงให้เห็นถึงประเทศเพื่อนบ้าน ที่ล่มสลายไม่มีอะไรเป็นสมบัติของประเทศ เพราะขายกิจการให้ชาวต่างชาติจน ประชาชนทำอะไรไม่ได้ นอกจากมายืนประท้วง หาความยุติธรรม จากรัฐบาลที่บริหารโดยชาวต่างชาติ เราคงไม่อยากเป็นแบบนั้นใช่ไหม.. อ่านเพิ่มเติมได้ที่  http://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%A7%E0%B8%B4%E0%B8%81%E0%B8%A4%E0%B8%95%E0%B8%B4%E0%B9%80%E0%B8%A8%E0%B8%A3%E0%B8%A9%E0%B8%90%E0%B8%81%E0%B8%B4%E0%B8%88%E0%B9%83%E0%B8%99%E0%B8%AD%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B9%8C%E0%B9%80%E0%B8%88%E0%B8%99%E0%B8%95%E0%B8%B4%E0%B8%99%E0%B8%B2

 

2. การสร้างแรงบันดาลใจโดยการเรียนรู้จากปราชญ์ชาวบ้าน จากตัวอย่างที่สามารถฝ่าฟันอุปสรรค จนสามารถทำได้ ดังเช่น

       พ่อถาวร สรรสมบัติ  ผู้ใหญ่ บ้านคำปลาหลาย หมู่ ที่ 9 ตำบลบ้านดง อำเภออุบลรัตน์จังหวัดขอนแก่น มีการปรับใช้เศรษฐกิจพอเพียงเปลี่ยนวิธีปฏิบัติที่ยึดความต้องการในปัจจุบัน คิดสั้นๆ มาเป็นคิด ไกลๆ จากผู้ใหญ่บ้านธรรมดา มาเป็นผู้ใหญ่บ้านแหนบทองคำ และได้รับปริญญาดุษฎีบัณฑิต จากมหาวิทยาลัยขอนแก่น เป็นปราชญ์ชาวบ้านที่นำแนวคิดเศรษฐกิจพอเพียงใช้กับตนเองและขยายสู่ลูกบ้าน ส่งเสริมการปลูกข้าวแบบนาหยอด ไม่ต้องใช้น้ำมากและได้ผลผลิตดี พัฒนาบ้านคำปลาหลายจนเป็น”หมู่บ้านมหัศจรรย์” สามด้านได้แก่ 1) เป็นหมู่บ้านที่ทุกคนในหมู่บ้านไม่มีมใครเป็นหนี้ ธกส.และหนี้สินอื่นๆ รวมทั้งหนี้นอกระบบ 2) ชาวบ้านที่นี่มีแหล่งอาหารเป็นของตนเอง ทุกครัวเรือน เลี้ยงปลา เป็ด ปลูกผัก สดสะอดปลอดสารพิษ เปลี่ยนจากหมู่บ้านที่ยากจนที่สุด มาเป็นหมู่บ้านที่มีความก้าวหน้าที่สุดในอำเภอ  3) เป็นหมู่บ้านที่มีการปลูกต้นไม้มากที่สุด โดยจะมีรางวัลให้โดยการชื่นชม เช่นถ้าปลูกร้อยต้น จะเรียกว่า นายร้อย ปลูกพันต้น เรียกว่า นายพัน ทำให้ชาวบ้าน ช่วยกันปลูกไม้ จนเกิดความสดชื่นไปทั้งหมู่บ้าน ผลลัพธ์ที่เกิดขึ้น คือไม่มีเด็กขาดสารอาหาร ไม่มีเด็กเอ๋อ น้ำหนักน้อย ผู้ป่วยเบาหวาน ความดันโลหิตสูง แต่สามารถดูแลตนเองได้เป็นอย่างดี

         นายมาร์ติน วีลเลอร์ ฝรั่งหัวใจไทย...มาร์ตินชาวอังกฤษ จบปริญญาตรี เกียรตินิยม จาก London University เกิดในครอบครัวฐานะดี แต่ ไม่สนใจเรื่องเงิน ไม่อยากมีรถยนต์ ไม่อยากมีบ้านใหญ่ อยากมีบ้านเล็กๆ ที่มีความสุข ไม่สนใจวัตถุ อยากมีชีวิตเรียบง่ายๆ ทำให้เราได้เรียนรู้จากมาร์ตินว่า ประทศอังกฤษที่ใครๆ ว่าศิวิไลซ์ แล้วสู้เมืองไทยของเราไม่ได้เลย (ฝรั่งพูดเอง) ปัจจุบันคุณมาร์ตินทำนา เกษตรผสมผสาน มีที่ดิน สร้างครอบครัวที่เมืองไทย มีลูกสามคน ภรรยา 1 คน มาร์ตินพูดภาษาอีสาน คล่องแคล่ว เข้าใจภาษาอย่างลึกซึ้ง และไม่สอนลูกให้พูดภาษาอังกฤษอีกด้วย ปัจจุบันเขาภูมิใจกับความเป็นไทย ที่เขาชื่นชมความมีน้ำใจของชาวอีสาน ชีวิตที่เรียบง่ายอย่างที่เขาใฝ่ฝัน

