นิทานอิงธรรมเรื่อง "หมากับเงา"
หมาจรจัดตัวหนึ่งอาศัยอยู่ชายป่า เมื่ออาหารเริ่มหายาก วันหนึ่งมันจึงเดินลัดเลาะไปในหมู่บ้าน เพื่อหาอาหาร
ต่อมา มันเห็นเนื้อชิ้นหนึ่งตกอยู่ มันจึงคาบแล้ววิ่งกลับเพื่อไปหลบกินยังที่อาศัย
ระหว่างทาง มันเดินผ่านสะพานไม้ที่ทอดข้ามลำน้ำ เมื่อมันก้มหน้ามองลงไป ก็เห็นเงาตัวเองในน้ำ มันคิดว่าเงาที่เห็นเป็นหมาอีกตัวกับเนื้อชิ้นใหญ่ในปาก
เนื่องจากเงาในน้ำมักใหญ่กว่าภาพจริงมาก เมื่อเห็นเนื้อในปากหมาอีกตัวใหญ่กว่าก็อยากได้ มันจึงคิดว่าถ้าเห่าขู่ให้หมาตัวนั้นตกใจ หมาตัวนั้นก็คงปล่อยเนื้อชิ้นนั้น แล้วมันก็จะได้กินเนื้อชิ้นใหญ่นั้นแทน
มันจึงอ้าปากเห่าเงาตัวเอง เมื่อมันอ้าปาก เนื้อก็หลุดร่วงลงน้ำ เมื่อเนื้อจมหาย เงาหมาในน้ำจึงไม่มีเนื้อในปากให้เห็น
เมื่อมันมองดูหมาอีกตัวดีๆ จึงรู้ว่าหมาตัวที่เห็นเป็นเงาของมันเอง จึงเสียใจ เพราะรู้ว่าเพราะความโง่ทำให้เสียอาหารชิ้นโตไปเสียแล้ว
องค์ธรรมจากนิทาน
จากเนื้อเรื่องในนิทานที่ดัดแปลงจากนิทานอีสปเรื่องนี้ สามารถอธิบายความหมายของอวิชชา อันเป็นเหตุที่ทำให้หมาเป็นทุกข์ เสียใจได้เป็นอย่างดี
อวิชชา นอกจากจะแปลว่า ความไม่รู้ (ความไม่รู้ทุกข์ - สมุทัย - นิโรธ - มรรค) แล้ว ยังแปลว่า ปัญญามาไม่ทันสถานการณ์ * ได้อีกด้วย ดังนั้นเมื่อเห็นเงาเนื้อในน้ำใหญ่กว่าชิ้นเนื้อที่ตนคาบอยู่ ด้วยความที่ไม่ได้คิดไตร่ตรองให้ดี จึงเห็นเงาเนื้อเป็นชิ้นเนื้อจริงๆ
ซึ่งหากหมาหยุดตั้งสติและไตร่ตรอง หมาอาจไม่ต้องเสียอาหารมื้อนั้นไปก็ได้
เพราะอวิชชานั้น เป็นจุดเริ่มที่นำไปสู่ทุกข์ตามกฏปฏิจจสมุปบาทนั่นเอง
(เพราะอวิชชาเป็นปัจจัย สังขารจึงมี
เพราะสังขารเป็นปัจจัย วิญญาณจึงมี
เพราะวิญญาณเป็นปัจจัย นามรูปจึงมี
เพราะนามรูปเป็นปัจจัย สฬายตนะจึงมี
เพราะสฬายตนะเป็นปัจจัย ผัสสะจึงมี
เพราะผัสสะเป็นปัจจัย เวทนาจึงมี
เพราะเวทนาเป็นปัจจัย ตัณหาจึงมี
เพราะตัณหาเป็นปัจจัย อุปาทานจึงมี
เพราะอุปาทานเป็นปัจจัย ภพจึงมี
เพราะภพเป็นปัจจัย ชาติจึงมี
เพราะชาติเป็นปัจจัย ชรามรณะ จึงมี
ความโศก ความคร่ำครวญ ทุกข์ โทมนัส และความคับแค้นใจ จึงมีพร้อม
ความเกิดขึ้นแห่งกองทุกข์ทั้งปวงนี้ จึงมีได้ ด้วยประการฉะนี้)
..............................................................................