          แม่พุทธ เกตุทองมา อายุ 59 ปี ใช้ภูมิปัญญาชาวบ้านพิชิตเบาหวาน  สามีป่วยเป็นมะเร็งลำไส้ ไม่รู้หนังสือ แต่ภาพที่เห็นแม่พุทธสามารถเป็นวิทยากรบรรยายการปลูกต้นไม้ เกษตรปราณีต 1 ไร่ เมื่อครั้งสามีเป็นพนักงานการไฟฟ้า ตนเองก็อยู่บ้านเลี้ยงลูก ซื้ออยู่ ซื้อกิน ทุกอย่างเป็นรายจ่ายทั้งหมด และกลายเป็นผู้ป่วยเบาหวาน ป่วยกระเสาะกระแสะ ต้องไปนอนโรงพยาบาลทุกเดือน ในปี 2543 หลังจากสามีเกษียน ได้ต่อน้ำมาที่ไร่ เนื้อที่ 15 ไร่ ลักษณะเป็นดินลูกรัง แต่จากการเรียนรู้และดูงาน แลกเปลี่ยนประสบการณ์จากผู้รู้ โดยรพ.ชักชวนด้วย ทำให้ไร่กลายเป็นไร่เกษตรผสมผสานที่อุดมสมบูรณ์และร่มรื่น สองคนตายาย ไม่กลับเข้าไปอยู่ในหมู่บ้านห้วยทราย แต่เลือกที่จะอยู่หัวไร่ปลายนา แห่งนี้ โดยมีชีวิตอยู่กับธรรมชาติ ปลูกอยู่ปลูกกิน ดูแลต้นไม้และปลูกไม้ยืนต้นเสริม บำรุงดิน โดยมีสามีเพาะกล้าไม้ ภรรยาเป็นคนปลูก เป็นชีวิตที่เรียบง่าย เป็นตัวอย่างที่ดีสำหรับบุคคลที่สนใจทั่วไป ความสามารถในการพลิกพื้นดินที่แห้งแล้ง เต็มไปด้วยก้อนหิน ลักษณะพื้นที่ที่ชาวบ้านเรียกว่าโคก ไม่มีใครกล้าหาญที่จะปลูกไม้ทุกชนิด มีก็แต่ต้นไม้ที่เกิดเองตามธรรมชาติ แต่แม่พุทธก็ได้ใช้ความพยายามในการบำรุงดินด้วยวิธีการที่ได้แสวงหาและลองผิดลองถูก จนต้นไม้ใหญ่ให้ร่มเงา ปัจจุบันแม่พุทธ และสามีสามารถดูแลตนเอง สุขภาพแข็งแรง จากการรับประทานอาหารปลอดสารพิษ ผัก ผลไม้ที่ปลูก ออกกำลังกาย จนระดับน้ำตาลอยู่ในระดับปกติ และสามีก็แข็งแรงดี

          แม่นิด หนูพวก ” ชีวิตจริงยิ่งกว่านิยาย” แม่นิด นักเล่าเรื่องตัวยง จากแม่บ้านไม่ได้เรียนหนังสือ มาเป็นวิทยากรประจำศูนย์การเรียนรู้ ที่ขยายพื้นที่ทำการเกษตร ผสมผสานมากขึ้นเรื่อยๆ จนมีเงินออมไม่น้อยกว่าหกหลัก.. จากติดลบเป็นหนี้ แปดหมื่นบาท ชีวิตของแม่นิด ตั้งแต่รุ่นสาว ต่อสู้ดิ้นรน ฝ่าฟันอุปสรรค ต่างๆนาๆ ตั้งแต่ทำคลอดลูกตนเอง สามีติดการพนันชนิดที่ขายบ้าน ขายทุกอย่าง จนติดคุก ชีวิตลำบากแสนสาหัสและโดดเดี่ยวจนถึงขนาดคิดผูกคอตาย แต่โชคยังช่วย ทำให้รอดมาได้ จนมาพบกับ หมอเขียว พยาบาลห้องฉุกเฉิน รพ.อุบลรัตน์ ที่มีความพยายามอย่างสูงสุด แม้จะโนขับไล่ ถูกปฏิเสธกี่ครั้งกี่หน ก็ไม่ย่อท้อ มาพาทำคุณภาพ พาเรียนรู้ปัญหา จากปัญหาที่แท้จริง แก้ปัญหาหนี้สิน ด้วยการปลูกกินปลูกอยู่ ส่งเข้าอบรมและศึกษาดูงานเกษตรพอเพียง จากปราชญ์ชาวบ้าน นำมาทดลองทำจนประสบผลสำเร็จ มีความสุขและมีความมั่นคงในชีวิต สิ่งที่ได้เรียนรู้จากแม่นิด มากมาย ได้แก่ ...ความรักชนะทุกสิ่ง อดทนได้เพราะรัก การคิดบวก และการเรียนรู้จากความผิดพลาด การพัฒนาตนเอง การแบ่งปัน การช่วยให้ผู้อื่นมีความสุข ชี้หนทางแก้ทุกข์ให้