* ” ก.ความหมายอย่างง่าย
๑ อวิชชา (ignorance,lack of knowledge) = ความไม่รู้ไม่เห็นตามความเป็นจริง ความไม่รู้เท่าทันตามสภาวะ ความหลงไปตามสมมุติบัญญัติ ความไม่เข้าใจโลกและชีวิตตามที่เป็นจริง ความไม่รู้ที่แฝงอยู่กับความเชื่อถือต่างๆ ภาวะขาดปัญญา ความไม่หยั่งรู้เหตุปัจจัย การไม่ใช้ปัญญา หรือปัญญาไม่ทำงานในขณะนั้น ”
พระพรหมคุณาภรณ์ (ป.อ.ปยุตฺโต) พุทธธรรมฉบับเดิม หน้า ๑๒๔
ความเห็น (10)
อันที่จริง นำสังขารใน ขันธ์ 5 และสังขารใน กฏปฏิจจสมุปบาท มาเติมด้วยค่ะ แต่เกรงว่าเนื้อหาจะยาวไป อาจไม่เหมาะสำหรับเล่าให้เด็กฟัง เลยตัดออก
ไว้ค่อยหาโอกาสเติมในนิทานเรื่องใหม่ค่ะ
ขอบคุณค่ะ..เคยอ่านนิทาน "โลภมาก ลาภหาย" จากคติเรื่องนี้ค่ะ..และมารับข้อธรรมะ "อวิชา" เพิ่มอีก..
พี่ใหญ่มาส่งข่าวว่า ได้ขึ้นบันทึก แก่นสาระ(theme) ของบันทึก "ดังลมหายใจ" ซึ่งตั้งใจให้เป็นบทนำของการถอดบทเรียนของกลุ่มของเรา
http://gotoknow.org/blog/nongnarts/433145
..โดยที่ คุณแสงแห่งความดี ได้ริเริ่มแยกเขียนบันทึกไปก่อนตามที่เธอถนัดและสะดวก..พี่จึงใคร่ขอหารือว่า คุณณัฐรดาได้เขียนเรื่องมารอไว้รวบรวมแล้ว..หากจะลงเป็นบันทึกของตนเองเช่นนี้บ้าง ก็น่าจะเป็นการดีนะคะ..เพราะเนื้อหามีสาระเฉพาะค่ะ..
..พี่เรียงหัวข้อ การหล่อหลอมสังคมด้วยพุทธศาสนา (คูณณัฐรดา) ไว้เป็นลำดับที่ ๔ แต่ไม่จำเป็นต้องรอเขียนบันทึกตามลำดับ..ใครพร้อมสามารถขึ้นบันทึกได้เลยค่ะ..ขอบคุณมากๆนะคะ..
สวัสดีค่ะพี่นงนาท
ขอบคุณที่แวะมานะคะ
รวมทั้งขอบคุณกำลังใจจาก อ.เหมียวด้วยค่ะ
- ยังติดตามอ่านที่นี่เสมอครับ เพียงแต่ไม่ค่อยได้ร่วมแสดงความคิดเห็น....
- ชอบครับ ขอบคุณครับที่แบ่งปัน
- ปณิธิ ภูศรีเทศ
สวัสดีค่ะคุณณัฐรดา
*พี่ใหญ่มา up date link อีกหนึ่งบันทึกค่ะ เป็นหัวข้อลำดับที่ ๒ ของ "กลุ่มดังลมหายใจ"
ถอดบทเรียน"ดังลมหายใจ" : (๒) บทเรียนที่ก่อให้เกิดแรงบันดาลใจของสายสัมพันธ์ในครัวเรือนและชุมชน
เป็นนิทานที่เคยอ่านตอนป.สาม...เมื่อแทรกหรืออิงธรรมะทำให้มีเสน่ห์เพิ่มขึ้นอีกค่ะ
อรุณสวัสดิ์ค่ะพี่ณัฐรดา
- ศาลายาอากาศเย็นสบายมากๆ จนถึงขั้นหนาวเอามากๆ ค่ะ ๑๘ องศาเชียว
- สมองฟรี๊ซซซจนคิดอะไรไม่ออก มือเย็นแทบแข็งจนพิมพ์งานแทบไม่ได้ .. ทั้งหมดทั้งปวงน่าจะเป็นข้ออ้าง ของการทำงานไม่ทันซะมากกว่าค่ะ แฮ่ ^^"
- ไปช่วยจัดเวทีหนองบัวให้กับท่านอาจารย์วิรัตน์ กลับมาได้ ๒ วัน เห็นความสำเร็จ ความอิ่มเอมใจจากลูกหลานชาวหนองบัวเป็นอย่างยิ่งค่ะ ^^
- ขอให้มีความสุขนะคะ ..
สวัสดีค่ะ
- บ่อยครั้งเหมือนกันนะคะ
- ที่ครูอิงเองก็ "ปัญญามาไม่ทันสถานการณ์"
- อาจจะด้วยความตกใจ ตื่นเต้น คาดไม่ถึง หรือ ความไม่รู้
- คงต้องแก้ด้วยการขยันทำสมาธิให้มาก ๆ
- ขอบพระคุณที่นำมาแบ่งปันค่ะ