เรียนรู้การพึ่งพากันเองในศูนย์ค้ำคูณ สร้างรายได้ สร้างอาชีพและสร้างคุณค่าให้กับผู้ป่วยเอดส์ ชุมชนและส่งเสริมการปลูกต้นไม้ ขยายพันธุ์ไม้ให้มากที่สุด วิธีการปลูกพืชในพื้นที่จำกัด เพียง 1 ตารางเมตร ก็สามารถทำได้ปลูกกล้วย ปลูกพืช ผักที่กิน กิน ที่ปลูก เริ่มจากเท่าที่ทำได้ก่อน

การอบรมนี้ได้มีการเชื่อมต่อกับโครงการที่สสส.สนับสนุนกล้าไม้ ในศูนย์ค้ำคูณ เป็นโครงการที่เป็นประโยชน์ต่อประชาชน ต่อสังคมอย่างเป็นรูปธรรม 

การนำไปใช้และการปรับเปลี่ยนวิถีชีวิต วิธีคิดของตนเอง

-          กิน และใช้ ของไทย ไม่ส่งเสริมร้านค้า กิจการของชาวต่างชาติ ที่จ่ายง่าย สะดวกซื้อ แต่เงินรั่วไหล มาอุดหนุนร้านโชห่วย บ้านเรา เงินหมุนเวียนในบ้านเราดีกว่า..... โดยเฉพาะกาแฟสด(ของโปรด) ต้องของไทย เท่านั้น...และอย่าลืม เที่ยวในประเทศไทยด้วยค่ะ เงินทองไม่รั่วไหล จริงๆนะ

-          ปลูกต้นไม้ให้มากที่สุด เท่าที่จะทำได้ แค่ 1 ตรม.ก็ปลูกได้แล้ว.. ปลูกไม่ได้ ก็ร่วมรณรงค์ก็ยังดี

-          อนุรักษ์พลังงาน ไฟฟ้า น้ำ ทรัพยากรของชาติ ใช้อย่างมีคุณค่าและให้ได้ประโยชน์มากที่สุด

-          ขยายแนวคิดเศรษฐกิจพอเพียง หลักสูตรการอบรม วปอ.ภาคประชาชน ให้กับผู้สนใจ โดยเฉพาะบุคลากรสาธารณสุขให้เข้าใจสุขภาวะ และการแก้ปัญหาจากสาเหตุรากของปัญหาพื้นที่

การจะปรับเปลี่ยนพฤติกรรมสุขภาพ หรือปรับเปลี่ยนอะไร ต้องใช้ความอดทน ใช้ความต่อเนื่องและเข้าถึงปัญหาที่แท้จริงของชาวบ้าน ด้วยความจริงใจ  อดใจรอเพื่อให้ได้ประโยชน์สูงสุด โดยทุกฝ่ายมีส่วนร่วม จะทำเกิดการพัฒนาคุณภาพอย่างยั่งยืนในที่สุด

[Naowarut]

สุดยอดเลยค่ะ อ.พอลล่า เดี๋ยวนี้วัฒนธรรมตะวันตก เข้ามามีอิทธิพลมากมาย เราลืมความเป็นอยู่เดิมๆของเรา ต้องเริ่มที่ตัวเอง ปรับวิธีคิด และวิถีชีวิต อยู่กับธรรมชาติเยอะๆ ขอบคุณที่แบ่งบันเรื่องราวดีๆ นะคะ

[♥.`๏'-พร ทั้ง หล้า`๏'- ♥]

Naowarut ขอบคุณมากค่ะ พี่เล็ก  คิดถึงงงง

[แดง]

หวัดดีค่ะ

ถอดบทเรียน เห็นภาพมากๆ ครบถ้วน อยู่ไม่ไกลจากขก .ว่างๆคงได้ไปดูนะคะอำเภอที่น่าอยู่ที่สุด

เคยดูภาพบ้างแล้ว ต้องบอกว่าชื่นชมมากๆ แนวเกษรที่พอเพียง ผู้คนที่มีความสุข

[♥.`๏'-พร ทั้ง หล้า`๏'- ♥]

แดง คิดถึงพี่แดง นะคะ

[อัมพร]

• สวัสดีค่ะ
• ยินดีที่ได้รู้จักค่ะ
• บล็อคหวานแหววดีจัง
• ชื่นชมภูมิปัญญาชาวบ้านค่ะ
• คิดถึงเมื่อสมัยเป็นเด็ก  แม่เป็น  "หมอตำแย" ของหมู่บ้าน  เคยตามแม่ไปทำคลอด

[♥.`๏'-พร ทั้ง หล้า`๏'- ♥]

อัมพร สวัสดีค่ะ พี่อัมพร ยินดีที่ได้รู้จักค่ะ น่าตื่นเต้นจังค่ะ ได้ไปทำคลอด กับคุณแม่ ด้วย เล่าสู่กันฟังบ้างค่ะ

[ณัฐกานต์]

อยากได้ รายละเอียดเกียวกับการปลูกพืช 1 ตารางเมตร ขอหน่อยได้ไหมค่ะ